Najostrzejszym środkiem odpowiedzialności prawnej jest odpowiedzialność karna za czyny społecznie szkodliwe, zabronione pod groźbą kary jako przestępstwa lub wykroczenia. Spory o miejsce odpowiedzialności za wykroczenia w systemie prawa, ogniskujące się wokół pytania, czy jest to odpowiedzialność administracyjna, czy odpowiedzialność karna, należą już do przeszłości.

Odpowiedzialność za wykroczenia bezspornie należy do odpowiedzialności karnej, dlatego pojęcie odpowiedzialności karnej można rozumieć dwojako:

  • sensu stricto i wtedy oznacza ona tylko odpowiedzialność za przestępstwa,
  • sensu largo i wtedy oznacza ona odpowiedzialność za przestępstwa i za wykroczenia.

Różnica między przestępstwami z jednej strony a wykroczeniami z drugiej ma charakter ilościowy, a nie jakościowy. Przestępstwa odznaczają się wyższym niż wykroczenia stopniem społecznej szkodliwości, co z kolei rzutuje na sankcje grożące za przestępstwa i wykroczenia, znacznie łagodniejsze przy wykroczeniach niż przy przestępstwach. Jeżeli ustawodawca decyduje się na wprowadzenie sankcji o charakterze penalnym (pozbawienie lub ograniczenie wolności, grzywna, różnego typu środki karne) za czyny, które uznaje za społecznie szkodliwe i wymagające takiego właśnie sankcjonowania, to w istocie od jego oceny zależy, czy zdecyduje się na uznanie określonego czynu za przestępstwo, czy tylko za wykroczenie...