Programy rolnośrodowiskowe
Radosław Gawlik
Zieloni 2004
Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia
Geneza programów rolnośrodowiskowych związana jest z rozwojem rolnictwa przemysłowego w wysoko rozwiniętych krajach europejskich. Po wielu latach intensywnego użytkowania gruntów rolnych zauważono tam szereg niekorzystnych zjawisk. Stosowanie przemysłowych metod produkcji rolnej w gospodarstwach wielkoobszarowych doprowadziło do ograniczenia bioróżnorodności. Na terenach wiejskich zaczęły dominować najbardziej wydajne odmiany roślin uprawnych, zbóż i zwierząt hodowlanych. Naturalnie zróżnicowany krajobraz zastąpiły monotonne, rozległe uprawy. Zmniejszyła się ilość i różnorodność siedlisk przyrodniczych. W wielu miejscach nastąpiła erozja gleb. Na skutek powszechnego stosowania chemicznych środków ochrony roślin wytępiono ogromne ilości owadów, a to dodatkowo przyczyniło się do zmniejszenia ilości ptaków. Postęp cywilizacyjny na wsi związany był z równolegle postępującą degradacją środowiska przyrodniczego. Programy rolnośrodowiskowe pojawiły się w krajach „starej” Unii Europejskiej w celu powstrzymania, a nawet częściowego odwrócenia tych zmian. Od tamtej pory trwałym elementem unijnej Wspólnej Polityki Rolnej stało się finansowe wsparcie działań z zakresu ochrony środowiska.
Możliwość korzystania z programów rolnośrodowiskowych pojawiła się w Polsce wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej. Specyfika naszego rolnictwa sprawia, że cele tych programów możemy realizować stosunkowo mniejszym kosztem. Nie musimy odtwarzać dzikiej przyrody ani naturalnych krajobrazów. Wystarczy je chronić i nie dopuszczać do nadmiernego uprzemysłowienia rolnictwa. Niejednokrotnie wskazywano już, że cywilizacyjne zapóźnienie polskiej wsi jest poważnym atutem, gdy bierzemy pod uwagę kierunek reform Wspólnej Polityki Rolnej. Nie oznacza to, że powinniśmy zrezygnować z dobrodziejstw postępu technicznego lub powstrzymywać rozwój gospodarczy wsi. Mamy jednak wyjątkową szansę, żeby na terenach wiejskich lepiej zadbać o środowisko, realizując jednocześnie plany rozwojowe.
Programy rolnośrodowiskowe są częścią Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Skierowane są one głównie do rolników, ale mogą korzystać z nich także inni użytkownicy lub dzierżawcy gruntów rolnych. Płatności przysługujące z tytułu realizacji tych programów są niezależne od powszechnych dopłat obszarowych. Głównym celem programów rolnośrodowiskowych jest zachowanie przyrody i krajobrazu poprzez finansowe wsparcie konkretnych działań, które temu służą. Działania te zostały opisane i pogrupowane w tzw. pakiety. Każdy z nich obejmuje zestaw czynności i wymogów, jakie należy spełnić, żeby uzyskać określoną płatność. W najbliższych latach rolnicy, którzy chcą w Polsce realizować programy rolnośrodowiskowe, mają do wyboru osiem pakietów. Szczegółowe informacje na ich temat będzie można uzyskać w oddziałach Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Warunkiem korzystania z programów rolnośrodowiskowych jest przestrzeganie zasad Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej. Zasady te sformułowano w celu zabezpieczenia środowiska przed negatywnymi skutkami typowych czynności wykonywanych na terenie gospodarstw rolnych. Każdy rolnik, który decyduje się na przystąpienie do programu rolnośrodowiskowego, musi wypełnić i złożyć odpowiedni wniosek w powiatowym oddziale ARiMR. Realizacja programu w danym gospodarstwie trwa co najmniej pięć lat, przy czym corocznie wnioskuje się o płatność.
Programy rolnośrodowiskowe nie są w Polsce dobrze wykorzystane. W pierwszym okresie, w latach 2004-2006, skorzystało z nich ok. 70 tys. użytkowników gospodarstw, co stanowi zaledwie ok. 2% ogółu zarejestrowanych rolników. W 2003 r. szacowano, że do ich realizacji przystąpi ok. 120 tys. rolników. W tym roku wchodzi w życie nowy Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Zakłada on, że z programów rolnośrodowiskowych skorzysta ok. 200 tys. rolników i dodatkowo ok. 150 tys. na terenach chronionych w ramach Natury 2000. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń trudno uwierzyć, że uda się spełnić te założenia. Warto zatem popularyzować programy rolnośrodowiskowe, prezentować różne ich warianty i możliwości. Lepsze wykorzystanie tych programów, obok wymiernych korzyści ekonomicznych dla rolników, zapewnia większą dbałość o stan środowiska przyrodniczego na obszarach wiejskich.
Zieloni 2004
Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia
Geneza programów rolnośrodowiskowych związana jest z rozwojem rolnictwa przemysłowego w wysoko rozwiniętych krajach europejskich. Po wielu latach intensywnego użytkowania gruntów rolnych zauważono tam szereg niekorzystnych zjawisk. Stosowanie przemysłowych metod produkcji rolnej w gospodarstwach wielkoobszarowych doprowadziło do ograniczenia bioróżnorodności. Na terenach wiejskich zaczęły dominować najbardziej wydajne odmiany roślin uprawnych, zbóż i zwierząt hodowlanych. Naturalnie zróżnicowany krajobraz zastąpiły monotonne, rozległe uprawy. Zmniejszyła się ilość i różnorodność siedlisk przyrodniczych. W wielu miejscach nastąpiła erozja gleb. Na skutek powszechnego stosowania chemicznych środków ochrony roślin wytępiono ogromne ilości owadów, a to dodatkowo przyczyniło się do zmniejszenia ilości ptaków. Postęp cywilizacyjny na wsi związany był z równolegle postępującą degradacją środowiska przyrodniczego. Programy rolnośrodowiskowe pojawiły się w krajach „starej” Unii Europejskiej w celu powstrzymania, a nawet częściowego odwrócenia tych zmian. Od tamtej pory trwałym elementem unijnej Wspólnej Polityki Rolnej stało się finansowe wsparcie działań z zakresu ochrony środowiska.
Możliwość korzystania z programów rolnośrodowiskowych pojawiła się w Polsce wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej. Specyfika naszego rolnictwa sprawia, że cele tych programów możemy realizować stosunkowo mniejszym kosztem. Nie musimy odtwarzać dzikiej przyrody ani naturalnych krajobrazów. Wystarczy je chronić i nie dopuszczać do nadmiernego uprzemysłowienia rolnictwa. Niejednokrotnie wskazywano już, że cywilizacyjne zapóźnienie polskiej wsi jest poważnym atutem, gdy bierzemy pod uwagę kierunek reform Wspólnej Polityki Rolnej. Nie oznacza to, że powinniśmy zrezygnować z dobrodziejstw postępu technicznego lub powstrzymywać rozwój gospodarczy wsi. Mamy jednak wyjątkową szansę, żeby na terenach wiejskich lepiej zadbać o środowisko, realizując jednocześnie plany rozwojowe.
Programy rolnośrodowiskowe są częścią Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Skierowane są one głównie do rolników, ale mogą korzystać z nich także inni użytkownicy lub dzierżawcy gruntów rolnych. Płatności przysługujące z tytułu realizacji tych programów są niezależne od powszechnych dopłat obszarowych. Głównym celem programów rolnośrodowiskowych jest zachowanie przyrody i krajobrazu poprzez finansowe wsparcie konkretnych działań, które temu służą. Działania te zostały opisane i pogrupowane w tzw. pakiety. Każdy z nich obejmuje zestaw czynności i wymogów, jakie należy spełnić, żeby uzyskać określoną płatność. W najbliższych latach rolnicy, którzy chcą w Polsce realizować programy rolnośrodowiskowe, mają do wyboru osiem pakietów. Szczegółowe informacje na ich temat będzie można uzyskać w oddziałach Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Warunkiem korzystania z programów rolnośrodowiskowych jest przestrzeganie zasad Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej. Zasady te sformułowano w celu zabezpieczenia środowiska przed negatywnymi skutkami typowych czynności wykonywanych na terenie gospodarstw rolnych. Każdy rolnik, który decyduje się na przystąpienie do programu rolnośrodowiskowego, musi wypełnić i złożyć odpowiedni wniosek w powiatowym oddziale ARiMR. Realizacja programu w danym gospodarstwie trwa co najmniej pięć lat, przy czym corocznie wnioskuje się o płatność.
Programy rolnośrodowiskowe nie są w Polsce dobrze wykorzystane. W pierwszym okresie, w latach 2004-2006, skorzystało z nich ok. 70 tys. użytkowników gospodarstw, co stanowi zaledwie ok. 2% ogółu zarejestrowanych rolników. W 2003 r. szacowano, że do ich realizacji przystąpi ok. 120 tys. rolników. W tym roku wchodzi w życie nowy Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Zakłada on, że z programów rolnośrodowiskowych skorzysta ok. 200 tys. rolników i dodatkowo ok. 150 tys. na terenach chronionych w ramach Natury 2000. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń trudno uwierzyć, że uda się spełnić te założenia. Warto zatem popularyzować programy rolnośrodowiskowe, prezentować różne ich warianty i możliwości. Lepsze wykorzystanie tych programów, obok wymiernych korzyści ekonomicznych dla rolników, zapewnia większą dbałość o stan środowiska przyrodniczego na obszarach wiejskich.
