Ostatnie trzy lata przyniosły wiele dynamicznych i bardzo pozytywnych zmian w sektorze gospodarki odpadami komunalnymi. Nie zmienia to faktu, że system wciąż wymaga ulepszeń, modernizacji, a czasu do realizacji planów oraz dostosowania się do wymogów unijnych pozostało niewiele. Z ostatnich danych Eurostatu z 2012 r. wynika, że przeciętny Polak wytwarza rocznie 315 kg odpadów, z czego energetycznemu odzyskowi podlega zaledwie 1,2 kg, natomiast aż 225 kg trafia na składowiska. Powstawanie RIPOK-ów pozwala ten stan rzeczy w pewnym stopniu zmienić. Do sprawnego funkcjonowania systemu wymagane są jeszcze ITPOK-i. Dotychczas w Polsce powstał tylko jeden taki obiekt. Należy jednak zaznaczyć, że niewielka moc przerobowa zakładu (70 tys. Mg/rok), zlokalizowanego na warszawskim Targówku rozmija się z oczekiwaniami lokalnego rynku, także pod względem odzysku energii. Dla porównania duńskie spalarnie zaspokajają aż 80% zapotrzebowania energetycznego kraju. Nie ma wątpliwości co do tego, że zwiększenie udziału w bilansie energetycznym kraju energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów stanowi jedno z największych wyzwań dla gospodarki komunalnej na lata 2014-2020. Jeszcze dwa lata temu mówiło się o funkcjonowaniu do 2016 r. aż 12 ITPOK-ów ? w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Krakowie, Koszalinie, Łodzi, Olsztynie, Poznaniu, Szczecinie, Warszawie, a także dwóch na Śląsku. Zmieniająca się rzeczywistość prawna, nie zawsze zadowalające wyniki konsultacji społecznych, procedury przetargowe oraz warunki finansowania inwestycji zweryfikowały jednak część z tych ambitnych założeń. W tym czasie toczyła się również dyskusja dotycząca tego, czy Polska naprawdę potrzebuje dużych spalarni odpadów komunalnych. Obecnie wiadomo już, że stanowią one niezastąpione ogniwo w całym systemie i wobec konieczności zagospodarowania znaczącej frakcji odpadów faktu tego nie można kwestionować. Dlatego połowa planowanych wcześniej inwestycji zostanie niebawem zrealizowana albo dzięki dofinansowaniu ze środków unijnych i przy wsparciu NFOŚiGW, albo dzięki porozumieniom w ramach modelu partnerstwa publiczno-prywatnego. Postępami w pozyskiwaniu wymaganych pozwoleń i budowie mogą się już poszczycić: Białystok, Bydgoszcz, Konin, Kraków, Poznań i Szczecin. Wszystkie z wymienionych inwestycji mają zostać zrealizowane do 2016 r. W sumie będą przetwarzały prawie 1 mln Mg/rok. Najbardziej wydajne będą zakłady w Krakowie oraz Poznaniu ? to też najdroższe projekty, na które przeznaczono ok. 1,5 mld ? ponad połowę wszystkich środków na budowę tego typu instalacji do końca 2016 r.

 

Inwestycje w instalacje termicznego przekształcania odpadów komunalnych do 2016 r.

 

Lokalizacja

Planowany koszt inwestycji ? w przybliżeniu w mln zł.

Wydajność w tys. Mg/rok

Kraków

797

220

Poznań

725

210

Szczecin

711

150

Bydgoszcz

436

180

Konin

382

94

Białystok

333

122

 

W toku negocjacji

W Polsce do końca 2018 r. ? oprócz sześciu budowanych ITPOK-ów ? mają pojawić się kolejne instalacje, których prognozowany koszt będzie oscylował wokół kwoty 2 mld zł. Najbardziej imponujący budżet zostanie przeznaczony na budowę spalarni w Łodzi ? ok. 1,13-1,49 mld zł. Natomiast realizacja inwestycji w Gdańsku, do której już przystąpiono, pochłonie ok. 625 mln zł. Z kolei przesunięto w czasie projekt budowy zakładu spalania w Olsztynie, którego wstępny koszt wahał się w granicach 300-600 mln zł. Należy jednak zaznaczyć, że niedawno Olsztyńskie Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej podpisało porozumienie ze spółką Polskie Inwestycje Rozwojowe. Nierozstrzygnięty pozostaje tylko wybór partnera, który pokryje koszty inwestycji. Nowoczesnej spalarni odpadów za kilka lat może doczekać się również Długoszyn w woj. lubuskim. Do tej instalacji ma trafiać 40 tys. Mg odpadów z gmin należących do Celowego Związku Gmin CZG-12. Nowy ZTPOK powstanie także w pobliżu rzeszowskiej elektrociepłowni, co rozwiąże problem braku miejsca na deponowanie odpadów na składowisku w Kozodrzy. Nowa instalacja miałaby wydajność ok. 100 tys. Mg odpadów. Rzeszowska spalarnia odpadów będzie kosztować blisko 300 mln zł. Elektrociepłowni udało się już uzyskać decyzję środowiskową, a do rozpoczęcia prac potrzebne jest tylko pozwolenie na budowę.

Data 1 stycznia 2016 r., od kiedy zaczną obowiązywać podwyższone standardy gospodarowania odpadami oraz emisji zanieczyszczeń, niewątpliwie mobilizuje nowe podmioty do składania wniosków o dofinansowanie projektów. Warto przy tym nadmienić, że gminy coraz lepiej wykorzystują możliwości finansowania i realizacji inwestycji, a coraz więcej samorządów zainteresowanych jest też budową spalarni w modelu PPP. Sektor gospodarki odpadami w Polsce wchodzi w fazę dynamicznego rozwoju, ale musi też stawić czoła wielu wyzwaniom, wynikającym z wchodzących w życie przepisów prawa krajowego i unijnego.

 

KRAKÓW

W IV kwartale 2015 r. uruchomiony zostanie krakowski zakład termicznego przekształcania odpadów. Na realizację projektu przeznaczono rekordowo wysoki budżet ? ok. 797 mln zł. Budowa ZTPOK-u jest największym przedsięwzięciem w historii małopolskiej aglomeracji, finansowanym przy współudziale funduszy unijnych. Krakowskiemu Holdingowi Komunalnemu ? beneficjentowi ? udało się też uzyskać preferencyjną pożyczkę z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wydajność spalarni zlokalizowanej w Nowej Hucie odpadów wyniesie 220 tys. Mg/rok. Blisko spalarni powstaną jeszcze drogi, basen i boiska.

 

POZNAŃ

ITPOK w Poznaniu jest pierwszą inwestycją w Polsce realizowaną w modelu PPP. Jej przewidywany koszt ma wynieść ok. 725 mln zł. Projekt finansowany jest ze środków własnych Sita Zielona Energia, pozyskanych w formie kapitału od udziałowców, a także z długoterminowych kredytów. Zastępują je fundusze unijne, które miasto pozyskało w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Odzyskana energia będzie odbierana przez firmy zarządzające siecią ciepłowniczą i elektryczną. Do budowy instalacji wybrano konsorcjum Hitachi Zosen Inova oraz Hotchief.

 

SZCZECIN

Szczeciński ZTPOK EcoGenerator zacznie działać w IV kwartale 2015 r. Instalacja rocznie przekształcać ma 150 tys. Mg odpadów z gmin powiatu polickiego oraz regionów CZG-RXXI, stargardzko-wałeckiego i południowo-zachodniego. Inwestycja o wartości ok. 711 mln zł. uzyskała dofinansowanie ze środków Unijnych, a także pożyczkę z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Szczeciński Zakład Utylizacji Odpadów na budowę zakładu przeznaczył 60 mln środków własnych. Przetarg wygrał Mostostal.

 

KONIN

Budowa Zakładu Termicznego Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Koninie jest największą inwestycją, która ma uporządkować gospodarkę w subregionie konińskim. Wydajność ZTUOK-u, który zacznie działać już od grudnia 2015 r., wyniesie 94 tys. Mg rocznie. Projekt, którego beneficjent to Miejski Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi, finansowany jest przy współudziale środków unijnych oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

 

BIAŁYSTOK

Budowa spalarni odpadów komunalnych w Białymstoku pochłonie ok. 333 mln zł. Inwestorem jest Lech. Projekt otrzymał też dofinansowanie ze środków unijnych. Szacowana wydajność instalacji, do której odpady trafiać będą z miasta oraz z dziewięciu ościennych gmin, to 120 tys. Mg/rok. Wydajność energetyczna zakładu wyniesie ok. 360 tys. GJ energii cieplnej w sezonie grzewczym oraz 38 tys. MWh energii elektrycznej w ciągu roku.

 

BYDGOSZCZ

Spalarnia odpadów komunalnych dla Bydgoszczy i Torunia oraz 15 okolicznych gmin w woj. kujawsko-pomorskim jako pierwsza uzyskała prawomocne pozwolenie na budowę. Wartą ponad 436 mln zł inwestycję realizuje konsorcjum Termomeccanica Ecologia i Astaldi. Inwestorem jest bydgoska spółka ProNatura. Budowa w znacznej części finansowana jest też ze środków unijnych oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Docelowo zakład spalać ma ok. 180 tys. Mg odpadów komunalnych z odzyskiem energii cieplnej i elektrycznej.