Przykład gminnego systemu ogrzewania indywidualnego

Gmina Trzcianne (woj. podlaskie) leży w południowo-zachodniej części powiatu monieckiego na malowniczych obszarach południowego basenu. Jest położona w sercu Biebrzańskiego Parku Narodowego (BPN), zajmując 28,5% jego powierzchni.

Cechy ekologiczne oraz rozległość tych terenów powodują, że zachowało się i bytuje tu wiele ginących gatunków fauny związanych ściśle z terenami bagiennymi i wodnymi.


Trzcianne jest gminą rolniczą, użytki rolne stanowią jednak tylko 42,2% powierzchni gminy, ze względu na dużą ilość obszarów bagiennych BPN. Najcenniejszym odnawialnym źródłem energii dla gminy jest biomasa. Dlatego też w 2000 r. rozpoczęto pracę nad realizacją projektu pt. „Energetyczne wykorzystanie biomasy w gminie Trzcianne”, w skład którego wchodzi m.in. „System ogrzewania indywidualnego”.
Głównym celem projektu jest poprawa jakości powietrza atmosferycznego poprzez zmianę nośnika energii pierwotnej z węgla kamiennego na biomasę w postaci drewna, zrębków, trocin, wikliny, słomy, suchych traw z pokosu łąk nadbiebrzańskich itp.
Cele dodatkowe to zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego poprzez ograniczenie emisji pyłów i gazów z procesów spalania, zagospodarowanie olbrzymiej ilości biomasy z lasów prywatnych i własnych gospodarstw rolnych rolników oraz z terenów BPN i okolicznych lasów państwowych (Nadleśnictwo Knyszyn), a także bezkosztowe dla BPN wykaszanie łąk nadbiebrzańskich przez rolników i odkrzaczanie terenów Parku oraz zachowanie walorów przyrodniczych lasów i bagien biebrzańskich. Projekt ma na celu również wyeliminowanie częstokroć stosowanego dotychczas procesu wypalania traw i spalania niezagospodarowanej słomy na polach, wykreowanie zamówień dla leśnictwa na drewno opałowe oraz rozwój produkcji wysoko sprawnych kotłów małej mocy ze zgazowaniem (dopalanie gazów). Niewątpliwą zaletą tego projektu jest też popularyzowanie odnawialnych źródeł energii, zmniejszenie kosztów ogrzewania gminnych obiektów (szkoły, urząd, apteka) i utworzenie nowych miejsc pracy w gminie w planowanym zapleczu do pozyskiwania, transportu i przygotowania biomasy do spalania. Realizacja projektu zapewnia ponadto zmniejszenie kosztów ogrzewania w indywidualnych gospodarstwach rolnych (poprzez wykorzystanie biomasy pozyskiwanej z własnych gospodarstw) i poprawę komfortu cieplnego mieszkań (dotychczas na Podlasiu powszechne było niedogrzewanie mieszkań lub ogrzewanie tylko części pomieszczeń – typowym zjawiskiem jest przemarzanie ścian w zimie). Projekt ten ma też na celu zainicjowanie wśród rolników uprawy roślin energetycznych na podmokłych łąkach i łęgach – na terenach tych coraz prężniej rozwija się ludowy przemysł wikliniarski, przy którym powstaje dużo odpadów oraz przekonanie rolników indywidualnych, że można czerpać korzyści materialne (tanie paliwo) z terenów chronionych i robić to w zgodzie ze szczególnymi zasadami ochrony środowiska, obowiązującymi w Parku Narodowym i na terenach chronionego krajobrazu.

Realizacja projektu
Projekt realizowany był w trzech etapach:
W pierwszym etapie zmodernizowano kotłownie o łącznej mocy 400 kW (po modernizacji) w budynkach szkół podstawowych w Brzezinach, Nowej Wsi i Starych Bajkach oraz Urzędu Gminy i sąsiednim budynku użytkowym. Ponadto w niektórych obiektach dokonano wymiany okien oraz wykonano termomodernizację ścian i stropów.


Drugi etap polegał na modernizacji kotłowni w gospodarstwach rolników indywidualnych (docelowo ok. 10% gospodarstw w gminie Trzcianne) i jednostkach MSP dysponujących dużymi zasobami biomasy (o łącznej mocy 1148 kW) oraz na rozpoczęciu tworzenia bazy do pozyskiwania biomasy do spalania (budowa wiaty magazynowej, zakup rębaka).
Trzeci etap zakłada stworzenie zaplecza do pozyskiwania, transportu i magazynowania biomasy. Planowana jest budowa kolejnej wiaty magazynowej. Zakupiono ciągnik rolniczy, dwie przyczepy z nadstawkami do transportu paliwa, ładowacz czołowy do ciągnika, łuparkę hydrauliczną klinową, rębak, prasę kostkującą wysokiego zgniotu, kosiarkę rotacyjną oraz kosiarkę do wykaszania poboczy.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych gospodarstw indywidualnych projektuje się zastosowanie kotłów opalanych biomasą, które zapewnią komfort cieplny całkowitej objętości budynku 34 W/m3 przy maksimum trzech załadunkach paliwa w ciągu doby. W przypadku zabudowań gminy Trzcianne są to kotły o mocy 20 – 25 kW, jednostkowo 30 kW. Mają to być kotły wsadowe, dwukomorowe. W komorze paliwa zachodzi spalanie z niedoborem tlenu (gazyfikacja), natomiast w drugiej komorze przy nadmiarze tlenu zachodzi dopalanie gazu. Proponowane kotły ze względu na konstrukcję komory paliwowej dolnej, która jest wyłożona cegłą szamotową, i górnej komory dopalania (ceramicznej z wykładziną o działaniu katalitycznym) pozwalają spalać różne rodzaje biomasy: słomę, wiklinę, gałęzie oraz drewno o wilgotności nawet 35%.

Efekt ekologiczny:

MG/rok	Wielkość emisji przed realizacją zadania	Wielkość emisji po realizacji zadania	Wielkość przewidywanego efektu ekologicznego
pył	26,45	14,63	11,82
SO2	9,16	1,05	8,11
CO	119,3	29,41	89,89
NOx	1,193	0,928	0,265
CO2	2207,05	0,00	2207,05

Projekt uzyskał dofinansowanie z NFOŚiGW, WFOŚiGW w Białymstoku, UNDP GEF/SGP, EkoFunduszu i Polsko-Szwajcarskiej Komisji Środków Złotowych.

Zdzisław Dąbrowski
wójt gminy Trzcianne