Rynek biopaliw z punktu widzenia producenta

Niestety, ich wprowadzanie na rodzimy rynek jest procesem kosztownym, zarówno dla producentów biopaliw, jak i koncernów, a nic nie wskazuje na to, by sytuacja uległa poprawie w perspektywie kilku najbliższych miesięcy czy nawet lat. Z jednej strony mamy do czynienia z silną konkurencją rynku żywności, co przekłada się na ceny surowców roślinnych niezbędnych do produkcji biopaliw, czy też z kosztownymi, nowymi technologiami wytwarzania biopaliw kolejnych generacji. Z drugiej zaś strony tylko przy założeniu, że zgodnie z polskimi regulacjami będziemy dodawać do każdego litra benzyny do 5% etanolu, uda nam się w prosty sposób podwyższyć o 5% produkcję tego paliwa w Polsce. Podobnie może być w przypadku oleju napędowego i dodawania do niego 5% estrów metylowych wyższych kwasów tłuszczowych, otrzymywanych z oleju rzepakowego lub z innych olejów roślinnych, spełniającego wymagania zgodne z regulacjami polskimi.

 

Zważywszy na fakt, iż przy wykorzystaniu obecnych technologii rafineryjnych z jednego litra ropy można otrzymać nawet ok. 80% benzyny i oleju napędowego, to poprzez dodawanie etanolu i estrów obniża się import ropy naftowej o ok. 4,5%. Nie jest to dużo, ale możemy na ten fakt spojrzeć z innej strony. Polska, bazując na aktualnych normatywach, poprzez rozwój produkcji biopaliw może bez wzrostu importu ropy naftowej pokryć 5% wzrost zapotrzebowania na paliwa płynne.

Podstawy prawne regulacji rynku biopaliw w UE zawarte są przede wszystkim w:

§        Dyrektywie 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 8 maja 2003 r. w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych,

§        Dyrektywie 2003/96/WE Rady UE z 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej,

§        Dyrektywie 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE,

§        Dyrektywie 2009/30/WE z 23 kwietnia 2009 r., zmieniającej dyrektywę 98/70/WE, odnoszącej się do specyfikacji benzyny i olejów napędowych oraz wprowadzającą mechanizm monitorowania i ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz zmieniającą dyrektywę Rady 1999/32/WE odnoszącą się do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki żeglugi śródlądowej oraz uchylająca dyrektywę 93/12/EWG.

Regulacje te mają charakter ramowy, co oznacza, że pozostawiają krajom członkowskim pewien zakres swobody w tworzeniu krajowych norm prawnych w tej dziedzinie.

Rynek biopaliw w Polsce regulowany jest obecnie polskimi przepisami prawa, które to implementowały zapisy dyrektywy 2003/30/WE i będą sukcesywnie nowelizowane pod kątem nowych dyrektyw UE.

Zgodnie ze wspomnianą dyrektywą 2009/30/WE, biopaliwa to ciekłe lub gazowe paliwo dla transportu, produkowane z biomasy. Biopaliwem może być między innymi bioetanol, biodiesel, biogaz, biometanol, biodimetyloeter, bio-ETBE, bio-MTBE, biopaliwa syntetyczne, biowodór czy czysty olej roślinny. Biomasaoznacza ulegającą biodegradacji część produktów, odpadów lub pozostałości z rolnictwa (łącznie z substancjami roślinnymi i zwierzęcymi), lasu i związanych działów przemysłu, a także ulegającą biodegradacji część odpadów przemysłowych i miejskich.

Zgodnie z dyrektywą 2009/30/WE oraz dyrektywą 2009/28/WE, biopaliwa stosowane w celu osiągnięcia celów w zakresie redukcji gazów cieplarnianych powinny równocześnie spełniać kryteria zrównoważonego rozwoju.

Unia Europejska zakłada, że udział biopaliw i innych paliw odnawialnych, w stosunku do wszystkich paliw silnikowych będzie wzrastał. UE, dąży do osiągnięcia 2020 r. udziału biopaliw w ogólnym wolumenie paliw ciekłych na poziomie 10%.

 

W Polsce realizacja wzrostu udziału paliw ze źródeł odnawialnych dokonywana jest poprzez Narodowy Cel Wskaźnikowy (NCW) tabelka.

 

Narodowy cel wskaźnikowy w latach 2008-2013

 

 

Biorąc pod uwagę poziom Narodowego Celu Wskaźnikowego w poszczególnych latach, a także prognozowane zużycie oleju napędowego, można pokusić się o prognozę zapotrzebowania na estry metylowe wyższych kwasów tłuszczowych w ciągu najbliższych kilku lat (rys. 1).

Kolejnym istotnym wsparcia dla rynku biokomponentów i biopaliw ciekłych jest program pomocy publicznej dla biopaliw, który obowiązuje do końca kwietnia 2011 r. Nowe przepisy (ustawa o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej) zakładają likwidację ulg dla biokomponentów w paliwach ciekłych od 01 maja 2011 r.

Warto wspomnieć także o Wieloletnim Programie Promocji Biopaliw na lata 2008- 2014. Głównym celem tego dokumentu było wypracowanie rozwiązań, zapewniających opłacalność ekonomiczną całego procesu, począwszy od pozyskiwania surowców rolniczych przez wytwarzanie biokomponentów, produkcję biopaliw ciekłych i paliw z dodatkiem biokomponentów, kończąc na wykorzystaniu opisywanych rodzajów nośników energii w transporcie.

Po kilku latach można zauważyć, że dokument ten ma wiele zapisów wymagających nowelizacji i dostosowania do realiów rynku. Konieczne są zmiany umożliwiające skuteczną realizację zapisanych celów gospodarczych i społecznych. Prawdopodobnie zostanie wprowadzona nowelizacja programu, jednak bez możliwości przedłużenia jego obowiązywania na kolejne lata. Nie ma też nowych narzędzi służących poprawie sytuacji w branży biopaliwowej po 2014 r.

Istotnym problemem w kontekście realizacji NCW jest brak rozporządzeń w sprawie wymagań jakościowych dla paliw z większą zawartością biokomponentów (7-10%). Prócz norm określających wymagania dla paliw ciekłych istnieją stosowne rozporządzenia Ministra Gospodarki, określające obligatoryjne wymagania dla paliw i biopaliw ciekłych wprowadzanych do obrotu na obszarze Polski. Brak przeniesienia zapisów zaktualizowanych norm jakościowych do regulacji na poziomie rozporządzenia nakłada na producentów paliw konieczność realizacji NCW poprzez zwiększanie sprzedaży estrów stanowiących samoistne paliwo, co z jednej strony zwiększa koszty realizacji NCW, a z drugiej może być zagrożeniem dla jego realizacji.

 

Główną pozycją w cenie estrów metylowych kwasów tłuszczowych jest cena surowca, głównie oleju roślinnego. Obserwując sytuację na rynku surowców w postaci olejów roślinnych, a w szczególności oleju rzepakowego, stosowne notowania cen dla tego surowca w ostatnich dwóch latach wykazują tendencję wzrostową. Na rysunku 2 przedstawiono zmianę cen ziarna i oleju rzepakowych w latach 2009-2010.

Analizując sytuację na rynkach rolnych, można wnioskować, że na wzrost cen tych surowców, poza zwiększającym się popytem z przeznaczeniem na cele spożywcze i energetyczne, mają wpływ czynniki atmosferyczne, takie jak powodzie, susze i inne wydarzenia nadzwyczajne, które dotknęły większej część Europy, w tym także Polski w ubiegłym roku.

Producenci biopaliw ciekłych w celu obniżenia ceny surowca stosują tańsze surowce, np. tłuszcze odpadowe lub poprodukcyjne, które nie mogą zostać zagospodarowane w przemyśle spożywczym. Daje to szansę również na wydłużenie łańcucha wartości i ponowne wykorzystanie tych olejów odpadowych.

 

Rynek biopaliw jest rynkiem stosunkowo młodym. Obligatoryjny i stale rosnący poziom NCW determinuje zapotrzebowanie na biokomponenty. Z drugiej jednak strony ulga akcyzowa, która miała stymulować rozwój sektora biopaliw nie poprawia w istotny sposób sytuacji producentów. Kolejną zmienną, która wpływa na zapotrzebowanie na biokomponenty, jest poziom zużycia paliw. Prognozy popytu na olej napędowy w Polsce wskazują tendencję wzrostową, co z pewnością przełoży się także na konsumpcję biopaliw. Struktura wykorzystania biokomponentów zależy także od poziomu dopuszczalnego blendingu w paliwach normatywnych oraz mechanizmów wsparcia. Dodatkowo mamy do czynienia ze spadkiem cen na estry przy jednoczesnym wzroście kosztu surowców, co w znacznym stopniu wpływa na opłacalność produkcji.

Mimo niedoskonałości regulacyjnych, należy stale ulepszać receptury produktu i proces komponowania, poprawiać efektywność instalacji i zwiększać jej wydajność, a także monitorować trendy zachodzące w otoczeniu instytucjonalnym i regulacyjnym. Z uwagi na posiadane doświadczenie, naturalnym krokiem w kierunku dalszego rozwoju Rafinerii Trzebinia, jest wprowadzenie na rynek biopaliw kolejnych generacji.

 

 Piotr Rusakiewicz, Rafineria Trzebinia