Jaka jest geneza spalarni w Wiedniu?

Wiedeń posiada trzy spalarnie rusztowe i jedną mieszaną spalarnię na złożu fluidalnym. Te cztery spalarnie utylizują odpady komunalne, a w spalarni fluidalnej mogą być również spalane odwodnione osady ściekowe. Ponadto istnieją spalarnia wyłącznie dla odpadów niebezpiecznych, wyposażona w piec obrotowy, oraz trzy spalarnie na złożach fluidalnych, służące wyłącznie do przeróbki odwodnionych osadów ściekowych. Pierwsza spalarnia, Flötzersteig, została wybudowana w 1964 r., druga, Spittelau, w roku 1971. Po ponad 15 latach gruntownie ją przebudowano z powodu pożaru. W ramach tej modernizacji spalarnia zyskała znaną na całym świecie aranżację wizualną autorstwa słynnego austriackiego malarza Friendensreicha Hundertwassera. Trzecią spalarnię wybudowano w 2003 r., a ostatnią, Pfaffenau, przekazano do użytku w 2008 r. powodem powstania pierwszej spalarni była potrzeba dostarczenia ciepła do zespołu szpitali miejskich. Idea produkcji ciepła i przekazania go do miejskiej sieci cieplnej jest podstawą budowy i eksploatacji wszystkich później wybudowanych spalarni. Wiedeńskie spalarnie odpowiadają wymogom stawianym przez Unię Europejską, mającym na celu uzyskanie statusu ?wykorzystania energetycznego?.

Jakie nastroje społeczne towarzyszyły budowie spalarni?

Nastroje zawsze były dobre, ze względu na konsekwentnie prowadzoną politykę dokładnej informacji społeczeństwa oraz rygorystyczną kontrolę dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w spalinach. Parametry te z reguły wynoszą poniżej 10% dopuszczalnych wartości granicznych.

Jak wyglądała polityka informowania społeczeństwa?

Podczas budowy spalarni w Pfaffenau bezpośrednio kontaktowaliśmy się z lokalnymi politykami dzielnicowymi. Jednocześnie przekonywaliśmy o słuszności projektu sceptycznie nastawione grupy pozarządowe (NGO). Wskazywaliśmy  na konieczność zagospodarowania odpadów komunalnych, brak możliwości ich dalszego składowania, prezentowaliśmy wyniki procesu strategicznego badania wpływu na środowisko, które jednoznacznie wskazywało na spalanie odpadów z wykorzystaniem energetycznym jako najlepsze rozwiązanie. Sięgaliśmy także po takie narzędzia jak ulotki czy organizowani spotkań w urzędzie.

Dlaczego spalarnia powstała w samym centrum miasta? Czy mieszkańcy się tego nie obawiali?

Budowa spalarni w centrum miasta wynikała przede wszystkim z założeń ekonomicznych ? niewielkie odległości do pokonania dla pojazdów dostarczających odpady oraz możliwość podłączenia się do miejskiej sieci cieplnej zadecydowały o takich lokalizacjach. Mieszkańcy byli zawsze włączani w proces planowania. Na przykład projektowanie i budowa ostatniej spalarni, Pfaffenau, trwały osiem lat. Decyzje były poprzedzone procesem strategicznego badania wpływu na środowisko, przeprowadzonym na podstawie Dyrektywy Parlamentu UE i Rady 2001/42 z 27 czerwca 2001 r. W tym procesie celowo nie biorą udziału politycy, lecz jedynie fachowcy, naukowcy oraz organizacje ekologiczne, które są potencjalnymi przeciwnikami inwestycji. Politycy ?musieli? zatem dostosować się do woli fachowców i organizacji ekologicznych. Ważnym aspektem tego typu procesu jest również przekonanie początkowo sceptycznie lub negatywnie nastawionych NGO?s (organizacji pozarządowych przyp. red. ) o słuszności projektu. W trakcie samego procesu uzyskania pozwolenia na budowę nie było już żadnych problemów, gdyż wszystkie organizacje, które mogły być przeciwne tej inwestycji, wypowiedziały się podczas przygotowań.

Skąd pomysł na tak ciekawą aranżacje spalarni Spittelau?

To koncepcja ówczesnego burmistrza Wiednia. Malarz Hundertwasser był już wtedy znany jako wyjątkowo aktywny ?strażnik środowiska?, o czym wiedeńskie społeczeństwo dobrze wiedziało. Początkowo artysta sprzeciwiał się budowie spalarnia śmieci. Jednak po licznych rozmowach z fachowcami zmienił zdanie i bezpłatnie opracował projekt wizualny, który jest teraz podziwiany. Dzięki tej aranżacji zakład zyskał dodatkową ?pozytywną reklamę? i stał się jednym z celów wizyt turystów. Dodatkowym wizualnym atutem spalarni Spittelau jest zielony dach, będący częścią koncepcji artystycznej Hundertwassera. To celowy, widoczny akcent ekologiczny.

Jakie technologie są wykorzystywane w spalarni i czy sprawdzają się na co dzień?

Podstawowa technologia to spalanie na ruszcie, stanowiące bardzo niezawodne i sprawdzone rozwiązanie. Wiedeń nie skusił się na innowacyjne, ale zupełnie niezweryfikowane, zarówno pod kątem ekologicznym, jak i ekonomicznym, technologie plazmowe, zgazowania czy ?pyrolizy?. Piec fluidalny (WSO4) został wybudowany, aby dać możliwość spalania również osadów ściekowych. Odpady komunalne muszą być przedtem odpowiednio przygotowane ? rozdrobnione, przesiane itd. Ta forma przeróbki wstępnej jest w przypadku spalania na ruszcie niepotrzebna, gdyż spalane mogą być wszystkie odpady komunalne przekazane bezpośrednio ze śmieciarek. Dodatkową zaletą o charakterze politycznym i ekonomicznym technologii fluidalnej jest optymalne wykorzystanie funduszy, m.in. ze środków unijnych, na zagospodarowanie zarówno odpadów komunalnych, jak i osadów ściekowych. Moim zdaniem, do spalania wyłącznie odpadów komunalnych, lepiej jest jednak zastosować technologię spalania na ruszcie.

Jak zmieniło się funkcjonowanie systemu gospodarki odpadami po wybudowaniu spalarni?

Do 2009 r. wolno było jeszcze w Wiedniu deponować odpady komunalne na miejskim składowisku odpadów. Co roku było ich oczywiście coraz mniej, gdyż, tak jak wspomniałem, od 1964 r. odpady komunalne są wykorzystywane energetycznie. Spalanie odpadów jest zatem stałym elementem wiedeńskiego systemu gospodarki odpadami już od wielu lat. Odpady komunalne można teoretycznie albo spalać, albo przetwarzać je mechaniczno-biologicznie. Ale również i w tej technologii spalanie jest nieodzowne, jednak wtedy odbywa się ono w cementowniach i elektrociepłowniach przy wykorzystaniu węgla kamiennego lub brunatnego. Dotyczy to tzw. frakcji lekkiej, składającej się z tworzyw sztucznych, papieru, tekstyliów itd. Te odpady (frakcja lekka) oddzielane są z odpadów komunalnych za pomocą sit (część mechaniczna), a pozostałość obrabia się biologicznie (technologia zbliżona do kompostowania) i kieruje na składowisko. Jest to metoda ?niepełna?, ponieważ odpady trafiające na składowisko posiadają jeszcze wiele związków organicznych, co powoduje powstawanie metanu. Wiedeń celowo nie zdecydował się na tę opcję, choć prowadzono na ten temat wiele dyskusji w ramach wspomnianego procesu strategicznego badania wpływu na środowisko. Jednoznacznie opowiedziano się przeciw technologii mechaniczno-biologicznej, popierając rozwiązanie energetycznego wykorzystania poprzez spalanie odpadów.

Jak spalarnia wpłynęła na funkcjonowanie miasta?

Ciepło wytwarzane ze spalanych odpadów komunalnych trafia w całości do miejskiej sieci zdalacieplnej. Do sieci tej przyłączone są naturalnie przede wszystkim elektrociepłownie, lub ciepłownie dodatkowe (szczytowe) opalane olejem opałowym lub gazem. Ilość energii cieplnej dostarczanej przez spalarnie stanowi ok. 27% całości energii w sieci zdalacieplnej. Ponadto wielu turystów przyjeżdża zobaczyć spalarnię Spittelau ze względu na jej ciekawą aranżację architektoniczną.

Rozmawiała

Katarzyna Szkudlarska-Nowaczyk