Celem twórców i dostawców technologii środowiskowych jest szybkie i skuteczne wejście na jak największe rynki z nowym produktem. Jednocześnie kupujący i wdrażający chcą bogatej i wiarygodnej oferty wysoko sprawnych i innowacyjnych rozwiązań.

Systemy weryfikacji technologii środowiskowych z powodzeniem funkcjonują już od ponad dziesięciu lat na świecie, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie czy Korei Południowej. W 2002 r. system taki, jako program pilotażowy, wdrożyła Japonia. Wiele innych rynków, głównie azjatyckich, jest również zainteresowanych tym systemem. Zaawansowane prace nad jego wdrożeniem trwają w Chinach i Bangladeszu.
Liderzy weryfikacji technologii środowiskowych na świecie
Liczba zweryfikowanych technologii:
  • USA – 400
  • Japonia – 150
  • Korea Pd – 100
  • Kanada – 50
Tworzone systemy czerpią z doświadczeń pionierów w zakresie weryfikacji: Stanów Zjednoczonych i Kanady. Korea i Japonia wykorzystują model systemu amerykańskiego, podczas gdy Chiny i Bangladesz skłaniają się ku odpowiednikowi kanadyjskiemu. Również system europejski w dużej mierze opierać się będzie na zasadach i procedurach weryfikacji przyjętych w odpowiedniku kanadyjskim. W Europie zdecydowana większość przedsiębiorców opowiada się za stworzeniem silnego systemu obejmującego rynek wspólnotowy. Jednak przeprowadzony przez Komisję Europejską (KE) proces konsultacyjny wykazał wzajemną uznawalność z istniejącymi systemami jako jeden z głównych warunków skutecznego wdrożenia systemu weryfikacji technologii środowiskowych w Europie. Tak więc przy oparciu podstaw przyszłego europejskiego mechanizmu weryfikacji na schemacie kanadyjskim konieczne będzie uwzględnienie w jego tworzeniu wspólnych obszarów oddziaływania z innymi tego typu mechanizmami. Jest to niezbędne po to, aby zasada „zweryfikowany raz – uznawany wszędzie” mogła rzeczywiście sprawdzić się w globalnej praktyce rynkowej. Warto zapoznać się z modelami systemów weryfikacji technologii środowiskowych funkcjonującymi w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Informacje te mogą być przydatne tym dostawcom, którzy zainteresowani są eksportem innowacyjnych technologii środowiskowych na rynek amerykański lub kanadyjski. Działające tam systemy wyznaczają trendy dla danej grupy technologii w zakresie osiąganej sprawności ekologicznej, eliminując tym samym zarówno rozwiązania nieefektywne lub bez wiarygodnych deklaracji dostawcy, jak i nieuczciwą konkurencję.
Sprawność ekologiczna (environmental performance) – skutek oddziaływania na środowisko technologii, produktów czy usług, oparty o zestaw wskaźników wynikających z kierunków prowadzonej polityki ekologicznej oraz celów środowiskowych.
Mimo spójnego celu nadrzędnego, jakim jest wspieranie procesu wdrażania ekoinnowacji, zasadnicza różnica pomiędzy dwoma modelami systemu weryfikacji tkwi w zadaniach stawianych dla obydwu mechanizmów. System amerykański podaje do publicznej informacji dane o rzeczywistej sprawności ekologicznej technologii bez dokonywania oceny wyniku weryfikacji, pozostawiając ją potencjalnym nabywcom. Natomiast kanadyjski ma za zadanie sprawdzić wiarygodność i rzetelność sformułowanej przez dostawcę deklaracji dotyczącej sprawności ekologicznej technologii.

ETV w Europie: 57 weryfikacji
Skandynawia: Program NOWATECH – 10 technologii
Dania: Program DANETV – 12 technologii
Projekty ETV zrealizowane ze środków UE – 35 technologii
 

System w USA
Utworzony w 1995 r. Program Weryfikacji Technologii Środowiskowych Agencji Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych (The EPA Environmental Technologies Verification Program – ETV) ma na celu zweryfikowanie danych na temat sprawności ekologicznej gotowych do komercjalizacji technologii środowiskowych.
Program utworzono, aby wspierał wdrażanie innowacyjnych technologii środowiskowych, zarówno na rynkach wewnętrznych, jak i zagranicznych. ETV jest programem dobrowolnym. Zapewnia on rzetelne informacje o technologii i wspiera podejmowanie decyzji. W systemie amerykańskim technologie podlegają weryfikacji i testowaniu pod kątem uzyskiwania zadeklarowanych przez dostawcę parametrów sprawności ekologicznej. Program nie ma charakteru sprawdzania technologii pod kątem uzyskania aprobat czy certyfikatów.
Cała procedura opiera się na predefiniowanych dla danej grupy technologii kryteriach weryfikacji, zawartych w protokołach weryfikacji oraz odpowiadających im planach testów. Obejmują one zarówno kryteria wynikające z priorytetów polityki ekologicznej państwa, potrzeb określonych przez potencjalnych wdrażających oraz inne strony zainteresowane, jak i procedury kontroli oraz zarządzania jakością w całym procesie weryfikacji i testowania danej grupy technologii. Predefiniowane protokoły, plany testów oraz procedury zarządzania i kontroli jakości ustalane są w ścisłej współpracy ze wszystkimi stronami zainteresowanymi takimi jak: dostawcy i wdrażający technologie, inwestorzy, organy regulacyjne, eksperci w zakresie danych technologii, organizacje branżowe, jednostki finansowe, jak również przedstawiciele laboratoriów i jednostek naukowych itp. Są oni włączani w procesy decyzyjne związane z powstawaniem procedur weryfikacji na wczesnym etapie ich formułowania. Tak szeroki proces konsultacyjny i współpraca są podyktowane koniecznością jak najdokładniejszego wyboru i określenia parametrów sprawności ekologicznej (istotnych dla danej technologii) oraz procedur ich sprawdzenia na podstawie odpowiednio opracowanych planów testów. Przekłada się to bowiem bezpośrednio na wysokość kosztów weryfikacji. Ponadto wynika to z faktu, że amerykański system weryfikacji ma za zadanie wspierać ekoinnowacje w obszarach stanowiących priorytety w polityce środowiskowej. Stąd najpierw tworzone są podstawy całego procesu weryfikacji i testowania danej grupy technologii, mających zapewnić rozwiązanie określonego priorytetowego problemu środowiskowego (wstępne protokoły weryfikacji, plany testów itp.), a dopiero potem ogłaszany jest nabór do przeprowadzenia weryfikacji i testowania tych technologii. Amerykański system, w odróżnieniu od kanadyjskiego, obejmuje pełen proces weryfikacji z przeprowadzeniem testów technologii w ramach ETV włącznie.
Pod względem organizacyjnym i formalno-prawnym system jest oparty na dobrowolnym, publiczno-prywatnym partnerstwie między Agencją Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych (US Environmental Protection Agency – US EPA)a prywatnymi ośrodkami testującymi i oceniającymi typu non-profit. Celem współpracy jest wykreowanie efektywnych procedur testujących, które gwarantując rzetelność, weryfikują sprawność ekologiczną innowacyjnych technologii.
Dla potrzeb systemu ETV na bazie istniejących laboratoriów oraz ośrodków badawczych utworzone zostały tematyczne centra weryfikacji, które nadzorują i przeprowadzają proces weryfikacji dla danej grupy technologii. Z centrami tymi ściśle współpracują laboratoria testujące, posiadające odpowiednie akredytacje oraz gwarantujące wysoki poziom kontroli i zarządzania jakością.
Koszty wypracowania protokołów, planów testów oraz przeprowadzenia procedury weryfikacyjnej ponoszą zarówno dostawcy technologii, jak i inne jednostki sektora prywatnego, przy wsparciu przez dedykowane federalne, stanowe i lokalne agencje rządowe oraz US EPA. Zasadniczo w systemie tym odchodzi się od finansowania budżetowego na rzecz pozyskania maksymalnych środków na jego funkcjonowanie ze źródeł prywatnych. Przeciętny koszt weryfikacji technologii w systemie amerykańskim wynosi 25-30 tys. dolarów. Wsparcie finansowe dla podmiotów zainteresowanych przeprowadzeniem weryfikacji technologii jest duże. Według badań z 2001 r. 73% dostawców innowacyjnych rozwiązań, którzy poddali je weryfikacji, stwierdziło, że wyniki uzyskane w ramach przeprowadzonej procedury wykorzystywało dla potrzeb marketingu produktu. Większość badanych (92%) zarekomendowałaby skorzystanie z systemu innym dostawcom innowacyjnych technologii. Okres trwania całej procedury, począwszy od chwili zawarcia ze zgłaszającym wstępnej zgody na poddanie technologii weryfikacji, do momentu podpisania raportu z weryfikacji wynosi 12-15 miesięcy.
Wyniki przeprowadzonych weryfikacji są upowszechniane publicznie. Pełne raporty z procesu weryfikacji wraz z wynikami w postaci orzeczenia (kwintesencji raportu weryfikacji) oraz zastosowanymi procedurami zarządzania i kontroli jakości publikowane są na stronie internetowej programu ETV.
W ramach systemu przeprowadzono weryfikację ponad 400 technologii i opracowano ponad 90 protokołów weryfikacyjnych (stan na październik 2008 r.) w takich kategoriach jak:
  • technologie:
– kontroli emisji rtęci, pyłu, tlenków azotu, tlenków siarki,
– kontroli i oczyszczanie wód burzowych,
– odbudowy infrastruktury,
– kontroli odpływów i odzysku energii stosowana w przemysłowej hodowli zwierząt,
– związanych z energetyką rozproszoną (redukcja gazów cieplarnianych),
  • usuwanie patogenów i arsenu w systemach wód do spożycia,
  • monitoring ołowiu w pyle.
W 2006 r. opublikowany został dwutomowy zbiór studiów przypadku (case studies), który dokumentuje zarówno zrealizowane, jak i projektowane rezultaty procesu weryfikacji dla 15 kategorii technologii (EPA/600/R-06/001 i EPA/600/R-06/082). Więcej informacji o programie Weryfikacji Technologii Środowiskowych Stanów Zjednoczonych dostępnych jest na stronie internetowej http://www.epa.gov/etv.
 
ETV Canada
System weryfikacji technologii środowiskowychwprowadzono w Kanadzie w 1997 r. Podmiotem odpowiedzialnym za jego wdrożenie jest niezależna instytucja ETV Canada, która działa na zasadzie porozumienia z kanadyjskim odpowiednikiem polskiego Ministerstwa Środowiska – Environment Canada – gwarantując obiektywną i niezależną weryfikację deklaracji związanych z projektami i programami, a także technologiami i procesami technologicznymi.
Weryfikacja przeprowadzona w ramach Kanadyjskiego Programu Weryfikacji Technologii Środowiskowych daje gwarancję, że deklaracje dostawców na temat sprawności ekologicznej technologii są uzasadnione, rzetelne i poparte odpowiedniej jakości danymi, pochodzącymi z niezależnych ośrodków badawczych oraz laboratoriów.
W celu budowania silnej pozycji systemu na rynku krajowym i międzynarodowym oraz wzmacniania jego znaczenia dla poszczególnych grup interesariuszy Kanada opracowała i przyjęła spójną strategię wdrażania systemu, obejmującą trzy następujące elementy:
·        weryfikację technologii,
·        benchmarking sprawności ekologicznej,
·        harmonizację z innymi systemami ETV.
Proces weryfikacji technologii stanowi pierwszy element strategii. Technologia zgłaszana do weryfikacji musi przede wszystkim spełniać wszelkie wymagania związane z dopuszczeniem jej do obrotu handlowego. Jej dostawcy ubiegający się o przeprowadzenie weryfikacji składają deklarację zawierającą konkretne, wyrażone w sposób wymierny, minimalne parametry charakteryzujące sprawność ekologiczną danej technologii oraz dokładny opis warunków, w jakich są one osiągane. Deklaracja musi być precyzyjna i jednoznaczna, poparta danymi odpowiedniej jakości. Weryfikacja następuje w oparciu o przygotowany we współpracy z dostawcą oraz innymi interesariuszami protokół weryfikacji oraz komplet danych uzyskanych od niezależnych laboratoriów, przedłożony przez dostawcę technologii. Dane analizowane są pod kątem istotności, adekwatności oraz jakości przez akredytowane na potrzeby systemu laboratoria. Jeżeli informacje są niewystarczające lub kwestionowana jest ich jakość, zleca się wykonanie uzupełniających testów w niezależnych laboratoriach. W przypadku, gdy deklaracja zostanie zweryfikowana pozytywnie, dostawca technologii otrzymuje trzy dokumenty: certyfikat weryfikacji, fiszkę o technologii (Technology Fact Sheet) oraz ostateczny raport z weryfikacji. Jest on ponadto upoważniony do korzystania z logo ETV, co może ułatwić sprzedaż produktu w Kanadzie i poza jej granicami.
Istotną rolę w umacnianiu roli systemu ETV na rynku odgrywa benchmarking sprawności ekologicznej. Głównym jego elementem jest określenie wartości docelowych lub standardów sprawności ekologicznej możliwych do osiągnięcia w danej kategorii technologii, w oparciu o które ustala się następnie kryteria sprawności ekologicznej stanowiące przedmiot weryfikacji. Uzgodnienia te dokonywane są przez ETV Canada wraz z ekspertami oraz przedstawicielami sektora lub branży. Benchmarking, w oparciu o powszechnie ustalone kryteria, pozwala określić pozycję i tym samym konkurencyjność danej technologii na rynku pod względem uzyskiwanych efektów ekologicznych. Możliwość porównań dostępnych rozwiązań zasadniczo usprawnia także procesy decyzyjne i pozwala dokonywać uzasadnionych wyborów technologii.
Trzeci element strategii ETV Canada to harmonizacja systemu z innymi, istniejącymi już na świecie. Działania te prowadzone są wielopoziomowo. Dotyczą zarówno ujednolicenia protokołów weryfikacji i metod testowania, wzajemnej uznawalności lub akredytacji poszczególnych aktorów systemu weryfikacji (laboratoriów, centrów badawczych itp.), jak i wzajemnej uznawalności systemów na poziomie poszczególnych krajów.
Dzięki takiemu podejściu, Kanadyjski Program Weryfikacji Technologii Środowiskowychstanowi ważne narzędzie marketingu oraz mechanizm efektywnej promocji firm i innowacyjnych technologii. Ma on duże możliwości przyciągania oferty inwestorów. Przeciętny koszt weryfikacji w systemie kanadyjskim wynosi 15-20 tys. dolarów kanadyjskich. Jego zaletą jest to, że istnieje możliwość włączenia zweryfikowanych deklaracji do procesu patentowego. Korzystanie z systemu wpływa pozytywnie na wizerunek firmy. Przedsiębiorstwo, przeprowadzając proces weryfikacji, demonstruje swą transparentność i odpowiedzialność. Jednocześnie system kanadyjski oferuje istotne korzyści dla dostawców technologii. Korzystanie z systemu zachęca do stosowania najlepszych dostępnych metod testowania. Proces weryfikacji jest w pełni poufny. Ostateczny raport z weryfikacji stanowi własność zgłaszającego. Rzetelność procesu weryfikacji zapewniają akredytowane laboratoria. Rygorystyczny proces weryfikacji przez wykorzystanie standardowych protokołów traktuje wszystkich dostawców technologii w jednakowy sposób. Dodatkowe informacje na temat Kanadyjskiego Programu Weryfikacji Technologii Środowiskowych znajdują się na stronie internetowej: http://www.etvcanada.ca.
 
Potrzeba harmonizacji
Europejski System Weryfikacji Technologii Środowiskowych znajduje się obecnie na etapie wewnętrznych konsultacji w Komisji Europejskiej. Niemniej zgodnie z oczekiwaniami przyszłych użytkowników systemu planuje się taką jego budowę, aby doprowadzić do pełnej wzajemnej uznawalności lub wręcz harmonizacji z innymi systemami weryfikacji funkcjonującymi na świecie.
Próby wspólnych weryfikacji z partnerami amerykańskimi podjęte zostały m.in. przez Nordyckie Centrum Innowacji – Nordic Innovation Center (NIC). Doświadczenia z przebiegu tego projektu pozwalają stwierdzić realizatorom, że budowanie pełnej uznawalności systemów powinno odbywać się stopniowo. Istnieje bowiem zbyt duża różnica w uwarunkowaniach organizacyjnych, prawnych oraz standardach, na których opiera się funkcjonowanie poszczególnych systemów ETV. Dlatego też NIC proponuje trójstopniowy proces dochodzenia do harmonizacji.
Trójstopniowy proces dochodzenia do harmonizacji proponowanego europejskiego systemu ETV z innymi już funkcjonującymi na świecie:
·        stopień I – wspólna weryfikacja – opiera się na wzajemnym zaufaniu do akceptacji rezultatów weryfikacji w ramach dwóch różnych systemów ETV. Organizacje weryfikujące, działające w ramach odrębnych systemów ETV, uzgadniają i wspólnie przyjmują zakres oraz plan przebiegu procesu weryfikacji oraz testowania danej technologii, wzajemnie akceptują sposób podziału i realizacji poszczególnych zadań. W oparciu o tak dokonane ustalenia, każda z organizacji przeprowadza weryfikację wg uzgodnionego planu i własnych standardów, a jej rezultat jest uznawany zarówno w jednym, jak i w drugim systemie ETV.
·        stopień II – koweryfikacja – wymaga ustalenia i przyjęcia wspólnych wymogów dla każdego z odrębnych systemów ETV, w oparciu o które opracowany zostanie plan przebiegu procesu weryfikacji oraz testowania danej technologii. Weryfikację przeprowadza tylko jedna organizacja weryfikująca. W celu uznania jej rezultatów druga organizacja sprawdza, czy spełnione zostały ustalone wymagania odnośnie planu oraz przebiegu procesu weryfikacji i testowania.
  • stopień III – pełna wzajemna uznawalność – wymaga przyjęcia wspólnych standardów i procedur postępowania, z procedurami zarządzania i kontroli jakości włącznie. Weryfikacja wykonana przez jedną organizację w danym systemie jest automatycznie uznawana przez organizacje innych systemów weryfikacji.
 
Od stycznia br. trwa realizacja projektu o akronimie AdvanceETV, finansowanego z 7. Programu Ramowego Badań i Rozwoju Technologicznego KE, którego celem jest wypracowanie podstaw harmonizacji europejskiego systemu weryfikacji z działającymi już systemami ETV. Przedsięwzięcie to kierowane jest przez niemieckiego partnera DECHEMA Gesellschaft für Chemische Technikund Biotechnologie e.V. i ma charakter działań koordynacyjnych, których przedmiotem są wyniki dotychczas zrealizowanych projektów dotyczących europejskiego systemu ETV (w ramach 6 Programu Ramowego zrealizowano projekty takie, jak EURODEMO, PROMOTE, Test Net i AIRTV). Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych jako koordynator Polskiej Platformy Technologicznej Środowiska jest jednym z realizatorów projektu AdvanceETV. Cel projektu stanowi wypracowanie ram dla współpracy międzynarodowej i wzajemnej uznawalności systemów weryfikacji technologii środowiskowych (ETV) jako wsparcie dla działań podejmowanych w tym zakresie na szczeblu międzynarodowym przez specjalnie powołaną międzynarodową grupę roboczą. W jej skład wchodzą m.in. przedstawiciele KE oraz instytucji zarządzających systemami ETV w USA i Kanadzie. Jednakże stworzenie tych ram wymaga przede wszystkim odpowiedniego wypracowania europejskich podstaw do wzajemnej uznawalności systemów ETV, w tym określenia wymogów dla przeprowadzania ewentualnych wspólnych weryfikacji i koweryfikacji, a w dalszej kolejności zasad dla międzynarodowej harmonizacji systemów.
W rezultacie projektu AdvanceETV określony zostanie potencjał w zakresie wzajemnej uznawalności procedur oraz protokołów systemów weryfikacji technologii środowiskowych, wynikający m.in. z rezultatów, jakie uzyskano w efekcie zrealizowanych dotychczas projektów europejskich dotyczących systemu ETV. Zebranie opracowanych metodyk weryfikacji i testowania wraz z protokołami oraz ich dogłębna analiza umożliwią stworzenie spójnych oraz naukowo uzasadnionych europejskich podstaw do współpracy międzynarodowej w zakresie wzajemnej rozpoznawalności systemów ETV, w tym struktury systemu, analizy czasu i nakładów niezbędnych do przeprowadzenia procedur weryfikacyjnych oraz aspektów rynkowych.
Przedsiębiorcy, którzy wzięli udział w procesie konsultacyjnym dotyczącym Europejskiego Systemu ETV, wyraźnie wskazali na potrzebę uwzględnienia wszystkich aspektów związanych z jego harmonizacją i wzajemną uznawalnością już na etapie tworzenia. Nie jest to proste zadanie, szczególnie gdy relacje te wykraczają poza obszar Unii Europejskiej. Trudności przysparzać mogą nie tylko różnice w standardach, uwarunkowaniach prawnych czy organizacyjnych systemu w Europie, Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie, ale wręcz sama terminologia. Poza technicznymi i formalno-prawnymi aspektami harmonizacji systemów ETV, nie bez znaczenia pozostaje nadanie tym systemom rangi silnego mechanizmu rynkowego. Dostawcy innowacyjnych technologii oczekują przecież, że inwestując w weryfikację technologii w którymkolwiek systemie, uzyskają dostęp do rynków światowych.
Podsumowując, należy zwrócić uwagę na fakt, że w każdym z przedstawionych systemów zarówno sprzedający technologie, jak i ich nabywcy odgrywają istotną rolę jako uczestnicy procesu weryfikacji. Dlatego też zachęcamy polskich przedsiębiorców do głębszego zainteresowania się tym przedsięwzięciem i aktywnego włączenia się w tworzenie systemu dla Europy, tak aby skutecznie wspierał on promocję polskich ekoinnowacji na rynkach światowych.
 
 
Źródła
1. Action Programme. Agenda 21. Rio de Janeiro.1992.
2. Commission of European Communities: Report from the Commission, Environmental technology for sustainable development, COM 122 final. Brussels 2002.
3. Commission of European Communities: Communication from the Commission To the Council and the European Parliament, Stimulating Technologies for Sustainable Development: An Environmental 4. Technologies Action Plan for the European Union, COM 38 final. Brussels 2004.
5. DG JRC/IPTS Costs of ETV systems Contribution to the Impact Assessment. Report of an EU Scheme for Environmental Technology Verification. Miejscowość 2008.
6. European Commission Environmental Technology Verification. Consultations Analysis Report. Brussels 2008.
7. Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna Środowisko, Dyrekcja Generalna – Zrównoważony Rozwój i Integracja: ENV.G.3 – Badania, Nauka i Innowacja. Dokument Konsultacyjny na temat systemu UE dotyczącego weryfikacji technologii środowiskowych. Brussels 2007.
 
 
 
 
Izabela Ratman-Kłosińska
Sekretariat Polskiej Platformy Technologicznej Środowisko
 
Beata Michaliszyn 
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych