Czy szara strefa nadal będzie wyniszczać branżę obrotu złomem i przedsiębiorstwa zajmujące się recyklingiem wraków?

Czy Inspekcja Ochrony Środowiska ma możliwość ukrócenia tego procederu? Czy przedsiębiorcy mogą uchronić się przed nieuczciwie działającymi firmami?

Powstały i są wdrażane pewne rozwiązania prawne, będące batem na nieuczciwych graczy, o czym przekonali się uczestnicy konferencji ?Odzysk i recykling metali? w ramach Strefy ?Recyklingu?. Spotkanie zostało zorganizowane 5 marca br. przez redakcję miesięcznika ?Recykling? podczas XVI Międzynarodowych Targów Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami Ekotech. Tematyka przyciągnęła ekspertów, praktyków, przedstawicieli instytucji naukowych związanych z sektorem obrotu złomu, przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu oraz zużytego sprzętu elektronicznego i elektrycznego.

Zaproszeni prelegenci omówili problemy, z którymi boryka się branża, kierunki rozwoju technologii i możliwości zdobycia dofinansowania oraz zmiany w prawie. Postęp technologiczny w motoryzacji stawia przed stacjami demontażu coraz większe wyzwania w zakresie odzysku i recyklingu materiałowego.

Innowacyjność we własnym zakresie

O praktycznych aspektach odzysku metali z pojazdów wycofanych z eksploatacji mówiła Anna Łyczak ze stowarzyszenia Recyklerzy Polscy ? Związek Pracodawców. Już teraz stacje nie są przygotowane na demontaż ?nowinek technicznych?, takich jak choćby pojazdy hybrydowe, a niebawem i napędzane paliwem wodorowym. Wsparciem w ramach dostosowywania się do wymogów rynku mogą okazać się fundusze zewnętrzne. Jednakże, jak zaznaczał Ryszard Gola-Sienkiewicza z Państwowej Wyższej Szkoła Zawodowej w Głogowie, przedsiębiorcy muszą mieć przemyślaną i długoterminową strategię, by wykazywać efektywność nawet po kilku latach. Celem np. Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój jest wsparcie małych i średnich przedsiębiorców, jednostek naukowych, klastrów i instytucji otoczenia biznesu poprzez zwiększenie innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki. Ważnym elementem systemu informacji na temat wsparcia unijnego w latach 2014-2020 jest Portal Funduszy Europejskich. Według Ryszarda Goli-Sienkiewicza, przedsiębiorcy winni sami opracowywać swój warsztat i technologie, a nie tylko kopiować rozwiązania. W pewnym momencie skończą się dopłaty i firmy pozostaną z tym, co do tej pory same wypracowały. Powiązanie firm z nauką poprzez tworzenie klastrów jest jednym z takich dobrych rozwiązań.

Recykling pojazdów powinien być ?płytki? czy ?głęboki?? Anna Łyczak tłumaczyła, że do demontażu samochodów wymagany jest zbyt ?głęboki? recykling. Oponował przeciw temu przedstawiciel WIOŚ-u, mówiąc, że praktyka wskazuje na zbyt ?płytki?, nieadekwatny do przepisów odzysk i recykling. Mówiono też o doświadczeniach w zakresie odzysku i recyklingu tworzyw sztucznych w strzępiarkach. Dyskutanci, przytaczając przepisy oraz praktyczne przykłady, spierali się, lecz nie osiągnęli konsensusu. Adam Małyszko, prezes Stowarzyszenia Forum Recyklingu Samochodów, wskazywał, że to rynek (ekonomia) reguluje skalę demontażu.

Sytuacja w gospodarce złomem, pomimo że Polska jest na piątym miejscu wśród krajów UE pod względem zużycia złomu, a na szóstym, jeśli chodzi o produkcję stali, ulega pogorszeniu. Obserwuje się ciągły spadek cen złomu. ? Średnio ceny złomu od stycznia br. do lutego br. zmalały o ok. 100 zł/t, na rynku niemieckim o ok. 25 euro/t, na rynku europejskim na FOB Rotterdam aż do 50 dolarów/t ? podsumowała Kinga Zgierska z Izby Przemysłowo-Handlowej Gospodarki Złomem.

Optymistyczna była wypowiedź Jana Szafraniaka z Izby Gospodarczej Metali Nieżelaznych. Jak podało Ministerstwo Finansów, kontrole dotyczące lat 2011-2012 jednoznacznie wskazują, że po znowelizowaniu 1 kwietnia 2011 r. ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym po wprowadzeniu mechanizmu reverse charge, liczba i skala oszustw podatkowych zmniejszyła o 99,3%. Ponadto prelegent stwierdził, że w rozliczeniach dotyczących półproduktów z metali nieżelaznych dzięki obecnej nowelizacji ustawy o podatku VAT o dodatkowe 200 mln zł rocznie zwiększą się wpływy z VAT-u do budżetu państwa.

Wspólne działanie

Przedstawiciel kieleckiej inspekcji ochrony środowiska, starszy inspektor Filip Jędrzejkiewicz, przedstawił wyniki kontroli stacji demontażu oraz punktów skupu złomu na terenie woj. świętokrzyskiego. W 2014 r. w rezultacie przeprowadzenia kontroli w 38 stacjach demontażu pojazdów (SDP) w 10 wykryto nieprawidłowości. Rekordowy pod tym względem był 2012 r., gdy na 33 SDP stwierdzono aż 26 przypadków uchybień, co stanowi 79%. Niestety, potwierdzają się informacje, iż szara strefa ulega rozdrobnieniu, skrywając swoją działalność w stodołach, na tyłach budynków czy polach, ale również pod szyldami legalnie działających stacji demontażu. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się nie tylko dane, ale i zdjęcia obrazujące patologiczne działania w branży.

Wystąpienie to stało się wprowadzeniem do panelu dyskusyjnego ?Zagrożenia i kierunki rozwoju rynku złomu?. Szanse inspektorów w walce z szarą strefą w recyklingu pojazdów już na starcie są nierówne. Nie dysponują oni odpowiednimi zasobami kadrowymi, a wiele spraw trafiających do prokuratury jest umarzanych, co świadczy o niezrozumienie problemu i jego skali. Anna Łyczak pocieszała, że: ? Przy Ministerstwie Środowiska został powołany specjalny zespół ds. recyklingu pojazdów, którego nadrzędnym celem będzie walka z szarą strefą oraz wypracowanie odpowiednich rekomendacji i narzędzi. Niestety, jak zauważyła Kinga Zgierska, wszystkie obostrzenia wynikające z ustaw o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji czy zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w głównej mierze dotyczą firm działających zgodnie z literą prawa, a warto zająć się szarą strefą, funkcjonującą poza. Pozostaje stworzenie opozycji poprzez zorganizowanie się uczciwe działających przedsiębiorców. ? Stwarzając silne grupy nacisku, lobbujące za wprowadzeniem do systemu prawnego takich rozwiązań, które będą chroniły tych uczciwie działających przedsiębiorców i karały tych nieuczciwych pseudoprzedsiębiorców ? wskazywał Jan Szafraniak. Zachętą do tego są choćby imponujące efekty funkcjonowania mechanizmu reverse charge, wdrożonego z inicjatywy obu Izb i zapobiegającego wyłudzaniu VAT-u.

Biorąc pod uwagę poruszane problemy, można sformułować wniosek o braku skutecznego systemu edukacji w zakresie recyklingu i ochrony środowiska. ? Jest to efekt zaniechania systematycznego kształtowania świadomości społeczeństwa ? zauważył R. Gola-Sienkiewicz. ? Nie chodzi o kampanijność ani akcje, lecz o systematyczność. A skutkiem tego jest również niedostateczne kształcenie prawników, którzy nie zdają sobie sprawy z potrzeby ochrony środowiska ? dodał Gola-Sienkiewicz.

Z tymi słowami zgodzili się wszyscy. Zebrani potwierdzili konieczność zwiększania świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Katarzyna Błachowicz