Wsparcie Szwajcarii jest wyrazem solidarności wobec dziesięciu nowych państw członkowskich UE, które przystąpiły do niej 1 maja 2004 r. Szwajcarsko-Polski Program Współpracy, zwany Funduszem Szwajcarskim, stanowi bezzwrotną formę pomocy zagranicznej. Jego celem jest zmniejszanie różnic społeczno-gospodarczych pomiędzy Polską a najwyżej rozwiniętymi państwami UE, a także różnic strukturalnych pomiędzy regionami w naszym kraju.

Prawdopodobnie co najmniej 40% środków z 489 mln franków szwajcarskich zostanie rozdysponowanych w czterech województwach ściany południowo-wschodniej: lubelskim, małopolskim, podkarpackim i świętokrzyskim. Beneficjentami Funduszu Szwajcarskiego mogą zostać zarówno instytucje sektora publicznego, przedsiębiorcy, jak i organizacje pozarządowe. Poziomy dofinansowania są zróżnicowane. Standardowy zakres to 60% wydatków kwalifikowalnych projektu. Dofinansowanie 85% kosztów jest możliwe w przypadku projektów otrzymujących dodatkowe środki finansowe, z budżetu jednostek administracji publicznej, a 90% w przypadku tych realizowanych przez organizacje pozarządowe. Dofinansowanie w wysokości 100% kosztów kwalifikujących się do objęcia wsparciem nastąpi w przypadku projektów dotyczących budowy zdolności instytucjonalnych oraz pomocy technicznej.

Strefy wsparcia

Dofinansowanie bazuje na czterech określonych obszarach wsparcia. Do pierwszego z nich należą: bezpieczeństwo, stabilność i wsparcie reform. Pomoc finansową mogą otrzymać inicjatywy na rzecz rozwoju regionalnego regionów peryferyjnych i słabo rozwiniętych oraz projekty mające na celu zwiększenie ochrony wschodnich granic UE. Kolejny obszar obejmuje środowisko i infrastrukturę. Ujęte w nim przedsięwzięcia powinny dotyczyć odbudowy, przebudowy i rozbudowy infrastruktury środowiskowej oraz poprawy stanu środowiska. Trzeci obszar wspiera rozwój społeczny i zasobów ludzkich. Dofinansowane są projekty z zakresu ochrony zdrowia, np. profilaktyka i kampanie promocji zdrowia. Ostatnia strefa obejmuje sektor prywatny. Dofinansowane mogą być też przedsięwzięcia na rzecz poprawy stanu środowiska biznesowego i dostępu do kapitału dla MŚP, a także wspierające rozwój sektora prywatnego i promocję eksportu MŚP.

Drugi z wymienionych obszarów, obejmujący środowisko i infrastrukturę, zakłada trzy cele. Pierwszy to wspieranie projektów dotyczących poprawy usług z zakresu infrastruktury miejskiej z myślą o podniesieniu standardu życia i promowaniu rozwoju gospodarczego. Drugi dotyczy zwiększenia wydajności energii i redukcji emisji, w szczególności gazów cieplarnianych i niebezpiecznych substancji. Natomiast trzeci zakłada poprawę zarządzania, bezpieczeństwa, wydajności i niezawodności lokalnych lub regionalnych oraz publicznych systemów transportowych.

Środki na gospodarkę odpadami

Na realizację pierwszego celu przekazano ponad 35 mln franków szwajcarskich. Uzyskane pieniądze zostaną przeznaczone na tworzenie sieci odbioru odpadów niebezpiecznych, włączając w to odpady szpitalne. Ponadto dofinansowaniem zostanie objęte tworzenie, remont oraz modernizacja instalacji unieszkodliwiania odpadów drogą termiczną, a także urządzenia do oczyszczania spalin oraz metody fizykochemiczne, np. automaty ciśnieniowe. Dotacja obejmuje też demontaż wyrobów zawierających azbest oraz ich zdeponowanie na składowiskach tworzonych w tym celu lub wydzielenie kwater dostosowanych do składowania azbestu na wysypiskach już istniejących.

 

Do tej pory wsparcie otrzymały trzy projekty realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego. Gmina Szczucin (woj. małopolskie) i Samorząd Województwa Lubelskiego realizują projekt dotyczący demontażu i składowania wyrobów zawierających azbest. Związek Komunalny Gmin Ziemi Lubartowskiej także skupił się na usuwaniu azbestu, a ponadto zaplanował zadania z zakresu gospodarki odpadami oraz rekultywacji nieczynnych składowisk. Z kolei w Lubartowie powstaną zakład zagospodarowania odpadów i niezbędna baza sprzętowa.

Wzrost wydajności energii

Na drugi cel przeznaczono ponad 115 mln franków szwajcarskich.
Mogą one zostać wydane na działania z zakresu poprawy efektywności energetycznej poprzez wprowadzenie systemów energii odnawialnej. Należą do nich m.in. projekty pilotażowe, modernizacja komunalnych sieci cieplnych w częściach miast o zwartej zabudowie wielorodzinnej, ogrzewanych przez małe lokalne kotłownie i piece kaflowe, na obszarach o przekroczonych dopuszczalnych i docelowych poziomach zanieczyszczeń powietrza. Środki mogą być również przeznaczone na modernizację centralnych źródeł ciepła i instalacji grzewczych w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, świadczących usługi w zakresie hospitalizacji i publicznych szkołach. Do wydatków kwalifikowalnych zaliczają się koszty poniesione na instalację kolektorów słonecznych, o powierzchni ponad 100 m². Należą do nich również koszty budowy układów fotowoltaicznych dla budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych, a także elektrowni wiatrowych o mocy do 2 MW. Do tego typu wydatków kwalifikują się również te związane z budową na istniejącym stopniu wodnym małej elektrowni wodnej – o mocy od 50 kW do 5 MW. Musi ona znajdować się na obszarach nieobjętych programami restytucji ryb wędrownych, powinna posiadać bezpieczne przepławki oraz automatykę ograniczającą pobór wody przez turbiny przy niskich stanach wód w rzece. Ponadto dotowane będzie tworzenie systemów wykorzystania energii geotermalnej, a także budowa kotłowni na biomasę o mocy 1-10 MW, zasilanych lokalnymi zasobami paliwa. Dofinansowaniem zostanie również objęte wytwarzanie i pozyskiwanie biogazu dla celów energetycznych.

Wsparcie otrzymało już dziesięć projektów,realizowanych m.in. przez: Związek Gmin Dorzecza Wisłoki, woj. małopolskie oraz gminę Mszana Dolna. Dotację przyznano też Lęborkowi na budowę elektrociepłowni opalanej biomasą, która docelowo ma być podstawowym źródłem ciepła w systemie miasta. Większość dofinansowanych projektów dotyczyła instalacji systemów energii odnawialnej, zarówno w budynkach użyteczności publicznej, jak i prywatnych domach. W szczególności wsparcie otrzymały działania polegające na instalowaniu systemów solarnych na budynkach użyteczności publicznej i prywatnych, systemów fotowoltaicznych oraz pomp ciepła w budynkach użyteczności publicznej, a także na modernizacji instalacji grzewczych.

Systemy transportowe

W ramach trzeciego celu za działania kwalifikowane uznaje się te, które obejmują przygotowanie dokumentacji, takie jak studium wykonalności, ocenę oddziaływania na środowisko, plan generalny, tzw. masterplan, oraz koncepcję transportu. W przypadku transportu pod uwagę będą brane projekty, obejmujące swoim zakresem przynajmniej jedną gałąź tej dziedziny. Mogą to być również połączenia pomiędzy różnymi gałęziami transportu, np. kolejowe oraz drogowe systemy zarządzania ruchem (sterujące i monitorujące), w tym elektroniczny pobór opłat. Będą one kwalifikowalne wyłącznie jako projekty studyjne, zawierające działania miękkie, np. przygotowanie dokumentacji, lub projekty studyjne z małymi elementami inwestycyjnymi. Należą do nich budowa, remont oraz modernizacja infrastruktury kolejowej, zapewniające sprawne połączenia kolejowe centrów miast z portami lotniczymi. Mogą one być kwalifikowalne jako projekty studyjne, projekty studyjne z elementami inwestycyjnymi oraz plany inwestycyjne zakupu taboru kolejowego.

Środki, w wysokości 38 mln franków szwajcarskich, zostały już rozdysponowane pomiędzy trzy projekty realizowane przez: Warszawską Kolej Dojazdową (WKD), Samorząd Województwa Pomorskiego oraz Urząd Miasta Legionowo. W ramach inwestycji zakupione zostaną nowe zespoły trakcyjne dla WKD i cztery spalinowe zespoły trakcyjne do obsługi kolejowego odcinka Malbork-Grudziądz. Sfinansowana zostanie także budowa centrum komunikacyjnego w Legionowie.

Bioróżnorodność i projekty transgraniczne

Obszar wsparcia, oprócz wspomnianych trzech celów, dofinansowuje także działania związane z bioróżnorodnością i ochroną ekosystemów oraz wsparciem transgranicznych inicjatyw środowiskowych. Subwencją objęte są m.in. przedsięwzięcia mające na celu podnoszenie świadomości i wiedzy nt. wymogów w zakresie ochrony środowiska. W ramach tego typu projektu można realizować działania z zakresu przygotowania i przeprowadzenia kampanii informacyjnych oraz szkoleń w celu tworzenia tzw. zielonych miejsc prac oraz tzw. zielonych zamówień i zakupów w jednostkach administracji publicznej. Dotyczą one głównie terenów gmin, w granicach których znajdują się obszary Natura 2000. Dofinansowane mogą być także kampanie edukacyjne, w tym szkolenia dla pracowników administracji publicznej wszystkich szczebli w zakresie prawa ochrony środowiska. Mogą to być również seminaria, warsztaty, konkursy oraz kampanie informacyjne. Wsparciem objęte są też platformy e-learningowe, przygotowane we współpracy z organizacjami pozarządowymi, lokalnymi władzami i społecznościami. Dotyczą one kształtowania postaw proekologicznych, szczególnie na terenach gmin, w granicach których znajdują się obszary Natura 2000. W przypadku wsparcia dla projektów transgranicznych można realizować działania mające na celu współpracę transgraniczną, w szczególności w zakresie tworzenia i funkcjonowania obszarów chronionych, w tym transgranicznych obszarów chronionych. Współpraca ta, przy merytorycznym udziale partnerów zagranicznych, powinna być realizowana na terenie przynajmniej jednego z czterech obszarów koncentracji geograficznej południowo-wschodniej Polski (woj. lubelskie, małopolskie, podkarpackie i świętokrzyskie).

Proces aplikowania

Proces wnioskowania o dofinansowanie w przypadku opisywanych projektów podlegał dwustopniowej procedurze. Pierwszym etapem było przygotowanie tzw. zarysu projektu, a następnie należało opracować tzw. kompletną jego propozycję. Przedkładając zarys projektu, instytucja wnioskująca mogła starać się również o środki z Funduszu na Przygotowanie Projektów (FPP) w celu zebrania dokumentacji do tzw. kompletnej propozycji projektu. Zarys projektu, który otrzyma odpowiednią liczbę punktów, tłumaczony jest następnie na język angielski i przekazywany stronie szwajcarskiej do ponownej oceny. Po otrzymaniu pozytywnej decyzji wnioskodawca zobowiązany jest do przygotowania kompletnej propozycji projektu. Podlega ona ponownej ocenie formalnej i merytorycznej w oparciu o ustalone kryteria. Po dokonaniu oceny przez stronę polską wniosek jest weryfikowany przez Biuro Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy przy Ambasadzie Szwajcarii i przekazywany stronie szwajcarskiej. Ona podejmuje ostateczną decyzję w sprawie przyznania dofinansowania na podstawie kompletnej propozycji projektu. Ostatecznie podpisywana jest umowa.

Obecnie wszystkie środki Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy zostały zakontraktowane w terminie wynikającym z zobowiązań strony polskiej, tj. do 14 czerwca 2012 r. Łącznie w ramach czterech obszarów tematycznych i w zakresie dwóch priorytetów podpisano 41 umów. Kwota wsparcia ze środków programu wynosi łącznie 278 926 515 franków szwajcarskich.

Obecnie wszystkie środki Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy zostały zakontraktowane w terminie wynikającym z zobowiązań strony polskiej, tj. do 14 czerwca 2012 r. Łącznie w ramach czterech obszarów tematycznych i w zakresie dwóch priorytetów podpisano 41 umów. Kwota wsparcia ze środków programu wynosi łącznie 278 926 515 franków szwajcarskich.

Jednak aby faktycznie otrzymać zakontraktowane środki, beneficjenci muszą zrealizować swoje inwestycje. Do czerwca 2017 r. wszystkie zatwierdzone projekty winny zostać wykonane zgodnie z założeniami i przy wykorzystaniu wszystkich zakontraktowanych środków.

 

Adriana Zalewska

analityk

DC Centrum

ww.dc-centrum.pl

 

Materiał opracowano na podstawie informacji zawartych na stronie Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy.