O rewitalizacji przestrzeni publicznej powiedziano już bardzo dużo. Wciąż jednak istnieje potrzeba wskazywania dobrych praktyk w tym zakresie. Stąd też 14 października zorganizowano konferencję w ramach jubileuszowego projektu ?Zielone Miasto? i z okazji 25-lecia Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Polską a Niemcami.

Warszawskie Rozmowy Architektoniczne są cyklem wykładów i dyskusji na tematy urbanistyczne, architektoniczne oraz z zakresu architektury krajobrazu, popartych wymianą innowacji i doświadczeń praktyków z Polski i Niemiec. Tym razem organizatorzy spotkania ? Ambasada Niemiec w Warszawie, Fundacja Twórców Architektury, Fundacja Konrada Adenauera oraz COQUI MALACHOWSKA COQUI Städtebau Landschaftsarchitektur ? postanowili poruszyć zagadnienie rewitalizacji.

W myśl definicji rewitalizacja to proces przemian społecznych, przestrzennych i ekonomicznych zachodzących w obszarze kryzysowym. Jej celem jest ponowne przywrócenie do życia zdegradowanej części miasta, aby ludziom dobrze się w niej przebywało, mieszkało i pracowało. Za sukcesem rewitalizacji kryje się wiele czynników. Obok remontów budynków istotne są poprawa więzi społecznych, edukacja mieszkańców, współpraca z przedsiębiorcami w celu poprawy lokalnej ekonomii, a także zmiany służące poprawie środowiska przyrodniczego w małej, miejscowej skali.

W trakcie konferencji można było się dowiedzieć, że Łódź, jako pierwsze miasto w Polsce, podjęła szeroko zakrojone przygotowania do rewitalizacji obszarowej swojego centrum. Stworzono modelowy projekt, a dwa lata poświęcono na rozpoznanie problemu i zaangażowanie mieszkańców (ok. 15 km2 i 140 tys. mieszkańców). Koszt projektu pilotażowego wyniósł 4 mln zł i finansowany był ze środków Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. W wyniku projektu powstała baza dobrych praktyk dla innych miast ? Centrum Wiedzy o Rewitalizacji. W 2015 roku rozpisano pierwsze przetargi na kompleksową rewitalizację, obejmującą inwestycję w przestrzeń publiczną, drogową, zagospodarowanie zieleni, odnowy kamienic i poprawę stanu środowiska przyrodniczego przy uwzględnieniu partycypacji mieszkańców w przypadku kilku obszarów centrum Łodzi. Obecnie prace projektowe są w toku. Za kilka miesięcy znane będą rezultaty tych opracowań i rozpocznie się faza ich realizacji.

Podczas spotkania przywołano także przykład Berlina, który w celu określenia urbanistycznej wizji opracował na początku lat 90. XX w. masterplan dla centrum o powierzchni ok. 30 km2 i 300 tys. mieszkańców (Planwerk Innenstadt). Zawierał on obszerne analizy istniejącego stanu i zweryfikował możliwość przeprowadzenia zmian w strukturze miasta. Dla obszarów częściowych, rozwijanych w kolejnych dekadach, masterplany powstawały w wyniku rozpisanych konkursów. Tak było w przypadku nowej dzielnicy na terenie dawnych torowisk przy dworcu głównym Hauptbahnhof ? Heidestrasse/Europacity o powierzchni 40 ha (obecnie w budowie) czy rewitalizowanego centrum dawnego Berlina Zachodniego. Tu położono nacisk na program działań społecznych i zmierzających do poprawy infrastruktury. Przykładem takich długofalowych procesów są również te prowadzone na terenach dawnych bocznic kolejowych Gleisdreieck w samym centrum Berlina, gdzie powstał park, cieszący się ogromną popularnością. Mieszkańcy mogą tu korzystać z placów zabaw, plaży, drewnianych tarasów oraz terenów sportowych. Dodatkowo w ramach parku zachowano duże obszary będące refugium dla przyrody. Przegląd projektów objętych masterplanami znajduje się na stronie: http://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/stadtplanerischekonzepte.

Samorządy nie są przygotowane do prowadzenie wymagających i długich procesów partycypacji, przeprowadzania cyklu warsztatów, opracowania ich metodyki i graficznych instrumentów pracy, dotarcia do ludzi z różnych warstw społecznych, rozstrzygania sporów, generalizowania pomysłów i sporządzenia analizy wyników spotkań, które faktycznie są podstawą do dalszej pracy w zakresie projektu rewitalizacyjnego ? do takiego wniosku można było dojść po wysłuchaniu prelekcji. Dlatego potrzebujemy fachowców. Chodzi o aktywistów miejskich, wyspecjalizowanych w mediacyjnym prowadzeniu dialogu, ale także o architektów krajobrazu, którzy są w stanie łączyć zwaśnione strony, czy też o socjologów, którzy potrafią rozmawiać z ludźmi i znają instrumenty pracy w grupie. Idealnym modelem wypracowywania strategii rewitalizacji jest zespół interdyscyplinarny, złożony właśnie z osób o takich kompetencjach. Oprócz tego, proces rewitalizacja wymaga wsparcia ze strony urzędu miasta, gdyż urzędnicy powinni być w stanie zweryfikować jakość zleconych i przeprowadzonych prac oraz dokonać ewaluacji wyników lub we współpracy z projektantami zareagować na wypaczenia procesu. Temat ten będzie z pewnością kontynuowany w 2017 r., gdy podczas 8. Warszawskich Rozmów Architektonicznych poruszone zostaną zagadnienia dotyczące procedury konkursów rozpisywanych przez samorządy i prywatnych inwestorów. Więcej na: www.wra.org.pl.

 

Iza Małachowska-Coqui

architekt krajobrazu