Zbieranie i przetwarzanie ZSEiE w firmie Stena
Szacuje się, że w Polsce powstają dziesiątki, a może nawet setki tysięcy ton odpadów sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zgodnie z ustawą o zużytym sprzęcie, uczestnicy rynku zostali zmuszeni do wykonywania nowych zadań zmierzających do prawidłowej utylizacji wymienionych w niej wszystkich kategorii sprzętu.
Warto zauważyć, że w Europie i w Polsce niewiele jest firm zdolnych do właściwego recyklingu tak dużych ilości tego sprzętu. Jedną z nich, o kwalifikacjach sprawdzonych w ciągu 60 lat na wymagającym skandynawskim rynku jest szwedzki koncern Stena, który inwestuje w Polsce od 2001 r. i nieprzerwanie rozwija się, szczególnie na potrzeby rynku ekologicznego recyklingu elektroniki.
Teoria kontra praktyka
Produkty elektryczne i elektroniczne (EE) zawierają szkodliwe dla środowiska substancje, takie jak metale ciężkie (rtęć, kadm, ołów i chrom), związki chlorowcowe (CFC, PCB i PCV), a także bromowane substancje ograniczające palność, azbest i arszenik. Poprzez regulacje prawne dotyczące produktów EE dąży się do eliminacji tych substancji ze składowisk odpadów, spalarni oraz innych miejsc ich utylizacji. Równie ważne jest odzyskiwanie metali i tworzyw sztucznych zawartych w tego rodzaju odpadach. Jest to możliwe po usunięciu komponentów niebezpiecznych dla środowiska i przesłaniu ich do odpowiedniego przetworzenia końcowego.
W zakładach w Szwecji, Finlandii, Danii, Norwegii, Polsce, Niemczech oraz Austrii prowadzone jest bezpieczne przetwarzanie odpadów. Produkty demontuje się ręcznie, identyfikuje komponenty niebezpieczne dla środowiska oraz usuwa przełączniki rtęciowe, akumulatory, baterie i kondensatory zawierające PCB. Odpady niebezpieczne kierowane są do odpowiedniego przetwarzania, w tym destrukcji termicznej.
Produkty uszkodzone, których stan nie pozwala na bezpieczny demontaż ręczny, mogą być odrzucone w momencie przywozu do zakładu. „Odrzuty” oddaje się do specjalistycznych zakładów przetwarzania na koszt właściciela odpadów. Po usunięciu komponentów niebezpiecznych pracownicy zakładu sortują pozostałe elementy na frakcje: metale, tworzywa sztuczne, kable i szkło. Ponieważ większość produktów EE zawiera komponenty niebezpieczne dla środowiska, ważne jest sprawdzenie ich zawartości. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości ponownie analizuje się je na specjalistycznych stanowiskach. Trzeba pamiętać, że nawet nowe produkty mogą zawierać substancje szkodliwe, np. PCB w odkurzaczach.
Technika odzysku i recyklingu
Wszystkie metale są odzyskiwane na różnych etapach mielenia i oddzielania, po czym są kierowane z powrotem do zakładów przemysłu metalowego. W celu zwiększenia stopnia odzysku frakcji pochodzącej ze strzępienia Stena współpracuje z firmą Volvo w ramach programu LIFE-Environment, finansowanego m.in. ze środków UE. Celem tego projektu jest zwiększenie stopnia odzysku frakcji pochodzącej ze strzępienia, a także ocena, czy część frakcji włóknistej może być spalana w celu odzysku energii.
Większość płytek obwodów drukowanych posiada komponenty zawierające materiały niebezpieczne, które muszą zostać zidentyfikowane i usunięte. Materiały te przesyła się do zakładów w Szwecji, Wielkiej Brytanii lub Niemczech, gdzie odzyskuje się metale (miedź, żelazo oraz mniejsze ilości złota i srebra), a następnie kieruje do wykorzystania w przemyśle przy produkcji nowych wyrobów. W procesie spalania (monitorowanym, by zapobiec emisji metali ciężkich, dioksyn, itp.) niszczone są również substancje ograniczające palność.
Wobec rosnącej ilości materiałów z kategorii ZSEiE zawierających płytki obwodów drukowanych o niskiej zawartości metali (np. sprzęt audio-wideo, drukarki komputerowe, elektronika domowa), Stena wprowadziła proces PMR (recyklingu metali szlachetnych) do swojego aktualnego zestawu procesów przetwarzania. Najnowocześniejsze urządzenia do strzępienia i sortowania (stół wodny i suchy) umożliwiają bardzo precyzyjne oddzielanie metali (szlachetnych) oraz innych frakcji (żelaza, tworzyw sztucznych). Przez to uzyskuje się bardzo wysoki stopień odzysku materiałów występujących w małych ilościach, których pozyskiwanie przy użyciu innych procesów byłoby nieopłacalne.
Tworzywa sztuczne oraz drewno mieli się i spala w celu odzysku energii. Stena współpracuje z przedsiębiorstwami, szkołami wyższymi i instytucjami nad opracowaniem metody identyfikacji tworzyw sztucznych (PP, PE, PS itd.) za pomocą promieniowania podczerwonego i ich późniejszego odsortowywania z wykorzystaniem pulsacji strumienia powietrza. W ten sposób łatwiej jest oczyścić frakcję w stopniu wystarczającym do odzysku materiałów.
Większość kineskopów zawiera niebezpieczne dla środowiska składniki, m.in. kadm, rtęć, stront i antymon, ale są i takie materiały, które nadają się do odzysku. Mając to na uwadze, firma Stena kupiła jedną z wiodących europejskich firm recyklingu szkła – spółkę Griag mieszącą się w Werder (Niemcy).
Zakład przetwarza szkło kineskopowe bez uprzedniego oddzielania szkła ekranu i szkła stożka w bardzo wydajny (w większości mechaniczny) sposób i wytwarza oddzielne frakcje szkła o bardzo wysokiej jakości. Dzięki temu dochodzi do niemal stupeocentowego recyklingu kineskopów, a frakcje tych odpadów są efektywnie przetworzone. Obok procesu PMR i procesu przetwarzania tworzyw sztucznych jest to kolejny przykład potwierdzający, że Stena zawsze dąży do wyznaczania nowych standardów w dziedzinie najnowocześniejszych technologii recyklingu, osiągając przy tym efektywność i spełniając wymagania ekologiczne.
Nowe wyzwania
Ekologiczny demontaż odpadów EE jest nową dziedziną działalności, przez co firma podejmuje duże wysiłki dla osiągnięcia nowych poziomów kompetencji w tym zakresie. Firma odbiera nowe zróżnicowane produkty, w przypadku których nieznana jest zawartość substancji niebezpiecznych. Dlatego niezwykle ważne jest nawiązanie dialogu zarówno z producentami, jak i z importerami produktów EE w celu prowadzenia analiz występowania nieznanych składników i opracowywania technologii i procedur dla pracowników produkcyjnych firmy. Odpowiednie rozwiązania, dotyczące nie tylko odpadów niebezpiecznych, ale też procesów opłacalnych pod względem kosztów są niezwykle ważne.
Z każdego kilograma przekazywanych urządzeń m.in. zakład w Swarzędzu potrafi odzyskać 0,9 kg surowców do ponownego wykorzystania. W 2004 r. w poszczególnych zakładach firmy Stena zebrano, posortowano i podzielono na kategorie 42 376 ton odpadów sprzętu EE oraz usunięto 307 ton składników niebezpiecznych dla środowiska. Recyklingowi poddano 80% odpadów, odzyskowi energii 9%, destrukcji termiczne, 1%, a na składowisko trafiło 10%.
Jarosław Piekut
Stena, Warszawa
Warto zauważyć, że w Europie i w Polsce niewiele jest firm zdolnych do właściwego recyklingu tak dużych ilości tego sprzętu. Jedną z nich, o kwalifikacjach sprawdzonych w ciągu 60 lat na wymagającym skandynawskim rynku jest szwedzki koncern Stena, który inwestuje w Polsce od 2001 r. i nieprzerwanie rozwija się, szczególnie na potrzeby rynku ekologicznego recyklingu elektroniki.
Teoria kontra praktyka
Produkty elektryczne i elektroniczne (EE) zawierają szkodliwe dla środowiska substancje, takie jak metale ciężkie (rtęć, kadm, ołów i chrom), związki chlorowcowe (CFC, PCB i PCV), a także bromowane substancje ograniczające palność, azbest i arszenik. Poprzez regulacje prawne dotyczące produktów EE dąży się do eliminacji tych substancji ze składowisk odpadów, spalarni oraz innych miejsc ich utylizacji. Równie ważne jest odzyskiwanie metali i tworzyw sztucznych zawartych w tego rodzaju odpadach. Jest to możliwe po usunięciu komponentów niebezpiecznych dla środowiska i przesłaniu ich do odpowiedniego przetworzenia końcowego.
W zakładach w Szwecji, Finlandii, Danii, Norwegii, Polsce, Niemczech oraz Austrii prowadzone jest bezpieczne przetwarzanie odpadów. Produkty demontuje się ręcznie, identyfikuje komponenty niebezpieczne dla środowiska oraz usuwa przełączniki rtęciowe, akumulatory, baterie i kondensatory zawierające PCB. Odpady niebezpieczne kierowane są do odpowiedniego przetwarzania, w tym destrukcji termicznej.
Produkty uszkodzone, których stan nie pozwala na bezpieczny demontaż ręczny, mogą być odrzucone w momencie przywozu do zakładu. „Odrzuty” oddaje się do specjalistycznych zakładów przetwarzania na koszt właściciela odpadów. Po usunięciu komponentów niebezpiecznych pracownicy zakładu sortują pozostałe elementy na frakcje: metale, tworzywa sztuczne, kable i szkło. Ponieważ większość produktów EE zawiera komponenty niebezpieczne dla środowiska, ważne jest sprawdzenie ich zawartości. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości ponownie analizuje się je na specjalistycznych stanowiskach. Trzeba pamiętać, że nawet nowe produkty mogą zawierać substancje szkodliwe, np. PCB w odkurzaczach.
Technika odzysku i recyklingu
Wszystkie metale są odzyskiwane na różnych etapach mielenia i oddzielania, po czym są kierowane z powrotem do zakładów przemysłu metalowego. W celu zwiększenia stopnia odzysku frakcji pochodzącej ze strzępienia Stena współpracuje z firmą Volvo w ramach programu LIFE-Environment, finansowanego m.in. ze środków UE. Celem tego projektu jest zwiększenie stopnia odzysku frakcji pochodzącej ze strzępienia, a także ocena, czy część frakcji włóknistej może być spalana w celu odzysku energii.
Większość płytek obwodów drukowanych posiada komponenty zawierające materiały niebezpieczne, które muszą zostać zidentyfikowane i usunięte. Materiały te przesyła się do zakładów w Szwecji, Wielkiej Brytanii lub Niemczech, gdzie odzyskuje się metale (miedź, żelazo oraz mniejsze ilości złota i srebra), a następnie kieruje do wykorzystania w przemyśle przy produkcji nowych wyrobów. W procesie spalania (monitorowanym, by zapobiec emisji metali ciężkich, dioksyn, itp.) niszczone są również substancje ograniczające palność.
Wobec rosnącej ilości materiałów z kategorii ZSEiE zawierających płytki obwodów drukowanych o niskiej zawartości metali (np. sprzęt audio-wideo, drukarki komputerowe, elektronika domowa), Stena wprowadziła proces PMR (recyklingu metali szlachetnych) do swojego aktualnego zestawu procesów przetwarzania. Najnowocześniejsze urządzenia do strzępienia i sortowania (stół wodny i suchy) umożliwiają bardzo precyzyjne oddzielanie metali (szlachetnych) oraz innych frakcji (żelaza, tworzyw sztucznych). Przez to uzyskuje się bardzo wysoki stopień odzysku materiałów występujących w małych ilościach, których pozyskiwanie przy użyciu innych procesów byłoby nieopłacalne.
Tworzywa sztuczne oraz drewno mieli się i spala w celu odzysku energii. Stena współpracuje z przedsiębiorstwami, szkołami wyższymi i instytucjami nad opracowaniem metody identyfikacji tworzyw sztucznych (PP, PE, PS itd.) za pomocą promieniowania podczerwonego i ich późniejszego odsortowywania z wykorzystaniem pulsacji strumienia powietrza. W ten sposób łatwiej jest oczyścić frakcję w stopniu wystarczającym do odzysku materiałów.
Większość kineskopów zawiera niebezpieczne dla środowiska składniki, m.in. kadm, rtęć, stront i antymon, ale są i takie materiały, które nadają się do odzysku. Mając to na uwadze, firma Stena kupiła jedną z wiodących europejskich firm recyklingu szkła – spółkę Griag mieszącą się w Werder (Niemcy).
Zakład przetwarza szkło kineskopowe bez uprzedniego oddzielania szkła ekranu i szkła stożka w bardzo wydajny (w większości mechaniczny) sposób i wytwarza oddzielne frakcje szkła o bardzo wysokiej jakości. Dzięki temu dochodzi do niemal stupeocentowego recyklingu kineskopów, a frakcje tych odpadów są efektywnie przetworzone. Obok procesu PMR i procesu przetwarzania tworzyw sztucznych jest to kolejny przykład potwierdzający, że Stena zawsze dąży do wyznaczania nowych standardów w dziedzinie najnowocześniejszych technologii recyklingu, osiągając przy tym efektywność i spełniając wymagania ekologiczne.
Nowe wyzwania
Ekologiczny demontaż odpadów EE jest nową dziedziną działalności, przez co firma podejmuje duże wysiłki dla osiągnięcia nowych poziomów kompetencji w tym zakresie. Firma odbiera nowe zróżnicowane produkty, w przypadku których nieznana jest zawartość substancji niebezpiecznych. Dlatego niezwykle ważne jest nawiązanie dialogu zarówno z producentami, jak i z importerami produktów EE w celu prowadzenia analiz występowania nieznanych składników i opracowywania technologii i procedur dla pracowników produkcyjnych firmy. Odpowiednie rozwiązania, dotyczące nie tylko odpadów niebezpiecznych, ale też procesów opłacalnych pod względem kosztów są niezwykle ważne.
Z każdego kilograma przekazywanych urządzeń m.in. zakład w Swarzędzu potrafi odzyskać 0,9 kg surowców do ponownego wykorzystania. W 2004 r. w poszczególnych zakładach firmy Stena zebrano, posortowano i podzielono na kategorie 42 376 ton odpadów sprzętu EE oraz usunięto 307 ton składników niebezpiecznych dla środowiska. Recyklingowi poddano 80% odpadów, odzyskowi energii 9%, destrukcji termiczne, 1%, a na składowisko trafiło 10%.
Jarosław Piekut
Stena, Warszawa
