Polscy naukowcy tworzą mapy zanieczyszczeń nieba

Zanieczyszczenie świetlne to wyemitowane w złym kierunku światło, padające nie tylko na zamierzony cel np. chodnik, ulicę, ale również ściany budynków, drzewa, trawniki. Nawet 60 procent światła z typowych, nieosłoniętych lamp jest wysyłane właśnie w niewłaściwą stronę. Takie światło jest rozpraszane w atmosferze i powoduje jej „świecenie”, czyli tzw. łunę miejską. Z tego powodu często jedynym ciałem niebieskim, które nocą mogą zobaczyć mieszkańcy dużych miast jest Księżyc.

Zanieczyszczenie światłem dotyczy także dzikich zwierząt. Niektóre ptaki i insekty zwabione światłem zostają uwięzione w „strefach światła”, krążąc wokół lamp tak długo, aż padają z wycieńczenia. Sztuczne światło zaburza również system nawigacji i orientacji zwierząt migrujących. Dla innych gatunków oświetlone drogi stają się barierami nie do przejścia.

Czyste niebo jedynie nad górami

Szacunki wykonane za pomocą danych satelitarnych i modeli komputerowych sugerują, że niebo zanieczyszczone światłem występuje nad 18 procent lądów na Ziemi, na których zamieszkuje 63 procent ludności naszej planety. W Europie aż 66 procent ludności żyje pod zaśmieconym światłem nocnym niebem. Z kolei w Polsce zanieczyszczone światłem jest 96,8 procent nieba. – Niezanieczyszczone są jedynie miejsca najbardziej odludne – tam gdzie jest najdalej od miast: Karpaty i Sudety – wyjaśnia dr Andrzej Kotarba z Centrum Badań Kosmicznych PAN.

Tak duży procent zanieczyszczenia nieba światłem w Polsce może jednak wynikać ze stosowanych dotąd metod pomiaru. Dane dotyczące zanieczyszczenia światłem w Polsce to bowiem wycinki danych globalnych, opracowanych dziesięć lat temu, a uzyskanych technikami obserwacyjnymi, wywodzącymi się z lat 70. a nawet 60 ubiegłego wieku.

– Trochę zawyżyły one obszar, na którym występuje zanieczyszczenie światłem. Obecnie może się okazać, że kilka ciemnych miejsc na niebie uda się znaleźć też w północno-wschodniej Polsce – zaznacza rozmówca PAP. Z drugiej strony w ostatnich dekadach Polska „pojaśniała” w efekcie rozwoju gospodarczego. Może się też okazać, że już nawet w Karpatach i Sudetach trudno o niezanieczyszczone niebo”.

Badania źródeł swiatła

Naukowcy z Centrum Badań Kosmicznych PAN zamierzają zbadać aktualne zróżnicowanie zaśmiecenia nocnego nieba w Polsce. Przygotują m.in. interaktywną mapę oraz model komputerowy wyliczający jasność nocnego nieba.

– Wykorzystamy dane satelitarne z nowszych instrumentów, np. meteorologicznych, ale też zdjęcia wykonywane przez astronautów Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Ponadto w Polsce zainstalujemy co najmniej dziesięć czujników, które będą mierzyły sztuczne rozświetlenie nieba. Chcemy zobaczyć jak te dane zgadzają się z danymi satelitarnymi i modelami – opisuje dr Kotarba. Zebrane w ten sposób informacje umożliwią opracowanie pierwszej w historii wysokorozdzielczej mapy źródeł nocnego światła w Polsce.

Naukowcy przygotują też model komputerowy, do którego „włożą” zebrane dane, dzięki czemu będą mogli modelować rozprzestrzenianie tego zjawiska oraz określić jasność nieba w każdym miejscu w Polsce. – Będzie można np. sprawdzić co by było, gdybyśmy na jakiejś ulicy zmienili oświetlenie. Zobaczymy czy to się przełoży i w jakim stopniu na zanieczyszczenie nieba światłem w tym miejscu – wyjaśnia rozmówca PAP.

Interaktywna mapa

Efektem programu będzie też interaktywna mapa Polski, dzięki której będzie można dowiedzieć się w jak bardzo zanieczyszczonym przez światło środowisku żyjemy. – Każdy będzie mógł najechać kursorem na miejsce, w którym mieszka i zobaczyć, czy problem zanieczyszczenia światłem u niego występuje i z jakim natężeniem. Później będzie można np. iść z takim wynikiem np. do władz gminy i poprosić radnych, aby postarali się o mniej szkodliwe oświetlenie – zaznacza dr Kotarba.

Mapy będzie można stosować też do różnych celów naukowych. – Będzie można np. opracowywać nowe mapy szlaków migracyjnych zwierząt, uwzględniając właśnie parametr zanieczyszczenia światłem – opisuje badacz. Strona internetowa, na której znajdzie się interaktywna mapa, będzie ogólnodostępna, a publikacje na ten temat umieszczane w otwartym dostępie.

Projekt ma być gotowy za pięć lat. Pierwsze mapy eksperymentalne dla niektórych miast – przede wszystkim Warszawy, Trójmiasta, Wrocławia, Poznania – powinny pojawić się już za dwa lata. Z kolei pełna mapa dla całej Polski – po trzech latach. Wtedy naukowcy rozpoczną modelowanie komputerowe.

Źródło: PAP Nauka w Polsce