Polska może nie osiągnąć rocznych poziomów zbiórki elektroodpadów po 2021 r. [RAPORT]

Raport „Rynek gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w Polsce. Perspektywa 2030” został opracowany przez ekspertów Instytutu Sobieskiego – Tomasza Stysia i Roberta Foksa.

Jego celem jest identyfikacja kluczowych aspektów związanych z organizacją systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym (ZSEE) w Polsce, w tym m.in. analiza aktualnego stanu gospodarki ZSEE i jej kluczowych celów, prezentacja wyzwań i prognoz oraz zaproponowanie kierunków zmian.

XII “Konferencja Recykling zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego” już w kwietniu!

Ustawa z 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym weszła w życie z 1 stycznia 2016 r., zaś część zawartych w niej regulacji wejdzie w życie 1 stycznia 2017 r. i 1 stycznia 2018 r. Z tego powodu, jak podają autorzy, niemożliwe jest dokonanie oceny skutków regulacji w oparciu o zobiektywizowane wskaźniki.

Dlaczego system ZSEE nie funkcjonuje prawidłowo?

W związku z powyższym w raporcie mowa jest jedynie o potencjalnych ryzykach dla prawidłowego funkcjonowania systemu gospodarki ZSEE (obszarach problemowych), do których – po przeprowadzonej analizie – zaliczyć należy: niewystarczająco konsekwentne wykorzystywanie bazy wiedzy zgromadzonej przez właściwe organy administracji publicznej, odpowiedzialne za nadzór i kontrolę systemu, zaburzoną równowagę pomiędzy celami ekologicznymi i ekonomicznymi gospodarki ZSEE (w tym systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta).

Do tego dochodzi brak zobiektywizowanych standardów współpracy i niska efektywność zbierania, której skutkiem może być zagrożenie realizacji podwyższonych rocznych poziomów zbierania ZSEE (od 2021 r.), szczególnie sprzętu działającego na zasadzie wymiany temperatury oraz wielkogabarytowego.

Autorzy raportu wskazują na prawdopodobieństwo wystąpienia deficytu zdolności przetwórczych koniecznych do prawidłowego przetworzenia sprzętu działającego na zasadzie wymiany temperatury.

Na tym nie koniec, bowiem do kolejnych problemowych obszarów należy dodać brak synergii pomiędzy systemem gospodarki ZSEE i systemem gospodarowania odpadami komunalnymi oraz ekstensywny model organizacji rynku elektroodpadów utrudniający pozyskiwanie surowców wtórnych i krytycznych (w tym, metali ziem rzadkich) zawartych w ZSEE na potrzeby innych sektorów przemysłu.

Potencjalna zmiana prawa

Autorzy raportu wskazują istotę przygotowania i implementacji regulacji w zakresie usprawnień organizacyjnych umożliwiających stworzenie efektywnego systemu zbierania ZSEE, w tym m.in.: dookreślenie kwestii obowiązku nieodpłatnego odbioru pochodzącego z gospodarstw domowych przez dystrybutorów, tj. regulacyjne potwierdzenie intencji regulatora, że dostawa SEE wiąże się z jednoczesnym odbiorem przez dystrybutora, o ile ZSEE jest tego samego rodzaju i pełnił te same funkcje co sprzęt dostarczony; potencjalne określenie obowiązków operatorów logistycznych w  realizacji wybranych obowiązków dystrybutorów, tj. obowiązku nieodpłatnego odbioru zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych w miejscu dostawy o ile jest tego samego rodzaju i pełnił te same funkcje, co sprzęt dostarczony przez dystrybutora.

Poza tym również ważne jest dookreślenie obowiązków uczestników systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (szczególnie podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości) w zakresie odbierania ZSEE pochodzącego z selektywnej zbiórki „u źródła”; stworzenie mechanizmów instytucjonalnych (organizacyjnych i finansowych) umożliwiających zbieranie sprzętu w ramach systemu i ograniczających praktykę skupu części, podzespołów i materiałów wchodzących w skład SEE (zbierania niekompletnego ZSEE oraz części pochodzących z ZSEE) oraz motywujących nabywców do korzystania z rozwiązań organizacyjnych oferowanych przez system.

Jak odpowiednio przetwarzać elektroopady?

W raporcie czytamy nie tylko o zamianach regulacji w zakresie zbiórki, ale również przetwarzania elektroodpadów.

Chodzi o określenie standardów przetwarzania ZSEE w oparciu o zobiektywizowane kryteria, takie jak m.in. bezpieczeństwo środowiskowe czy konieczność ograniczania emisji gazów cieplarnianych.

Wymagane jest również dookreślenie obowiązków uczestników systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (szczególnie podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości) w zakresie ich odpowiedzialności za dostarczanie ZSEE do zakładów przetwarzania prowadzących działalność zgodną ze standardami ekologicznymi.

Możliwe kierunki działań

W związku z obszarami problemowymi w rozwoju prawidłowego funkcjonowania systemu ZSEE w raporcie proponuje się:

• przeprowadzenie pogłębionej oceny skutków obecnie obowiązujących regulacji,
• przygotowanie i implementację regulacji w zakresie usprawnień organizacyjnych umożliwiających stworzenie efektywnego systemu zbierania ZSEE,
• przygotowanie i implementację regulacji w zakresie mechanizmów instytucjonalnych (organizacyjnych i finansowych) umożliwiających prawidłowe przetwarzanie ZSEE,
• przeprowadzenie pogłębionej oceny skutków proponowanych w pakiecie Circular Economy rozwiązań organizacyjnych i finansowych dla systemu gospodarki ZSEE i jego uczestników.

Z pełną treścią raportu można zapoznać się TUTAJ.