Jedną z ustawowych form ochrony zabytków jest uznanie ich za pomnik historii. Status ten przyznawany jest zabytkom nieruchomym wpisanym do rejestru zabytków, mających duże znaczenie dla dziedzictwa kulturowego Polski. Ochrona zabytków – określona w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (DzU z 2022 r. poz. 840, tj. z późn. zm.) – polega na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających m.in. na celu zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych pozwalających na: trwałe zachowanie zabytków, ich zagospodarowanie i utrzymanie; zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować zniszczenie ich wartości, kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Opieka nad zabytkiem, prowadzona przez jego właściciela lub posiadacza, polega głównie na zapewnieniu warunków do przeprowadzenia badań naukowych i dokumentowania zabytku, wykonywaniu prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, zabezpieczeniu i utrzymaniu zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, korzystaniu z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości, a także popularyzowaniu i upowszechnianiu wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Ochronie i opiece podlegają bez względu na stan zachowania: zabytki nieruchome [krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane, dzieła architektury i budown...