PSZOK – niezbędny element systemu odpadowego

Ilość odpadów w PSZOK-ach

Relatywnie krótki okres funkcjonowania nowych systemów gospodarowania odpadami, w tym PSZOK-ów, nie pozwala jeszcze na stworzenie bazy danych obecnie eksploatowanych PSZOK-ów, ukazującej efekty ich funkcjonowania. Pełen obraz można uzyskać po szczegółowym zapoznaniu się z uwarunkowaniami lokalnymi danego PSZOK-u, np. z zapisami właściwych uchwał czy też regulaminu punktu, ze specyfiką jego lokalizacji i zastosowanymi rozwiązaniami techniczno-technologicznymi, stworzonym systemem zachęt oraz zakresem i intensywnością prowadzonych działań edukacyjnych. Analiza danych z pierwszego okresu funkcjonowania nowych systemów gospodarowania odpadami, a w szczególności PSZOK-ów, umożliwia postawienie kilku tez dotyczących osiąganych obecnie efektów. Co więcej, pozwala ona wskazać sugerowane kierunki działań, które powinny zwiększyć te efekty (jednocześnie dając możliwość sprostania wzrastającym oczekiwaniom względem efektywności gminnych systemów odpadowych).

W tabeli przedstawiono zestawienie masowe ilości odpadów gromadzonych poprzez PSZOK-i w reprezentatywnych środowiskach (z podziałem na gminy miejskie, miejsko-wiejskie i wiejskie), opracowane na pod-stawie m.in. analizy sprawozdań w wybranych gminach. Odnosząc się przy tym do wielkości strumienia odpadów wytwarzanego w danej lokalizacji, posłużono się wskaźnikami zdefiniowanymi w publikacjach naukowych³. Uśrednione dane wskazują, że najwięcej odpadów jest gromadzonych (względem całego strumienia odpadów wytwarzanych) w PSZOK-ach w gminach miejskich – ok. 1,5%, odsetek odpadów gromadzonych w gminach miejsko-wiejskich jest mniejszy i wynosi ok. 1,1%, natomiast zdecydowanie najmniejszy jest w gminach wiejskich, gdzie wynosi ok. 0,6%.

Należy oczywiście mieć na względzie fakt, że dane te są średniorocznymi. Z informacji gromadzonych i analizowanych przez autorów wynika, że udział odpadów odbieranych oraz gromadzonych poprzez PSZOK-i waha się w gminach (w tym w dużych ośrodkach miejskich) od 0,16% do nawet 6,23% (w odniesieniu do strumienia odpadów komunalnych wytwarzanych), co jednoznacznie wskazuje na duże zróżnicowanie pod względem efektywności PSZOK-ów w obecnych uwarunkowaniach organizacyjno-prawnych. W tym przypadku efektywność PSZOK-ów zdefiniowano jako udział odpadów gromadzonych w danym PSZOK-u do ilości odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie objętym jego zasięgiem. Efektywność PSZOK-u będzie również czynnikiem warunkującym możliwość uzyskania finansowania zewnętrznego na tego typu projekty ze środków krajowych, a następnie jego poprawnego rozliczenia (efekt ekologiczny)⁴.

Jak wynika z doświadczeń krajów o długoletniej historii użytkowania efektywnych systemów, w ramach PSZOK-u/HWRC można gromadzić nawet do 50%⁵ odpadów komunalnych wytwarzanych w danym regionie. Pojawia się zatem pytanie, czy występujący w najbardziej zaawansowanych pod względem gospodarowania odpadami krajach „starej” Europy relatywnie duży udział odpadów gromadzonych w PSZOK-ach w całym bilansie odpadowym okaże się osiągalny również w Polsce? Będzie to na pewno zależało od wielu czynników, zarówno tych, na które wpływ mają autorzy regulacji na szczeblu krajowym, jak i od takich, o których decydują włodarze na szczeblu gminnym. Bez wątpienia jednak decydenci, którzy będą kształtować warunki budowy i funkcjonowania systemów gospodarowania odpadami, zarówno na szczeblu krajowym, jak i lokalnym, powinni sprzyjać stosowaniu rozwiązań, które w przyszłości umożliwią wzrost strumienia odpadów kierowanego do PSZOK-ów przynajmniej do poziomu 15-25% odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie danej gminy. W świetle obecnie osiąganych poziomów jest to z pewnością niebagatelnym wyzwaniem. Mając na względzie ogłoszony w lipcu bieżącego roku komunikat KE: „Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program zero odpadów dla Europy”, wskazujący kierunki rozwoju systemów odpadowych, sprostanie tym wyzwaniom jest tym bardziej konieczne. Wzrost znaczenia recyklingu i odzysku jest przesądzony, a ambitne cele w zakresie efektywności gminnych systemów stanowią wyzwanie, z którym przyjdzie się zmierzyć w najbliżej przyszłości.