PSZOK – niezbędny element systemu odpadowego

Zasada 3R w PSZOK-u

Można powiedzieć, że zasada 3R (ang. reduce, reuse, recycle) dotyczy działań, które można podjąć w PSZOK-u/sieci PSZOK-ów, a które wykraczają jedynie poza zbiórkę i gromadzenie odpadów, co ma na celu stworzenie warunków do wykorzystania potencjału odpadów (np. w zakresie ich ponownego użycia), z uwzględnieniem hierarchii postępowania z nimi. PSZOK lub ich sieć poprzez prowadzenie działań innych niż jedynie odbiór i gromadzenie odpadów może nie tylko optymalizować swoje koszty operacyjne, ale również lokować się wyżej w hierarchii postępowania z odpadami stając się centrum recyklingu, w którym z dostarczanych odpadów jest możliwe uzyskanie największych korzyści zarówno ekonomicznych, jak i ekologicznych.

Ideę i rolę PSZOK-ów, w których prowadzone byłyby działania szersze, niż te związane jedynie z gromadzeniem odpadów (np. przygotowanie do ponownego użycia) szerzej opisuje inny dokument planistyczny opracowany na szczeblu krajowym, tj. Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów (KPZPO) z lutego 2014 r.

PSZOK-i zajmujące się działaniami wykraczającymi poza ramy odbierania oraz gromadzenia wybranych rodzajów odpadów ze strumienia odpadów komunalnych znajdują się wyżej w hierarchii postępowania z odpadami i jako takie powinny być traktowane jako wysoce pożądane elementy nowoczesnych gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi.

Konkluzja

Obowiązujące wymagania odnośnie efektywności gminnych systemów gospodarowania odpadami oraz planowane kierunki zmian w tym zakresie⁸ będą wymuszać potrzebę poprawy sposobu organizacji gminnych systemów odpadowych poprzez dalece idący wzrost ich efektywności. Taki wzrost efektywności gwarantuje uzupełnianie gminnego systemu odpadowego poprzez utworzenie funkcjonalnego i dobrze przemyślanego PSZOK-u/sieci PSZOK-ów, prowadzącego/prowadzących działania wykraczające poza zbiórkę i gromadzenie odpadów. Zidentyfikowane w niniejszym artykule oraz wynikające z doświadczeń autorów kluczowe elementy, które winne być rozważone na etapie planowania PSZOK-u to:

• – właściwy wybór lokalizacji, szczególne przy planowaniu jednego PSZOK-u/centrum recyklingu dla kilku gmin, uwzględniającej m.in. istniejącą infrastrukturę komunikacyjną, odległość od „dostawców” odpadów, a także docelowych odbiorców strumieni odpadów gromadzonych w PSZOK-u (np. RIPOK dla odpadów zielonych),
• – wkomponowanie PSZOK-u w istniejący system odpadowy w celu maksymalizacji możliwych do osiągnięcia korzyści (rozumianych np. jako odbiór poprzez punkt strumieni odpadów „wymykających się” do tej pory ze sprawozdawczości gminnej) przy jednoczesnym zachowaniu wypracowanych dotąd proekologicznych postaw mieszkańców,
• – określenie docelowego profilu funkcjonowania PSZOK-u jako szeroko pojętego centrum recyklingu, umożliwiającego m.in. prowadzenie działań edukacyjnych czy zmierzających do wykorzystania całego potencjału odpadów do generowania przepływów korzystnych z punktu widzenia eksploatacji punktu (np. doczyszczania pozyskiwanych odpadów poprzez działania nie wpływające na zmianę kodu odpadu czy też przygotowanie do ponownego użycia).

Jesteśmy zatem w stanie sformułować tezy, które można traktować jako oczekiwania względem prawodawców. Ich spełnienie może spowodować poprawę możliwości organizacji kompletnych i efektywnych gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi. Chodzi o:

• – precyzyjne zdefiniowanie roli PSZOK-u (częściowo już dokonane w procedowanej nowelizacji ustawy UCP) poprzez doprecyzowanie w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska np. znaczenia PSZOK-ów w gminnych systemach odpadowych czy ich pozycji przy gromadzeniu niektórych rodzajów odpadów względem innych obecnych na rynku odpadowym uczestników (np. punktów odbioru ZSEE czy innych tego typu obiektów),
• – budowę systemu kaucyjnego lub depozytowego w wysokości i zakresie większym niż obecnie obowiązujący (np. względem niektórych rodzajów odpadów niebezpiecznych),
• – stworzenie sprawnych mechanizmów zapewaniających wsparcie finansowe dla inwestycji mających wpłynąć na wzrost efektywności gminnych systemów odpadowych, które nie stanowią (w obecnych uwarunkowaniach prawno-organizacyjnych) inwestycji o charakterze komercyjnym.

Źródła:

1. 1. Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 1996 r. nr 132, poz. 622).
2. 2. Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu. Ustawa z 10 października 2014 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw.
3. 3. dr inż. Ryszard Szpadt: Prognoza zmian w zakresie gospodarki odpadami Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (na zamówienie ministra środowiska). Marzec 2010.
4. 4. Program priorytetowy NFOŚiGW na rok 2014. „Racjonalna gospodarka odpadami’’. Część 1. Selektywne zbieranie i zapobieganie powstawaniu odpadów.
5. 5. Peters H. J.: Rozwój PSZOK-ów w Niemczech – doświadczenia zakładowe. 5. Ogólnopolska konferencja PSZOK – efektywność i funkcjonalność. Szczecin – Berlin 23-24 października 2014 r.
6. 6. Opracowanie własne na podstawie m.in.: Rogowski W.: Wprowadzenie do rachunku opłacalności projektów inwestycyjnych. Katedra analiz działalności przedsiębiorstw, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.
7. 7. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program „zero odpadów” dla Europy

Sławomir Duda, Robert Jerzy Kiszka, Marcin Schmitd
SAVONA PROJECT, Kraków – Tarnów