Ścieżki przyrodnicze – edukująca przygoda

Bardzo często informacje na szlakach przedstawia się jedynie za pomocą tablic, które bywają wystarczające dla dorosłych, ale dla dzieci, w dobie urządzeń multimedialnych, nie wydają się zachęcające do poznawania otaczającego świata. Można więc stwierdzić, że ograniczenie ścieżki przyrodniczej do wytyczenia szlaku i postawienia prostych tablic, często przepełnionych tekstem, nie jest rozwiązaniem optymalnym. Warto program tras wzbogacić o dodatkowe elementy, które będą kształcić poprzez zabawę. Oczywiście montaż w terenie elementów wymagających podłączenia do energii elektrycznej bywa trudny, a niekiedy wręcz niemożliwy. Na szczęście istnieją inne możliwości gwarantujące przyswojenie wiedzy, i to w połączeniu z dobrą zabawą.

Atrakcyjne formy tablic

Najprostszym sposobem na poprawę atrakcyjności ścieżki przyrodniczej jest wprowadzenie ruchomej tablicy, którą można oglądać z jednej i z drugiej strony. Wybierając zakres treści, które chce się przekazać, warto powiązać tematycznie obie strony, by opowiadały spójną historię. Należy pamiętać, by tablice zostały umieszczone na wysokości umożliwiającej dzieciom jej obracanie.

Ważne jest, aby istniała możliwość obserwacji opisywanych obiektów w okolicy. Jeżeli to niemożliwe, należy zastanowić się nad stworzeniem namiastki naturalnego środowiska w sztuczny sposób. Krajobraz bytowania zwierząt w dużej mierze tworzą rośliny. Mogą to być zarówno wysokie drzewa, jak i sosny, topole, lipy, ale również niska roślinność, np. trawy, paprocie, wrzosowate. Istotne jest to, by dobór roślinności nawiązywał do naturalnego siedliska. Przykładem takiego podejścia jest budowa oczka wodnego w Muzeum Poleskiego Parku Narodowego, uformowanego na skraju lasu na wzór naturalnego areału bytowania żółwia błotnego. Umożliwia to obserwację natury, a co więcej, hodowane tam zwierzęta biorą udział w programie ochrony gatunku zagrożonego wyginięciem (fot. 1).

„Labirynt wiedzy” jest formą tablicy z wyfrezowanymi szlakami. Rozwiązania zagadek znajdują się na krążkach, które należy połączyć z pytaniami, przeprowadzając je odpowiednią trasą. W przypadku zgodności odpowiedzi z pytaniami jednakowe powinny być np. kolory elementów.

Tablice interaktywne mogą być podzielone na większą liczbę segmentów, w których z jednej strony pojawi się zdjęcie, np. drzewa, a z drugiej jego opis. Może to być również forma angażująca całą rodzinę, czyli np. gra pamięciowa, polegająca na łączeniu w pary dwóch identycznych obrazów. Zwycięzcą zostaje osoba, która znajdzie najwięcej par. Zabawa może stać się nieoczekiwanie elementem edukacyjnym, o ile zdjęcia gatunków zostaną podpisane.

Pewną modyfikacją tablic jest forma światowida, jednak tutaj zamiast czterech twarzy, poznać można cztery historie. Grę tworzy zestaw kilku sześcianów ustawionych jeden na drugim, a na każdej ze ścian zamieszczone są informacje bądź zdjęcia – przykładowo mogą one prezentować kwiaty, owoce, liście, korę czy posturę drzewa. Zabawa polega na ustawieniu kostek w taki sposób, aby na jednej ścianie znajdowały się dane dotyczące np. jednej rośliny czy też całych zbiorowisk lub zwierząt. Ustawienie można sprawdzić za pomocą prostych znaków geometrycznych znajdujących się w narożnikach zdjęć/tekstów lub też za pomocą kolorowych ramek je otaczających – jeżeli informacje zostały ustawione w sposób prawidłowy oznaczenia powinny być jednakowe na wszystkich kostkach na jednej ścianie (fot. 2).

Wiedza dendrologiczna

Świetnym uzupełnieniem wiedzy dendrologicznej może być dendrofon, ukazujący świat drzew pod nieco innym, bo muzycznym kątem. Pomiędzy dwoma słupami zawieszone są drewniane sztabki o jednakowej długości, lecz wykonane z różnych gatunków drzew o odmiennej strukturze drewna. To sprawia, że po uderzeniu w każdą wiszącą deskę wydobyty zostanie inny dźwięk.

Modyfikacją dendrofonu jest ksylofon, w którym poszczególne elementy są różnej wielkości, ale zostały wykonane z jednego gatunku drzewa (fot. 3). Jest to większa wersja tradycyjnego instrumentu. Ścieżki przyrodnicze można wzbogacić o wiedzę na temat kultury (np. kto był wynalazcą lub kto jest wirtuozem instrumentu). Warto również zadbać o to, aby urządzenie przybrało atrakcyjny kształt, zachęcający do zabawy (np. by słupy miały wyrzeźbione uśmiechnięte twarze i dłonie zapraszające do chwycenia za pałeczkę i wydobycia dźwięków).

„Czas zaklęty w drzewach” to urządzenie, które umożliwia zapoznanie się z budową drzew, a konkretniej z ich częściami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Tym samym każdy uczy się rozpoznawać drzewo po korze, jak również kolorze i strukturze drewna. Pnie warto naciąć i nadziać na pręt, dzięki czemu każdy element można obrócić dookoła osi. Dodatkowo poruszanie kłody w górę i w dół pozwala na sprawdzenie wagi drewna. Pod daszkiem warto zamieścić również zdjęcia ukazujące poszczególne gatunki (fot. 4).

Idąc tropem

Świetną zabawą może okazać się rozpoznawanie śladów zwierząt, a odlewy tropów można ukryć w zaroślach. W ich sąsiedztwie powinny znaleźć się opisy z fotografiami. Dzięki temu można zabawić się w prawdziwego tropiciela – wygrywa osoba, która znajdzie najwięcej śladów zwierząt. Podobna gra dotyczy flory – należy rozróżnić ją na podstawie np. wyglądu liści.

Aplikacje na smartfony

Uzupełnieniem treści przekazywanych na ścieżkach przyrodniczych mogą być aplikacje na smartfony, uwzględniające dodatkowe zagadki i interesujące informacje. Oprogramowanie może posłużyć również jako interaktywna mapa lub przewodnik. Znajdując się w odpowiedniej lokalizacji, można np. odsłuchać nagrania śpiewu ptaka charakterystycznego dla danego miejsca, a następnie spróbować odnaleźć jego głos w otoczeniu.

Zasób możliwości edukacyjnych jest dosyć duży i może być dostosowany do indywidualnych cech krajobrazu przyrodniczego. Kreatywność wiąże się z dobrą zabawą. Świat przyrody jest niesamowity i wart poznania.

Artykuł pochodzi z czerwcowego wydania “Zieleni Miejskiej” (06/2015).