Smart city - nowa jakość polskich miast?

Zmiany technologiczne warunkują możliwość rozwijania się polskich miast. Są one bardzo oczekiwane przez mieszkańców. – Głównie chodzi o to, by oczekiwania mieszkańców i możliwości samorządów spotkały się, by ostatecznie łatwiej żyło się w naszych miastach – mówi Maciej Bluj, przewodniczący Rady Programowej Smart City Forum, wiceprezydent Wrocławia. Jego zdaniem, obecnie można zaobserwować ogromne zmiany w sposobie spędzania czasu przez ludzi. Rośnie też świadomość społeczeństwa.

Coraz większe wymagania

Jednym z ważnych problemów, które z pewnością wpływają na jakość życia mieszkańców, jest smog. – Nie pojawił się on nagle. Istnieje od wielu lat. Jednakże nasza świadomość na temat szkodliwości tego zjawiska nie była tak duża jak teraz – twierdzi Maciej Bluj. To, co nabiera znaczenia w kontekście słowa „smart” w obszarze zarządzania miastem, to „zwinność”, która w tym słowie jest zakodowana. – Jako zarządzający miastem musimy być bardziej zwinni, aby reagować na zmienne oczekiwania mieszkańców – podkreśla wiceprezydent Wrocławia. Kolejnym wyzwaniem wpływającym na jakość życia mieszkańców jest m.in. cyberbezpieczeństwo i dostęp do danych.

Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania, odwołuje się do przykładów zagranicznych, np. Tel Awiwu (Izrael) czy Hanoweru (Niemcy), i do jakości zarządzania kryzysowego w tych krajach. Jego zdaniem, kiedy mówimy „smart”, zastanawiamy się, jak będą wyglądały miasta za 5, 10, 15 lat. I tylko wymiana doświadczeń między samorządami, również z zagranicy, i takie spotkania jak warszawski kongres Smart City Forum dają szansę odpowiedniego przygotowania się do ewentualnych zagrożeń i ostatecznie do podejmowania rozsądnych decyzji. Pomagają myśleć o przyszłości. – Warto zastanowić się, jak przygotować miasta na zmieniające się warunki – podkreśla Jacek Jaśkowiak. – Cieszę się, że coraz częściej elektronika wspomaga zarządzanie miastem. System ITS rzeczywiście spowodował, że ruch komunikacji miejskiej jest płynniejszy, a czas przejazdu krótszy. Ważne jest łączenie rozmaitych form transportu typu: rower, tramwaj, autobus i elektryczne skutery. Zachęcam jednak podmioty, które wprowadzają nowatorskie rozwiązania, do szczerej wymiany doświadczeń, aby mówić o błędach i problemach, jakie pojawiają się przy okazji wdrażania nowych technologii – podkreśla prezydent.

Prezydent Lublina, Krzysztof Żuk, mówiąc o nowej jakości miast, zwraca uwagę na potrzebę partnerstwa z biznesem. – Będziemy poszukiwali źródeł finansowania projektów, które chcemy zaproponować mieszkańcom. Dzisiejsze miasta powinny być skoncentrowane na mieszkańcach, którzy partycypują w zarządzaniu – mówi Krzysztof Żuk. Samorząd staje się dla przedsiębiorcy oferującego technologie partnerem coraz bardziej wymagającym. Wiele lat temu samorządy były zafascynowane prawie każdą nowoczesną technologią. – Obecnie stosujemy kryterium efektywności ekonomicznej i wkomponowania rozwiązań w kompleksowe strategie, które chcemy realizować. Jeżeli to się udaje, to partnerstwo staje się trwałe, długie i efektywne – zaznacza Krzysztof Żuk. Ważnym wyzwaniem Lublina na najbliższe lata będzie opieka nad seniorami. – Patrząc na alokację środków, będziemy mieli ogromne fundusze na infrastrukturę i rozwój usług dla osób starszych. Lublin ma ok. 350 tys. mieszkańców i 20 tys. studentów. W mieście mieszka 80 tys. seniorów i 20 tys. osób niepełnosprawnych – to są wyzwania dla współczesnych miast. Bardzo dużo potrzeb jest też w obszarze edukacji – konkluduje.

Przepis na sukces

Beata Klimek, prezydent Ostrowa Wielkopolskiego, oraz Szymon Chojnowski, wiceprezydent Świdnicy, podkreślają natomiast rolę i siłę miast średniej wielkości. – Era elektromobilności w Wielkopolsce rozpoczęła się właśnie w Ostrowie Wielkopolskim. Kupiliśmy pierwsze autobusy elektryczne. Pojazdy zasilane są energią z biomasy pochodzącą z Ostrowskiego Zakładu Ciepłowniczego. W innych miastach energia jest zazwyczaj pozyskiwana ze spalania węgla. Ostrowskie rozwiązanie jest pierwszym tego typu w Polsce – informuje Beata Klimek. Miasto ma nowoczesną, pierwszą w Wielkopolsce mediatekę, muzeum 3D i nowoczesne aplikacje miejskie.

Szymon Chojnowski podkreśla natomiast, że w Świdnicy działa tzw. mobilny uniwersytet, w którym przedstawiciele samorządów spotykają się i dzielą doświadczeniami przez rozmowy i wymianę dobrych praktyk, dążąc do poprawy jakości życia mieszkańców. Zrzesza on postępowych, prezydentów, burmistrzów i wójtów, którzy spotykają się w różnych miejscach kraju i wytyczają pewne kierunki oraz tworzą katalog rozwiązań, które można ostatecznie przenieść do miast i gmin.

Inny projekt to Aglomeracja Wałbrzyska, w ramach którego ponad 20 gmin – w tym Świdnica – nawiązało stałą współpracę polegającą na wdrażaniu nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych do zarządzania procesami zachodzącymi w miastach przy efektywnym wykorzystaniu funduszy europejskich na rozmaite inwestycje. Celem jest usprawnianie i rozwijanie usług miejskich oraz nowoczesnej infrastruktury jednocześnie dbając o środowisko a w rezultacie lepsze warunki życia dla mieszkańców.

Bartosz Bartoszewicz, wiceprezydent Gdyni, przekonuje, że sukces miasta tkwi w poczuciu szczęścia jego mieszkańców, bo „smart city to happy city”. Podkreśla przy tym, że bardzo ważny jest pomysł na rozwój inteligentnych, szczęśliwych miast. Ciekawą inicjatywą jest projekt skierowany do siedmiolatków w Gdyni. Tuż przed rozpoczęciem szkoły do dzieci został wysłany list na temat czekających ich zmian, podpisany przez wychowawców klas pierwszych. List ten sprawił, że dziecko przyjdzie do szkoły z większą chęcią i zaciekawieniem, z większym poczuciem szczęścia. To było także interesujące doświadczenie dla nauczycieli. Dzięki temu zapoznali się już z nazwiskami uczniów i wykonali pierwszy krok w nawiązaniu relacji z pierwszoklasistami. – Całość kosztowała 760 zł i pokazała młodym mieszkańcom, że są częścią lokalnej wspólnoty – podkreślił Bartosz Bartoszewicz.

Udoskonalanie ITS, wprowadzanie nowych rozwiązań w systemie miejskiego car-sharingu, rozwój systemu roweru miejskiego i skuterów elektrycznych, pierwsza w Polsce miejska wypożyczalnia aut elektrycznych i inwestycje w komunikację miejską to z kolei projekty zrealizowane z sukcesem we Wrocławiu. – Zainwestowaliśmy w możliwość zapłaty kartą płatniczą za bilet. Mamy też zupełnie nową aplikację, która umożliwia zaplanowanie podróży i zakup biletu w autobusie lub tramwaju, a do tego informuje o imprezach kulturalnych i sportowych – zapewnia Maciej Bluj. Rozwiązanie to powstało dzięki integracji usług miejskich w ramach rozwoju idei Smart City Wrocław.

Zrównoważone podejście

Prezydent Poznania, przekonuje, że mieszkańcy nie oczekują tylko wdrażania dużych inwestycji infrastrukturalnych, np. nowej linii metra czy budowy stadionu. Niezbędne dla nich są działania poprawiające komfort codziennego życia. W mieście inwestuje się w potrzeby mieszkańców, w związku z tym realizowane są m.in. remonty torowisk i mostów, wymiana starych tramwajów czy remont chodników. Jacek Jaśkowiak apeluje do samorządów o odwagę w realizowaniu niepopularnych decyzji, mimo że łatwiej jest pokazać w kampanii wyborczej, że zbudowano jedną linię metra niż wyremontowano stary obiekt. – Przyszłość jednak należy do tych miast, które potrafią się wyzwolić z tzw. napinania muskułów – stwierdza prezydent Poznania.

– W Lublinie opracowaliśmy strategię Lublin 2020, którą systematycznie wdrażamy. Wkomponowaliśmy w nią inwestycje. Kluczem jest użyteczność społeczna i efektywność tych zadań – mówi z kolei Krzysztof Żuk, prezydent Lublina. Podkreśla też znaczenie transportu publicznego w zrównoważonym rozwoju miast. Lublin w 2020 r. osiągnie poziom 75% taboru zeroemisyjnego w komunikacji zbiorowej. – Zainwestowaliśmy już ponad 500 mln zł w transport publiczny. Teraz inwestujemy kolejne pół miliarda. Modernizujemy transport trolejbusowy i stawiamy na autobusy elektryczne – dodaje prezydent. Krzysztof Żuk przypomniał też, że dużo projektów obecnie realizowanych przez miasto jest generowanych przez samych mieszkańców, a to ostatecznie wskazuje cele, które należy realizować.

Rozwój pod czujnym okiem samorządu

Modernizacja miejskiej infrastruktury połączona z wykorzystaniem technologii smart (np. inteligentne opomiarowanie) to wyzwanie, przed którym staje wiele samorządów. Przykładowo w Ostrowie Wielkopolskim wymienia się w tym celu tysiące kilometrów bardzo skorodowanych rur cieplika czy sieci wodociągowych bądź kanalizacyjnych.– Mieszkańcy Ostrowa Wielkopolskiego oczekują inwestycji, które podnoszą ich jakość życia. Ludzie chcą mieć okazję do tego, by spędzać swoje miejskie życie interesująco, wygodnie, bezpiecznie i rekreacyjnie – wylicza Beata Klimek. W Gdyni natomiast postawiono na efektywność energetyczną. – Chcemy mieć platformę do zarządzania energią elektryczną i cieplną oraz monitorować jej zużycie w gminnych budynkach – mówi Bartosz Bartoszewicz. Ważnym celem jest też integracja baz danych. – Mamy 270 baz danych, a chcemy, aby wszystkie były zintegrowane w jednym miejscu – podkreśla.

Ciekawy jest też projekt pt. Moje Miasto Gdynia. Ma on mieszkańcom ułatwić m.in. poruszanie się po mieście. Jednym z jego narzędzi jest Karta Mieszkańca Gdyni, która ma dać możliwość bezpłatnego korzystania z największych gdyńskich atrakcji kulturalnych i sportowych. Zapewnić ma także wiele zniżek i profitów, np. w komunikacji miejskiej. W Gdyni prowadzona jest też polityka senioralna, m.in. funkcjonuje Młodzieżowy Dom Kultury dla seniora.

– Chcemy działać efektywnie w obszarze walki z cyberprzemocą i fonoholizmem, czyli nadmiernym używaniem telefonu komórkowego – informuje Bartosz Bartoszewicz.

Gdynia, jest pierwszym polskim miastem, które, zaangażowało się w ogólnopolski projekt społeczny dotyczący fonoholizmu. W związku z tym Fundacja Dbam o Mój Zasięg, działająca na rzecz poprawy jakości życia przygotowała ramy Domowego Kodeksu Odpowiedzialnego Korzystania z Mediów Cyfrowych. Fundacja podpowiada jak nie wpaść w fonoholizm, unikając chociażby jedzenia, spania czy spacerów z telefonem w ręku.

W Świdnicy postawiono na rozwój platformy komunikacyjnej. Jest to rozwiązanie, dzięki któremu mieszkańcy mogą błyskawicznie za pomocą formularza kontaktowego przedstawić swoje uwagi i problemy, bez potrzeby wydzwaniania do urzędników czy składania oficjalnych zapytań. Działają też aplikacje dla turystów, ułatwiające poznawanie miasta.

We Wrocławiu też stawia się na rozwój aplikacji. Można tam skorzystać z aplikacji do planowania podróży transportem miejskim i płatności od razu za te usługi, bez przechodzenia do innych, zewnętrznych aplikacji do płatności, bez zastanawiania się, jak nazywa się przewoźnik, z którym pojedziemy. Uwzględnia ona komunikację miejską, pociągi Kolei Dolnośląskich, rowery miejskie, wypożyczalnie aut elektrycznych, taksówki, a nawet Ubera. We Wrocławiu działa car-sharing, czyli miejska wypożyczalnia samochodów elektrycznych Vozilla. Dzięki aplikacji można wypożyczyć auto na minuty.

Na rozwój mobilności miejskiej stawia również Poznań. – W planach jest wykorzystanie rozwiązań elektronicznych, by ułatwić sam przejazd i płatność za tę usługę – mówi Jacek Jaśkowiak. W porozumieniu z gminami podpoznańskimi rozpoczęto realizację projektu mającego na celu wdrożenie kolei metropolitalnej. Władze miasta chcą też, by w każdym rejonie Poznania dzieci, młodzież i dorośli mieli stworzone warunki do uprawiania aktywności fizycznej. Stanie się tak dzięki Dzielnicowym Centrom Sportu. To miejsca, gdzie w niewielkiej odległości od siebie powstaną różne obiekty sportowo-rekreacyjne. – Projekt zakłada powstanie nowych boisk, pływalni, hal sportowych, krytych lodowisk czy toru wrotkarskiego. Zmodernizowane zostaną też już istniejące obiekty, np. hala Arena – wylicza Jacek Jaśkowiak. W Poznaniu podejmuje się też działania dedykowane seniorom w ramach projektu „Poznań, VIVA senior”. Wdrożono m.in. program „złota rączka”, gdzie wyznaczeni pracownicy urzędu odwiedzają osoby starsze i pomagają przy drobnych naprawach technicznych. Zgłoszenia od seniorów powyżej 65 roku życia przyjmuje miejskie call center. Senior, który skończył 70 lat i ma trudności w samodzielnym poruszaniu się komunikacją publiczną będzie miał też zapewnioną bezpłatną usługę transportową m.in. do urzędu, lekarza-specjalisty czy na groby bliskich. – Szeroko rozumiana polityka społeczna i związane z tym działania na rzecz ochrony zdrowia i poczucia bezpieczeństwa dla seniorów czy niepełnosprawnych oraz przestrzeń Lublina, która powinna być coraz bardziej dostosowana do oczekiwań mieszkańców, to nasze priorytety – przyznaje Krzysztof Żuk. W mieście działa już Dzienny Dom Opieki Medycznej dla seniorów zapewniający kontynuację poszpitalnej opieki medycznej dla osób starszych połączonej z terapią zajęciową oraz rozmaitymi formami rozrywki. Popularność zyskują też dzienne ośrodki wsparcia dla niepełnosprawnych.

Smart city to odpowiedź na codzienne problemy przy wykorzystaniu współczesnej technologii. Polskie miasta coraz częściej sięgają po inteligentne systemy komunikacji, zarządzania energią, monitorowania zanieczyszczeń powietrza czy zużycia wody i inne przynoszące wymierne korzyści dla całej społeczności. Niestety, wiele z nich realizuje wciąż pojedyncze projekty. Warto, wzorem wciąż nielicznych polskich samorządów, pomyśleć o długotrwałym rozwoju w celu uporządkowania choćby najbardziej palących problemów typu smog czy korki uliczne.

Odkryj miasto na nowo

– To niezwykle trudne zadanie, aby w ósmej edycji Smart City Forum stworzyć nowe obszary, o których moglibyśmy porozmawiać. Jednakże to się udaje, ponieważ tempo zmian w obszarach wdrażania inteligentnych technologii jest bardzo duże. W efekcie rozwiązania, które parę lat temu były w fazie badawczej, obecnie są dostępne i można z nich korzystać – powiedział Maciej Bluj, przewodniczący Rady Programowej SCF, wiceprezydent Wrocławia, otwierając VIII Smart City Forum. Wydarzenie pod hasłem „Odkryj miasto na nowo” odbyło się 19-20 września w Warszawie i jest największym w Polsce kongresem poświęconym funkcjonowaniu i rozwojowi inteligentnych miast. W spotkaniu wzięło udział ponad 500 uczestników i 60 prelegentów. Podczas tegorocznej edycji rozmawiano głównie o korzyściach wynikających z wykorzystania koncepcji smart city, omówiono model współpracy miast z biznesem, a także zaprezentowano innowacyjne narzędzia do komunikacji z mieszkańcami. Omówiono m.in. inteligentne systemy mobilności miejskiej, zarządzanie danymi miejskimi i zagospodarowanie przestrzeni publicznej w kierunku wdrożenia udogodnień dla mieszkańców.