Konieczne zmiany w aktach prawnych

Jednym z najważniejszych elementów „Programu polskiej energetyki jądrowej” i czynnikiem warunkującym jego prawidłową i terminową realizację jest wprowadzenie odpowiednich zmian prawa.

Są one niezbędne w celu umożliwienia budowy i funkcjonowania energetyki jądrowej oraz związanej z tym infrastruktury. Dostosowanie przepisów prawa polskiego ujęte jest w „Ramowym harmonogramie działań dla energetyki jądrowej”, przyjętym przez Radę Ministrów 11 sierpnia 2009 r.

Rok 2009 w energetyce jądrowej

22 lipca 2009 r. rozpoczął prace zespół roboczy do spraw przygotowania projektu regulacji prawnych dotyczących energetyki jądrowej. Obecnie prace zespołu koncentrują się na zidentyfikowaniu dziedzin, w ramach których należy podjąć decyzję odnośnie kształtu przyszłych rozwiązań kierunkowych i przygotowania propozycji takich rozstrzygnięć. Dopiero po tych przesądzeniach nastąpi redagowanie zapisów prawnych. Takie podejście wydaje się w pełni uzasadnione – wprowadzane zmiany mają charakter fundamentalny dla tego sektora energii i są w znacznym stopniu nowe w polskim systemie prawa.

Przewiduje się, że jeszcze w bieżącym roku przygotowany zostanie projekt odpowiednich zmian prawa. W 2010 r. projekt ten będzie przedmiotem prac rządowych i parlamentarnych z założeniem, że całość regulacji wejdzie w życie 1 stycznia 2011 r. Trwają intensywne prace w tym zakresie. W fazie odbioru znajduje się wykonane na zlecenie Ministerstwa Gospodarki opracowanie: „Analizy rozwiązań prawnych w zakresie pokojowego wykorzystania energii jądrowej przyjętych w wybranych krajach Unii Europejskiej i w USA”.

Sprawy wymagające rozstrzygnięcia

Wiele jest zagadnień, które wymagają rozstrzygnięcia: m.in. należy określić, czy system budowy elektrowni jądrowych będzie reglamentowany, czy też każdy, kto spełni wymogi wynikające z prawa, będzie mógł realizować takie przedsięwzięcie? Czy w inicjowaniu budowy elektrowni jądrowych państwo ma być aktywne, czy ma się ograniczać do funkcji regulacyjnych i kontrolnych? Czy system wydawania zezwoleń związanych z budową elektrowni jądrowej zyska charakter scentralizowany, tj. zezwolenia będzie wydawał organ dozoru jądrowego we współdziałaniu z innymi właściwymi organami, czy też zdecentralizowany, a inwestor będzie inicjował postępowania przed szeregiem organów? Czy wydawane przez organ dozoru jądrowego zezwolenie będzie obejmowało cały proces inwestycyjny i eksploatację elektrowni, czy wydawane będą zezwolenia, oddzielnie na każdy etap procesu inwestycyjnego i późniejszej eksploatacji? W końcu czy dopuszczalny jest wywóz i wwóz do Polski odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego?
Wyraźnie określony powinien być kształt instytucjonalny i kompetencje jednostek przygotowujących i wdrażających „Program polskiej energetyki jądrowej”. Należy zastanowić się, czy zasadne jest powołanie nowej agencji.

Zagadnieniem kluczowym dla rozwoju energetyki jądrowej jest sposób zagwarantowania inwestorowi stabilności przepisów w okresie całego procesu inwestycyjnego. Inwestor musi mieć pewność, angażując bardzo duże środki finansowe, że reguły dotyczące jego inwestycji raz ustalone nie ulegną zmianie. Znany powinien być zakres i rodzaj pomocy państwa oraz wymogi odnośnie udziału Skarbu Państwa w firmie inwestora.

Ważną sprawą jest określenie tego, na jakim szczeblu mają być podejmowane decyzje lokalizacyjne – czy tak jak dla zdecydowanej większości inwestycji na poziomie lokalnym, czy z uwagi na specjalny charakter elektrowni jądrowych decydować ma organ wyższego szczebla?

Przed podjęciem decyzji o budowie musi też być jasno określony system finansowania postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym oraz likwidacji elektrowni jądrowej. Ponadto trzeba ustalić, czy dopuszczalny jest wywóz i wwóz do Polski ww. odpadów?

Określony musi być tez zakres obowiązywania ustawy Prawo zamówień publicznych oraz sposoby i metody działań w sytuacjach nadzwyczajnych. Wypracować również należy model wprowadzenia nowych regulacji – konieczna jest „specustawa” i nowelizacja Prawa atomowego, a także szereg nowelizacji istniejących ustaw.

Zbigniew Kamieński, dyrektor Departamentu Energii Jądrowej w Ministerstwie Gospodarki