Przedstawiciele producentów wyrobów w opakowaniach: Projekt nowego systemu ROP do wyrzucenia

Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (nr UC81) pokazany przez MKiŚ 5 sierpnia wywołał sporo emocji. Ministerstwo zaproponowało konsultacje w jego sprawie, początkowo wyznaczone tylko do początku września, potem przedłużone do 20-tego.

Sześć wiodących organizacji reprezentujących producentów wyrobów w opakowaniach, tj.: Związek Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK, Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców, Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego, POLBISCO Stowarzyszenie Polskich Producentów Wyrobów Czekoladowych i Cukierniczych, Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków oraz Polskie Stowarzyszenie Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego, wyraziło swoje obawy w złożonym do Ministerstwa wspólnym stanowisku. Dokument ten został dodatkowo uzupełniony o opinię prawną poświęconą projektowi ustawy.

Niezgodne z prawem unijnym i polskim

Organizacje reprezentujące producentów uważają, że zapisy projektu ROP budzą poważne obawy o zgodność z celem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z 30 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852 z 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Zaprezentowane zasady są także sprzeczne z artykułami Konstytucji RP.

– Ministerstwo w przedłożonym projekcie zamyka ścieżkę reformy gospodarki w kierunku obiegu zamkniętego oraz wypaczyło ideę mechanizmu ROP, sprowadzając go wyłącznie do narzędzia fiskalnego z rozszerzeniem o realizację obowiązków osiągania poziomów recyklingu bez jakiejkolwiek możliwości zaangażowania się w ten proces przez producentów. W praktyce producenci zapłacą podatek, a następnie karę za nieosiągnięcie celów, mimo że nie mieli możliwości wpływania na poprawę selektywnej zbiórki, a w konsekwencji na zwiększenie masy odpadów opakowaniowych kierowanych do recyklingu. Poza niespójnościami procesowymi, uniemożliwiającymi de facto funkcjonowanie zaproponowanego mechanizmu, projekt łamie w kilku miejscach wdrażaną dyrektywę i polskie prawo – mówi Magdalena Dziczek z zarządu Związku Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK.

Według producentów, regulacja dotycząca ich odpowiedzialności za wprowadzane na rynek opakowania jest niezwykle ważna ze względu na jej duże przełożenie na mechanizmy rynkowe i cenotwórcze, a także w związku z transformacją gospodarki UE, która ma rozwijać się w zgodzie ze strategią Zielonego Ładu, już dziś rozpoczynając zamykanie obiegów surowców. Niewłaściwe wdrożenie prawa odpadowego zahamuje te procesy w Polsce, powodując opóźnienia w budowaniu nowoczesnej, zasobooszczędnej gospodarki, powodując przy tym gigantyczne straty. W rezultacie system gospodarki odpadami surowcowymi nie ulegnie poprawie, a mieszkańcy zapłacą więcej.

Przepisy mało korzystne dla środowiska

“Niżej podpisane organizacje pragną podtrzymać pełną gotowość do współpracy i dialogu we wdrożeniu tak ważnych dla całej branży przepisów Unii Europejskiej. Rozwiązania prawne muszą być jednak w pełni zgodne z wyrażonymi w dyrektywie podstawowymi zasadami, tj. celowością, efektywnością, proporcjonalnością i adekwatnością, oraz szanujące postanowienia Konstytucji RP. Muszą też służyć przede wszystkim środowisku poprzez zapewnienie lepszej, bardziej skutecznej i przejrzystej gospodarki odpadami opakowaniowymi” – piszą autorzy analizy.

Według nich projekt narusza przepisy Dyrektywy UE 2018/851 w sprawie odpadów poprzez:

•  rozszerzenie obowiązków finansowych przedsiębiorców wprowadzających wyroby
  w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych na odpady inne niż pochodzące z ich produktów – naruszenie art. 8a ust. 4 lit. a dyrektywy,
• brak zapewnienia efektywności kosztowej zbierania i zagospodarowania odpadów w przypadku realizacji tych zadań przez podmioty publiczne poprzez brak jakichkolwiek wymagań efektywności kosztowej dla gmin – naruszenie art. 8a ust. 4 lit. c w kontekście motywu 24 wstępu do dyrektywy,
• brak zapewnienia przejrzystego sposobu ustalania kosztów pomiędzy zainteresowanymi podmiotami – naruszenie art. 8a ust. 4 lit. c dyrektywy;

Narusza także przepisy Konstytucji RP poprzez:

• regulowanie stosunków daninowych w drodze rozporządzenia – naruszenie art. 217 Konstytucji,
• stanowienie zbyt szerokiej swobody dla Ministra właściwego do spraw klimatu co do określenia stawek opłaty opakowaniowej w wydawanym rozporządzeniu – naruszenie art. 92 ust. 1 Konstytucji,
• ustanawianie minimalnej wysokości opłaty wynagrodzenia dla organizacji odpowiedzialności producentów w formie obwieszczenia – naruszenie art. 87 ust. 1 Konstytucji.

“Stoimy na stanowisku, że istotą ROP jest nie tyle ponoszenie kosztów, ale zapewnienie, aby wpłaty od wprowadzających wyroby w opakowaniach nie tylko odzwierciedlały rzeczywiste koszty zbierania i zagospodarowania odpadów opakowaniowych, ale przez swoją konstrukcję przyczyniały się do zwiększenia przyjazności tych opakowań dla środowiska. Rozszerzona odpowiedzialność producenta i związane z nią zaangażowanie finansowe wprowadzających powinny być postrzegane jako długoterminowa inwestycja we właściwą gospodarkę opakowaniami: przydatność do ponownego wykorzystania lub do recyklingu czy zawartość surowca wtórnego. Taki właśnie powinien być skutek środowiskowy ponoszonych przez wprowadzających kosztów” – mówią przedstawiciele producentów.

Według nich, zadaniem prawidłowo skonstruowanego systemu ROP jest też spełnienie rosnących oczekiwań świadomych ekologicznie podatników. Konsumenci potępiają obrazy zanieczyszczenia i składowania odpadów oraz coraz częściej wymagają od rządów i przedsiębiorstw inwestowania w przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, promowanie zawartości materiałów pochodzących z recyklingu w produktach i odwrócenie zmian klimatycznych. W czym pomaga prawidłowo skonstruowany system ROP” – tłumaczą.

Będą kolejne podwyżki cen

W rezultacie, zaproponowany przez Ministerstwo projekt tych warunków, według przedstawicieli producentów, nie spełnia. “Jedynym jego efektem będzie znaczący wzrost cen wszystkich wyrobów w opakowaniach, w szczególności podstawowych środków bytowych: żywności, artykułów higienicznych, środków czystości itp., prowadzących do dalszego wzrostu inflacji”.

“Nie zmniejszą się też obciążenia dla mieszkańców z tytułu gospodarki odpadami w gminach: system komunalny pozostanie dysfunkcyjny, co w połączeniu z ustawicznymi nowelizacjami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach będzie skutkowało rosnącymi wciąż kosztami dla obywateli. Nie będzie też realizacji zobowiązań międzynarodowych Polski, do których projekt się tak często odwołuje. Cele recyklingu ustanowione dyrektywami mogą w ogóle nie zostać spełnione” – wyjaśniają autorzy listu do Ministerstwa.

“Dlatego apelujemy o zaprzestanie dalszych prac nad przedstawionym projektem ustawy i stworzenie – we współpracy z wszystkimi uczestnikami rynku – nowych, skutecznych a przede wszystkim sprawiedliwych rozwiązań. Wprowadzający wyroby w opakowaniach w takich pracach z pewnością będą uczestniczyć” – podsumowują organizacje.