Ukraińska platforma doświadczeń
Problem odpadów na Ukrainie jest bardzo poważny. Dalsze jego ignorowanie grozi katastrofą ekologiczną. Postępuje proces wytwarzania odpadów, a Specjaliści podają, że w latach 2000-2007 powstało ich 650-750 mln t/rok. Ogólna objętość nagromadzonych odpadów na Ukrainie wynosi obecnie 35 mld ton, z czego ok. 20 mln ton stanowią odpady niebezpieczne I-III klasy.
Jednak najpoważniejszy jest problem odpadów komunalnych, których masa w 2006 r. sięgnęła 12 mln ton. Proces ich deponowania odbywa się na 3 614 składowiskach, których ogólna powierzchnia przekracza 6 262,9 ha. Większość tych obiektów jest przepełniona i nie spełnia wymagań bezpieczeństwa ekologicznego. Mało tego – każdego roku powstają tysiące nielegalnych i niebezpiecznych dzikich składowisk, które nie są objęte statystyką.
Na Ukrainie istnieją co prawda rządowe programy wspierania działań na rzecz ochrony środowiska, jednak są one wciąż słabo finansowane i zbyt wolno wdrażane. Poza tym brakuje ogólnie przyjętych, nowoczesnych strategii i norm postępowania z odpadami. Wszystko to wpływa na nieefektywność podejmowanych działań, a dążenie do zrównania się ze standardami europejskimi wymaga jeszcze podjęcia szeregu działań na szczeblu państwowym.
Mimo tak trudnej sytuacji na Ukrainie jest i wciąż powstaje wiele instytucji, które organizują liczne ogólnokrajowe i międzynarodowe fora, konferencje czy targi poświęcone sferze ochrony środowiska. Jednym z takich przedsięwzięć jest międzynarodowa konferencja, organizowana rokrocznie w Charkowie pod hasłem „Współpraca na rzecz rozwiązania problemu odpadów”. Tegoroczna V edycja odbyła się 2-3 kwietnia. Organizatorem była niezależna agencja informacji ekologicznej „EkoInform”, państwowy uniwersytet techniczny Charkowski Instytut Politechniczny i firma Ekologiczny Alians. Wszystkie wykłady odbywały się w sali konferencyjnej uniwersytetu. Współorganizatorem konferencji był Ukraiński Państwowy Naukowo-Badawczy Instytut Problemów Wyposażenia w Wodę, Odprowadzania Wody i Ochrony Środowiska Naturalnego, Stowarzyszenie Podatników Ukrainy, Związek Przedsiębiorców Charkowskiego rejonu. Patronat prawny sprawowała firma Arzinger & Partners Law Firm, a informacyjny firma Abrys oraz czasopisma z Rosji i Ukrainy. Główne założenie konferencji stanowiło szerzenie informacji odnośnie najnowszych osiągnięć technologicznych w sferze zbioru i recyklingu odpadów, rozwoju „zielonego” biznesu w zakresie gospodarki odpadami, wzmocnienie kontaktów między krajami zainteresowanymi współpracą, przyciągnięcie uwagi inwestorów, przedsiębiorców, producentów, społeczeństwa, władz i mediów.
Chęć współpracy na rzecz rozwiązania problemu odpadów połączyła na konferencji blisko 300 uczestników z 14 krajów. Reprezentowali oni przedsiębiorstwa wszystkich form własności, organizacje naukowe i projektowe, uczelnie wyższe, instytucje finansowe, firmy leasingowe i ubezpieczeniowe, struktury władz, związki społeczne oraz media. Sama konferencja łączyła w sobie wykłady, posiedzenia plenarne, prezentacje, seminaria, a także targi literatury naukowo-technicznej. Wydany z tej okazji zbiór materiałów konferencyjnych zawiera 159 wykładów!
Na konferencji rozpatrywano i omawiano różne aspekty problemu gospodarki odpadami, a referowane wykłady dotyczyły bazy normatywno-prawnej i sanitarno-ekologicznej. Ponadto rozważano organizacyjne i ekonomiczne kwestie związane z odpadami, technologie, wyposażenie i usługi w tej dziedzinie, eksploatację składowisk, zbiórkę i utylizację biogazu. Sporo uwagi poświęcono też odpowiedniemu zapleczu informacyjnemu, programowemu i logistycznemu, ekologicznemu ubezpieczeniu, certyfikacji, audytowi i ekspertyzie, a także udziałowi społeczeństwa.
Określone zostały również priorytety odnośnie najbliższych działań, które powinna podjąć Ukraina. Dotyczy to przede wszystkim stworzenia warunków zapobiegających wytwarzaniu tak dużej ilości odpadów i wdrożenia technologii dla pozyskiwania z nich surowców. Ponadto odnosi się to realizacji zasady odpowiedzialności producenta za zbiór i przeróbkę oddzielnych materiałów po ich wykorzystaniu, formowania rynkowych mechanizmów postępowania z odpadami czy kierowania inwestycjami w tej sferze. Poruszane kwestie dotyczyły także ustanowienia nakładów finansowych, które stymulowałyby zbiór i utylizację odpadów oraz wykorzystania zasobów wtórnych, a także zapobiegania nielegalnemu wwozowi niebezpiecznych substancji chemicznych i odpadów na teren Ukrainy z innych państw.
Równie ważna jak ekonomiczna była kwestia prawna w sferze postępowania z odpadami. Omawiano m.in. rozwój regulacyjnego i organizacyjno-ekonomicznego mechanizmu opracowań i wdrażania nowych technologii wraz z wyposażeniem, a także działalności przemysłowej. Istotnym zagadniemy jest także zwiększanie odpowiedzialności za naruszenia prawne, zapewnianie przedsiębiorstwom ulg podatkowych dla zbiórki i przeróbki odpadów, czy też nowa redakcja ich klasyfikacji, zgodna z europejskimi standardami. Na konferencji poruszono problemy wynikające z metodycznych podstaw określenia kategorii niebezpieczeństwa odpadów i udoskonalenia ich rejestracji oraz wdrożenia odpowiednich norm. Specjaliści podkreślali, że należy zwiększać wytwarzanie nowych produktów z zasobów wtórnych i co się z tym wiąże, opracowywać, udoskonalać i wdrażać technologie przeróbki odpadów organicznych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, stałych odpadów bytowych, osadów ściekowych jako alternatywnych źródeł energii.
Obecny stan środowiska wymaga również stworzenia infrastruktury związanej z odpadami i zorganizowania ich monitoringu. Nakładów finansowych i wsparcia wymagają badania nad produkcją wykorzystującą zasoby odpadów przemysłowych i bytowych oraz realizacja pilotażowych projektów oddzielnej zbiórki odpadów w miejscach ich wytwarzania.
Rozmiar i priorytetowość problemu odpadów wyklucza jego lokalne bądź fragmentaryczne próby rozwiązania. Należy opracować i wdrożyć nowoczesne sposoby zbiórki i recyklingu. Uczestnicy konferencji zwracali uwagę na istotę systemowego podejścia w rozwiązywaniu problemu odpadów i ich wpływu na środowisko – od stadium wydobycia i początkowej przeróbki wszystkich rodzajów surowca, poprzez produkcję i jej eksploatacji, aż do utylizacji lub unieszkodliwiania odpadów i zużytych wyrobów. Realizacja takiego podejścia możliwa jest tylko w warunkach unormowanej regulacji państwowej w sferze ekonomii i ekologii, do czego Ukraina zmierza.
Na podstawie relacji organizatora konferencji i Anatolija Popova z firmy Ekologiczny Alians przygotowała Monika Brzóska
