Sposób i zakres świadczenia usług

Dla całego funkcjonowania systemu, a przede wszystkim dla akcji edukacyjnej oraz dla odpowiedniego przygotowania przetargu na odbiór bądź odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych ww. uchwała jest kluczowym aktem prawa miejscowego, gdyż określa obowiązki gminy względem właścicieli nieruchomości, z których odbierane będą odpady komunalne w zakresie ich odbioru.

Niewątpliwie jest to uchwała, która dla mieszkańców będzie miała istotne znaczenie i której treść będą oni konfrontowali z treścią posiadanych przez nich dotychczas umów z przedsiębiorcami odbierającymi odpady komunalne. Dlatego też przed jej wprowadzeniem niezbędne jest odbycie stosownych konsultacji społecznych, a także zdiagnozowanie istniejącego na terenie danej gminy standardu usług świadczonych przez przedsiębiorców odbierających odpady z nieruchomości zamieszkanych. Wprowadzenie standardu odbioru odpadów komunalnych gorszego od dotychczasowego, choć być może tańsze dla mieszkańca, może ostatecznie powodować negatywne konsekwencje dla całego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w danej gminie. Dlatego też istotne jest, aby podjęta uchwała w trybie art. 6r ust. 3 ustawy zachęcała do segregowania odpadów komunalnych powstających na terenie nieruchomości, a także umożliwiała ich właścicielom stosunkowo jasne i klarowne zasady odbioru odpadów komunalnych w zakresie zarówno ilości, jak i częstotliwości odbioru, czy w końcu w obszarze zasad funkcjonowania punków selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK).

 

Zgodnie z art. 6r ust. 3 ustawy, uchwała rady gminy w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych powinna w szczególności określać:

·                     ilość odpadów komunalnych odbieranych od właścicieli nieruchomości,

·                     częstotliwość odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości oraz

·                     sposób świadczenia usług przez PSZOK-i.

Powyższa treść określa jednakże ustawowe minimum, które musi zostać uregulowane w przedmiotowej uchwale. Rada gminy, jeżeli uzna to za stosowne, może objąć nią również inne kwestie, o ile będą one dotyczyły sposobu świadczenia usług w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych.

Jak wskazano w ustawie, ww. uchwała stanowi akt prawa miejscowego, powszechnie obowiązujący na terenie danej gminy, który będzie musiał być przestrzegany zarówno przez wszystkich właścicieli i mieszkańców zamieszkujących daną gminę, jak i firmy wyłonione w przetargu, co do których będą miały zastosowanie także postanowienia umów zawartych z gminami, przygotowywanych na podstawie ww. aktów prawa miejscowego. Jest to o tyle istotne, gdyż niniejsza uchwała będzie miała kluczowe znaczenie przy ustalaniu treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia na odbiór lub odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych oraz przy konstruowaniu umowy z przyszłym podmiotem odbierającym odpady komunalne, który zostanie wyłoniony w drodze przetargu.

 

Podstawowym celem niniejszej uchwały jest określenie ilości odpadów komunalnych odbieranych od właścicieli nieruchomości w zamian za uiszczaną opłatę. Określając tę ilość, należy jednakże pamiętać o istocie wprowadzenia nowego systemu gospodarki odpadami. Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze, iż określona w uchwale ilość odpadów podlegających odbiorowi musi być skorelowana z wysokością opłaty, a także będzie mieć bezpośredni wpływ na to, czy mieszkańcy będą „akceptowali” nowe zasady gospodarki odpadami, innymi słowy – czy będą wszystkie swoje odpady przekazywali przedsiębiorcy wyłonionemu przez gminę w drodze przetargu, czy też część z nich będzie „ukrywana” i, tak jak ma to miejsce obecnie, ich miejscem „zagospodarowania” będzie przydrożny rów lub „dzikie wysypisko”.

Ustawa nakazuje gminie zorganizowanie odbioru wszystkich odpadów wytworzonych przez mieszkańców. Samorząd ma jednak prawo określić w uchwale, czy zobowiązuje się odbierać odpady komunalne od mieszkańców bez limitów, czy też wprowadza jakieś ograniczenia, np. odnośnie poszczególnych frakcji odpadów.

W związku z powyższym w samej treści uchwały gmina powinna:

·                     po pierwsze, dokonać określenia, jakie odpady komunalne będą zbierane i w jaki sposób ma to być realizowane, tj. stosownie do przyjętych rozwiązań w regulaminie utrzymania czystości i porządku wskazać, jak odpady winny być segregowane, aby mogły zostać odebrane jako posegregowane,

·                     po drugie, określić, kiedy odpady będą odebrane jako nieposegregowane, co powinno skutkować naliczeniem wyższej opłaty za odbiór odpadów,

·                     po trzecie, dokonać rozróżnienia i określić odpowiednie standardy w zakresie ilości odbieranych odpadów co najmniej dla następujących dwóch rodzajów nieruchomości: budynki jednorodzinne i budynki wielorodzinne, co musi zostać odpowiednio powiązane z rodzajem pojemników (worków), z jakich odpady będą odbierane,

·                     po czwarte, określić ilość odpadów odbieranych w ramach limitu w przypadku, gdy właściciel nieruchomości, na której one powstają, nie zdecyduje się na ich segregowanie.

Powyższe elementy winny być na tyle precyzyjne, na ile gmina – w ramach przeprowadzonej uprzednio analizy – jest w stanie „podzielić” swoich mieszkańców na tych, którzy będą segregować odpady i na tych, którzy nie będą tego robić. Będzie miało to podstawowe znaczenie dla przedsiębiorcy, który przystąpi do przetargu na odbiór lub na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych, gdyż będzie on musiał założyć, iż w określonej częstotliwości będzie zobowiązany z konkretnych nieruchomości odebrać wskazaną ilość odpadów.

Nadto w uchwale należy określić, co mieszkaniec może lub musi zrobić z nadwyżką odpadów ponad dopuszczone ilości – czy będą one odebrane za dodatkową opłatą, ustaloną zgodnie z art. 6r ust. 4 ustawy, czy też mieszkaniec może przewieźć tę ponadnormatywną ilość bezpłatnie do PSZOK-u? Także te kwestie wymagają uregulowania w uchwale, gdyż w przypadku braku takiej regulacji może to powodować niewłaściwe funkcjonowanie całego systemu i dalsze „podrzucanie” śmieci czy też wyrzucanie ich do rowów i na „dzikie wysypiska”.

 

Drugim podstawowym elementem uchwały jest określenie częstotliwości odbioru odpadów komunalnych. Należy pamiętać przede wszystkim o obowiązkach sanitarnych i możliwości powstawania odorów, czemu z całą pewnością należy przeciwdziałać. Jednocześnie częstotliwość odbioru odpadów komunalnych winna być tak dobrana, aby opróżniane pojemniki/worki były optymalnie zapełnione, co nie spowoduje u mieszkańców wrażenia, iż uiszczając opłaty, otrzymują usługę o standardzie zbyt wysokim, skoro opróżniane pojemniki są np. zapełnione tylko do połowy.

W związku z powyższym w samej treści uchwały gmina powinna określić częstotliwość odbioru poszczególnych posegregowanych frakcji odpadów komunalnych, dokonać rozróżnienia i określić odpowiednie standardy w zakresie częstotliwości odbioru odpadów co najmniej dla budynków jedno- i wielorodzinnych (co musi zostać powiązane z rodzajem pojemników, z jakich odpady będą odbierane) oraz określić częstotliwość odbierania odpadów segregowanych.

Wreszcie uchwała winna precyzować także kwestię terminu odbioru odpadów, gdyż przy określeniu częstotliwości, np. „nie rzadziej niż dwa razy w miesiącu”, mieszkańcy winni być zaznajomieni i świadomi co do konkretnych dni odbioru z ich nieruchomości. Najprostszym możliwym rozwiązaniem w tym zakresie jest odwołanie się do harmonogramu odbioru, który powinien być załącznikiem do umowy z przedsiębiorcą, który wygra przetarg na odbiór bądź odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Taki harmonogram samorząd, w ramach akcji edukacyjnej i informacyjnej, musi rozpropagować w sposób zwyczajowo przyjęty oraz zamieścić go na stronie internetowej urzędu, tak aby każdy mieszkaniec mógł się z nim zapoznać. Jednocześnie należy pamiętać, iż gmina – ustanawiając taki harmonogram/częstotliwość odbioru – winna zapewnić sobie w umowie z przedsiębiorcą odbierającym odpady stosowne narzędzia (prawne i faktyczne) do jego wyegzekwowania, a także do bieżącej kontroli świadczenia takiej usługi przez firmę.

 

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy u.c.p.g., jednym z zadań własnych gminy w ramach całego systemu gospodarki odpadami komunalnymi jest tworzenie PSZOK-ów w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazanie miejsc, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, pochodzącego z gospodarstw domowych.

Emanacją tego zadania własnego jest określenie w uchwale, podjętej w oparciu o art. 6t ust. 3 ustawy, sposobu świadczenia usługi przez PSZOK-i na terenie danej gminy. Określając ww. sposób, należy mieć na uwadze przyjęte zasady w zakresie ilości i częstotliwości odbierania odpadów komunalnych bezpośrednio od mieszkańców. Jednocześnie aby uczynić zadość wymaganiom ustawy w tym zakresie, w uchwale należy określić frakcję odpadów, które będą przyjmowane w sposób selektywny do PSZOK-ów, odpłatność (lub jej brak) za przyjęcie określonej frakcji odpadów do PSZOK-ów, ilość odpadów w poszczególnych frakcjach zebranych selektywnie, którą mieszkaniec może bezpłatnie przywieźć do PSZOK-ów, oraz pozostałe zasady funkcjonowania PSZOK-ów, w tym dni i godziny jego działania.

Z problematyką PSZOK-ów w ramach ww. uchwały bezpośredni związek ma także zagadnienie dotyczące ilości PSZOK-ów, jakie każda gmina (związek międzygminny) musi ustanowić na swoim terenie. W tym zakresie należy wskazać, iż zarówno w art. 3 ust. pkt 6 ustawy, jak i w art. 6r ust. 3 ustawy oraz art. 6d ust. 2 ustawy jest mowa o „punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych”. Powyższe może błędnie sugerować, iż obowiązkiem każdej gminy jest ustanowienie co najmniej dwóch takich punktów. Taka interpretacja przepisów ustawy byłaby jednak nieuprawniona, gdyż redakcja ww. przepisów jednoznacznie wskazuje, iż gmina może, ale nie musi, stworzyć więcej niż jeden PSZOK. Jest jednak do tego zobowiązana w przypadku podziału gminy na sektory i wtedy, co do zasady, liczba sektorów winna odpowiadać liczbie PSZOK-ów. Redakcja art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy w liczbie mnogiej („punkty”) spowodowana była raczej obawą, aby nie doszło do kuriozalnej sytuacji, gdy zarówno mała, jak i duża gmina, ma na swoim terenie tylko jeden PSZOK i tylko koszt jednego PSZOK-u jest ujęty w stawce opłaty za gospodarowanie odpadami, którą uiszczają właściciele nieruchomości.

A co w przypadku, gdy organem zapewniającym świadczenie usług i podejmującym uchwałę, o której mowa w art. 6r ust. 3 ustawy, jest związek międzygminny? Czy w takiej uchwale związek jest zobligowany do określanie zasad korzystania i stworzenia tylu PSZOK-ów, ile gmin powierzyło mu zadanie własne z zakresu gospodarki odpadami i tworzenia PSZOK-ów. Taka interpretacja także wydaje się być niewłaściwa, gdyż należy pamiętać, że – zgodnie z art. 64 ust. 1 i 3 ustawy o samorządzie gminnym – prawa i obowiązki gminuczestniczących w związku gminnym, związane z wykonywaniem zadań przekazanych związkowi, przechodzą na niego z dniem ogłoszenia statutu związku. Zadania przekazane przez gminy stają się zadaniami własnymi związku, ze wszystkimi tego prawnymi implikacjami. A zatem zadania, które mogą być przekazane do związku międzygminnego, określone są w art. 3 ustawy i jest tam także kwestia tworzenia PSZOK-u.

Mając powyższe na uwadze, należy wskazać, iż uchwała zgromadzenia związku, podjęta w oparciu o przekazane kompetencje w trybie art. 3 ust. 2 ustawy, stanowi akt prawa miejscowego, obowiązujący na terenie całego związku międzygminnego. Skoro zaś podstawowym zadaniem związku jest wspólne wykonywanie określonych zadań oraz „ułatwienie” realizacji takich zadań, to nie można twierdzić, iż związek międzygminny jest zobligowany do utworzenia i określenia zasad korzystania z tylu PSZOK-ów, ile gmin przekazało mu to zadanie własne do wykonywania. Tym samym należy wskazać, iż związek międzygminny winien zapewnić funkcjonowanie na swoim terenie minimum jednego PSZOK-u.

W przypadku związków międzygminnych o rozległym terytorialnie położeniu należałoby rozważyć utworzenie większej ilości PSZOK-ów, gdyż PSZOK ma być tworzony tak, aby mieszkańcy mieli do niego łatwy dostęp (art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy). Możliwym rozwiązaniem jest także tzw. mobilny PSZOK. W takim jednakże wypadku należałoby, identycznie do zasad dotyczących odbioru odpadów z terenu nieruchomości, określić stosowny harmonogram działania takiego PSZOK-u i podać go mieszkańcom do wiadomości.

 

Prawidłowe funkcjonowanie nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi uzależnione jest od rzetelnie przeprowadzonej kampanii edukacyjnej wśród mieszkańców. Jest wówczas duża szansa, by zamierzenia ustawy zostały wprowadzone efektywnie. Duży nacisk trzeba też położyć na standard świadczonej usługi oraz wyjaśnić przyjęte w tym zakresie rozwiązania. Należy pamiętać, iż każdy standard będzie miał swoją cenę, co jednak także winno być obligatoryjnym elementem kampanii edukacyjnej. Ostatecznie bowiem to w interesie zarówno gmin, jak i mieszkańców leży to, aby wprowadzony system gospodarki odpadami komunalnymi, w tym zasady ich odbioru oraz funkcjonowania PSZOK-ów, były jasne, klarowne oraz wydajne.

 

MDS Kancelaria, Wrocław