Spędzanie wolnego czasu na ogródkach działkowych jest cały czas bardzo popularną formą rekreacji wśród mieszkańców miast. Jednak sposób korzystania z nich ewoluuje. Pierwotnie były one w głównej mierze zagospodarowywane na cele związane z uprawą owoców i warzyw.

W związku z tym usuwanie drzew owocowych z ich terenów, zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 83 ust. 6 pkt Ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (DzU z 2013 r. poz. 627, z późn. zm.) zwolnione było z obowiązku uzyskania zezwolenia. Obecnie tereny ogrodów działkowych są jednak w dużej mierze obsadzone drzewami i krzewami ozdobnymi. Usunięcie tych ostatnich, zgodnie z ogólnymi regułami wynikającymi z art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, może nastąpić tylko na podstawie zezwolenia, które wydaje się na wniosek posiadacza nieruchomości, za zgodą właściciela tej nieruchomości lub na wniosek właściciela urządzeń przesyłowych, o których mowa w art. 49 §1 Kodeksu cywilnego, jeżeli drzewa lub krzewy zagrażają funkcjonowaniu tych urządzeń. Zgodnie zaś z postanowieniami art. 83 ust. 1a ustawy o ochronie przyrody, zgoda właściciela nieruchomości, o której mowa w ust. 1 pkt 1, nie jest wymagana w przypadku wniosku złożonego przez użytkownika wieczystego nieruchomości. Taka procedura w przypadku do rodzinnych ogrodów działkowych miałaby charakter bardzo złożony.

Wniosek dotyczący usunięcia drzew

W związku z tym w praktyce pojawiały się wątpliwości, w jaki sposób reguły te znajdują zastosowanie w przypadku usuwania drzew z terenów rodzinnych ogrodów działkowych. Próbując rozwiązać ten problem w art. 16 ust. 1 i 2 Ustawy z 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (DzU z 2014 r., poz. 40) określono, że: 1. Usunięcie drzew lub krzewów z terenu ogólnego lub działki następuje na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2013 r. poz. 627, 628 i 842). 2. Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów znajdujących się w ROD wydawane jest na wniosek: stowarzyszenia ogrodowego ? w przypadku zamiaru usunięcia drzewa lub krzewu z terenu ogólnego; działkowca ? w przypadku zamiaru usunięcia drzewa lub krzewu z działki. Dlatego też wydawać się może, że w obecnej chwili legitymacja działkowców do występowania z wnioskiem o wydanie zezwolenia nie powinna już budzić wątpliwości. Sprawa nie jest jednak taka oczywista. Po pierwsze, należy zastanowić się nad tym, czy przytoczone rozwiązania znajdują zastosowanie do wszystkich działkowców, bez względu na to, kiedy ogród został im oddany do użytkowania, czy też tylko tych umów, które zawarto już po wejściu w życie nowej ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Mając świadomość tej wątpliwości, ustawodawca w art. 66 tego aktu prawnego określił, że: Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy: rodzinne ogrody działkowe, w rozumieniu ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, stają się rodzinnymi ogrodami działkowymi w rozumieniu niniejszej ustawy; prawo używania działki i pobierania z niej pożytków (użytkowanie działki) ustanowione na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, przekształca się w prawo do działki w rozumieniu niniejszej ustawy, ustanawiane w drodze umowy dzierżawy działkowej. Oznacza to, że zgodnie z przytoczonym rozwiązaniem przejściowym dotychczasowe rodzinne ogrody działkowe z mocy samego prawa stały się ogrodami działkowymi w świetle aktualnych rozwiązań. Analogicznie jest z tytułami prawnymi, na podstawie których działkowcy władają swoimi ogródkami. W związku z tym nie ma aktualnie potrzeby dokonywania jakiejkolwiek czynności potwierdzającej prawo do nieruchomości w celu uzyskania zezwolenia na usunięcie drzew. Przekształcenia podmiotowe praw dokonały się bowiem z mocy samego prawa. Dlatego też zarówno działkowcy mający prawo do działek przed wejściem w życie nowej ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych, jak i istniejące rodzinne ogrody działkowe nie napotykają przeszkód formalnych podczas ubiegania się o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów.

Charakter ogrodów

Po drugie, omawiając podstawy prawne usunięcia drzew z terenów rodzinnych ogrodów działkowych należy pamiętać o tym, że są one jednostkami o charakterze formalnym. Zgodnie bowiem z postanowieniami art. 4 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych: ROD są urządzeniami użyteczności publicznej, służącymi zaspokajaniu wypoczynkowych, rekreacyjnych i innych potrzeb socjalnych członków społeczności lokalnych poprzez zapewnienie im powszechnego dostępu do ROD oraz działek dających możliwość prowadzenia upraw ogrodniczych na własne potrzeby, a także podniesienie standardów ekologicznych otoczenia. W związku z tym o rodzinnych ogrodach działkowych można mówić tylko wówczas, gdy zostały one powołane do życia zgodnie regułami wynikającymi z ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Jeżeli zatem funkcjonujący ogród nie został stworzony w tym trybie, to usunięcie drzew lub krzewów będzie mogło nastąpić tylko na ogólnych zasadach.

Bez zgody właściciela

Po trzecie, należy się zastanowić nad tym, w jaki sposób postanowienia art. 16 ust. 1 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych przekładać się będą na postępowania w sprawie wydania zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów. Zgodnie z ogólnymi regułami, wynikającymi z art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, zezwolenie wydaje się co do zasady na wniosek posiadacza nieruchomości za zgodą właściciela. W ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych nie ma jednak mowy o konieczności uzyskiwania przez wnioskodawcę zgody właściciela na wystąpienie z wnioskiem o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów. Dlatego też należy się zastanowić nad tym, czy w analizowanym przypadku doszło do modyfikacji ogólnych reguł wynikających z ustawy o ochronie przyrody. Zatem w przypadku zamiaru usunięcia drzew lub krzewów z terenu ogólnego (przez który zgodnie z art. 2 pkt 3 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych należy rozumieć grunt w rodzinnym ogrodzie działkowym, który nie stanowi wyodrębnionych działek, przeznaczony do wspólnego używania przez osoby korzystające z działek) należałoby uznać, że do wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów nie będzie musiała być dołączana zgoda właściciela gruntu. Taki sposób interpretacji wydaje się uzasadniony, gdyż rozwiązania wynikające z ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych, jako późniejsze w stosunku do tych wynikających z ustawy o ochronie przyrody, także mają szczególny charakter. Dlatego też należy przyjąć, że w takim przypadku nie będzie konieczne dołączenie do wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów zgody właściciela. Nie oznacza to jednak, że właściciel gruntu zajętego pod tereny ogólne nie będzie uczestniczył w postępowaniu dotyczącym wydania zezwolenia. Rozwiązania wynikające z ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych nie pozbawiają go bowiem interesu prawnego w rozumieniu art. 28 k.p.a. W związku z tym organ prowadzący postępowanie w przedmiocie wydania zezwolenia będzie musiał pamiętać o powiadomieniu o prowadzonym postępowaniu.

ROD a zagospodarowanie zieleni

Analogicznie należałoby postępować także w przypadku wystąpienia z wnioskiem o wydanie zezwolenia przez jednego z użytkowników ogrodów działkowych. Również w tym przypadku wnioskodawca nie będzie musiał dołączać zgody właściciela gruntu, gdyż taki obowiązek nie wynika z art. 16 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Właściciel gruntu stanie się jednak, z uwagi na posiadany interes prawny, uczestnikiem takiego postępowania. W przypadku zamiaru usuwania drzew z działki indywidualnego użytkownika stroną postępowania będzie także rodzinny ogród działkowy, na terenie którego położona jest konkretna działka. ROD-y są bowiem stroną umowy z właścicielem gruntu, a zatem mają interes prawny w tym, w jaki sposób będzie zagospodarowana zieleń na ich obszarach. Brak konieczności dołączenia do wniosku o wydanie zezwolenia jest jednak jedyną zmianą w stosunku do ogólnych reguł wynikających z ustawy o ochronie przyrody. W związku z tym będzie ona znajdowała zastosowanie w pozostałym zakresie, czego potwierdzeniem są postanowienia art. 16 ust. 1 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych.

Podsumowując, należy stwierdzić, że rozwiązania wynikające z ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych modyfikują reguły wydawania zezwoleń na usuwanie drzew, wynikające z ustawy o ochronie przyrody. Zmiany te należy ocenić pozytywnie, gdyż mogą one wpłynąć na uproszczenie postępowań w sprawie zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów. Należy jednak w każdym przypadku pamiętać o prawidłowym ustaleniu kręgu stron uczestniczących w postępowaniu, gdyż w tym zakresie ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych nie wprowadziła żadnych odstępstw.

 

Krzysztof Gruszecki

radca prawny