Czym jest i jak się ją prowadzi? Jakie jej efekty są zauważalne po cyklu zajęć?

Hortiterapię można rozumieć jako terapię ogrodniczą, która wykorzystuje zajęcia w ogrodzie oraz przebywanie wśród roślin do poprawy zdrowia psychicznego i fizycznego człowieka. Wskazuje się, że korzyści wynikające z przebywania w otoczeniu roślin oraz aktywność związana z ich uprawą i pielęgnacją objawiają się w postaci lepszej kondycji ludzkiego organizmu, rozwoju emocjonalnego i umysłowego człowieka, a więc w ogólnej poprawie jakości życia. Tyle o hortiterapii w teorii, a w praktyce? Okazją do zgłębienia tematu była konferencja ?Hortiterapia jako element wspomagający leczenie tradycyjne? zorganizowana 22-23 sierpnia przez Katedrę Roślin Ozdobnych Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Udział w niej wzięło ok. 80 osób. Podczas dyskusji stwierdzono, że pojęcie ?hortiterapia? może być mylące. W świadomości osób niezwiązanych z branżą funkcjonuje jako terapia, a więc coś dedykowanego wyłącznie chorym. Potwierdzają to doświadczenia uczestników konferencji, którzy wskazywali, że np. rodzice nie chcą zajęć z hortiterapii przeprowadzanych w przyszkolnych ogrodach, tłumacząc, że ich dzieci są zdrowe, ale gdy te same zajęcia nazwano zabawą w ogrodzie, to sprzeciwu nie było. Istnieje więc konieczność wyjaśniania, czym jest hortiterapia i jakie przynosi efekty.

Na co dzień zajmuje się nią m.in. Barbara Bejtman, pracująca w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym w Krakowie, gdzie ma do czynienia z pacjentami z chorobami neurodegeneracyjnymi (m.in. choroba Parkinsona, Alzheimera, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne). Prelegentka wyjaśniła, że kładzie nacisk na odczuwanie, zapamiętywanie i doświadczanie przez podopiecznych. Według niej, planując zajęcia terapeutyczne, należy zwrócić uwagę na szereg czynników, tj. na stopień zaawansowania zmian chorobowych, wiek pacjenta, sprawność intelektualną, poziom komunikacji, kondycję fizyczną i psychiczną oraz dotychczasowe doświadczenia chorego. Przyznała, że kluczowym celem terapii jest motywowanie do podjęcia aktywności, usprawnianie procesów poznawczych, dostarczanie pozytywnych wrażeń, zmniejszanie poczucia lęku i niepokoju. Efekt pracy przy tym nie jest najistotniejszy ? ważniejsze jest samo podejmowanie działania. Głównymi metodami są zajęcia czynne związane z pracą w ogrodzie (czyli wysiew, sadzenie, pielęgnacja, nawożenie, przesadzanie, podlewanie, przycinanie roślin itp.), warsztaty florystyczne, ekoogrodnictwo i stymulacja zmysłów (drabiny sensoryczne, ściana sensoryczna, tabliczki sensoryczne).

Niezaprzeczalnie istotą hortiterapii jest kontakt z roślinami. Ich różnorodny zapach, smak oraz faktura są głównymi bodźcami pobudzającymi zmysły człowieka. Osoby starsze oraz niepełnosprawne ruchowo nie mogą swobodnie uprawiać i pielęgnować roślin w gruncie. Z myślą o nich w hortiterapii można zastosować uprawę na stołach i w podwyższonych zagonach, o czym mówiła Gabriela Wiśniewska z Ogródleczy.pl. Również na tych aspektach skupiła się dr Monika J. Latkowska ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. W swym wystąpieniu przybliżyła rolę ogrodów terapeutycznych polecanych osobom w podeszłym wieku. Takie założenia umożliwiają zarówno bierny, jak i aktywny kontakt z naturą. Przy ich projektowaniu i urządzaniu należy pamiętać przede wszystkim o tym, że mają zapewniać: atrakcyjną przestrzeń wypoczynku i rehabilitacji w otoczeniu zieleni; dostępność i łatwość przemieszczania się dla osób mających trudności z poruszaniem się, zachowaniem równowagi, orientacją w terenie niewidomych i niedowidzących; bezpieczeństwo; łatwy dostęp do roślin i możliwość wykonywania prac ogrodniczych bez zbyt dużego obciążenia fizycznego (podwyższone zagony, wysokie pojemniki, przesuwne stoły, wygodne, lekkie narzędzia); przestrzeń do kontaktów towarzyskich, jak i odpoczynku w samotności ? zarówno w słońcu, jak i w cieniu.

Zwieńczeniem spotkania był wyjazd studyjny do Parku Orientacji Przestrzennej przy Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych w Owińskach. O założeniu opowiedział Michał Wasążnik ? zarządca ogrodu (więcej o projekcie parku w ?Zieleni Miejskiej? 09/2012).

 

Judyta Więcławska