Uwolnić potencjał surowców wtórnych
Stworzenie europejskiej platformy interesariuszy po to, by wdrażać koncepcję gospodarki o obiegu zamkniętym przez zmniejszenie lub wyeliminowanie odpadów, promowanie ekoinnowacji czy generowanie nowych możliwości dla biznesu ? to cele projektu NEW_InnoNet.
W projekcie skoncentrowano się na trzech strumieniach odpadów: na zużytym sprzęcie elektronicznym, pojazdach wycofanych z eksploatacji oraz na odpadach opakowaniowych z tworzyw sztucznych. Celem projektu jest opracowanie wizji odzysku metali i tworzyw sztucznych z wymienionych strumieni odpadów w warunkach gospodarki o obiegu zamkniętym, ukierunkowanej na maksymalne wykorzystanie ich jako pełnowartościowych surowców. Zaangażowanie interesariuszy jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania takiej gospodarki. Gwarantuje ono, że strategia oraz narzędzia wspomagające jej wdrażanie będą skuteczniejsze i korzystniejsze dla wszystkich stron, w tym dla społeczeństwa.
Bariery recyklingu
W ramach projektu zidentyfikowano wąskie gardła, które utrudniają odzysk metali albo tworzyw sztucznych i ich ponowne włączenie do obiegu jako pełnowartościowych surowców.
Wśród najistotniejszych problemów dla odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych zidentyfikowano ograniczenia technologiczne. Uniemożliwiają one właściwe wysegregowanie tych odpadów u źródła, w efekcie czego znaczna ilość tworzyw sztucznych możliwych do odzyskania i ponownego wykorzystania pozostaje nadal we frakcji po sortowaniu i zazwyczaj jest kierowana jako materiał do produkcji paliw alternatywnych.
Innym problemem technologicznym są ograniczenia wynikające z zanieczyszczeń, jakie występują w strumieniu odpadów plastikowych. Stosowane technologie separacji nie pozwalają na skuteczne usunięcie
np. środków zmniejszających palność czy metali, takich jak kadm czy ołów. Przyczynia się do tego także szybki postęp w rozwoju nowych opakowań, za którym nie nadążają technologie sortowania.
Kolejna kwestia to sposób projektowania opakowań. Obecnie stosowane technologie sortowania nie radzą sobie z materiałami kompozytowymi, wykorzystanymi w nowoczesnych opakowaniach. W rezultacie w strumieniu odpadów pojawia się frakcja tworzyw sztucznych, których odzysk jest niemożliwy z ekonomicznego lub technicznego punku widzenia. Także eksport odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych poza Unię Europejską został wskazany jako istotny problem. Niższe koszty pracy powodują, że odzysk plastiku jest w niektórych krajach znacznie tańszy.
Mało skuteczny odzysk z pojazdów
Ograniczenia w odzysku tworzyw sztucznych i metali z samochodów wycofanych z eksploatacji mają dość podobny charakter. Chodzi np. o trudności technologiczne w segregacji, separacji i przetwarzaniu, wynikające z postępu motoryzacyjnego. Producenci dążą do wytwarzania coraz lżejszych pojazdów. Wymaga to stosowania materiałów i elementów o złożonej strukturze i modułowym charakterze oraz ciągłego poprawiania ich funkcjonalności. Skutkuje to pojawieniem się różnych materiałów o specyficznych właściwościach, których obecne systemy sortowania nie są w stanie rozpoznać.
Trudności generują też rozbiórka zużytych pojazdów i mało skuteczny odzysk elementów do ponownego wykorzystania. Złożoność stosowanych rozwiązań konstrukcyjnych oraz zaawansowane sposoby łączenia podzespołów wymuszają znacznie większy nakład pracy przy demontażu. Ponadto w przypadku wysokonapięciowych części i układów konieczne jest przestrzeganie zaostrzonych przepisów BHP. Natomiast demontaż części samochodowych jedynie w celu recyklingu materiałów powoduje zaprzepaszczenie istotnej wartości materiału. Wąskimi gardłami są też mało skuteczny system zbiórki pojazdów wycofanych z eksploatacji, niejasne kryteria kwalifikowania oraz nieszczelność systemu monitorowania danych o recyklingu tych pojazdów.
ZSEE: uciekające surowce
Nielegalny wywóz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego został wskazany przez interesariuszy jako główna przeszkoda dla odzysku tworzyw i metali z tego strumienia odpadów. Pod względem technologicznym poważnym ograniczeniem jest szybki postęp, miniaturyzacja urządzeń oraz wielofunkcyjność stosowanych komponentów przy jednoczesnym braku zachęt dla producentów do projektowania i wytwarzania sprzętu przyjaznego dla recyklingu. Rozwojowi rynku tworzyw sztucznych i metali z recyklingu zużytego sprzętu elektronicznego nie sprzyja także brak stabilności łańcucha dostaw tych surowców. Zmienne ilości oraz jakość odzyskanego plastiku i metali przy mało konkurencyjnej cenie w porównaniu do surowca pierwotnego powodują, że zapewnienie wymaganych dostaw tych recyklatów o jakości i cenie na poziomie wymaganym przez producentów jest biznesowo mało atrakcyjne.
Na rzecz innowacji
W oparciu o analizę wąskich gardeł opracowano mapy drogowe na rzecz innowacji, które wytyczają kierunki działań, jakie należy podjąć, aby wyeliminować przeszkody uniemożliwiające zwiększenie odzysku tworzyw sztucznych i metali z poszczególnych rodzajów strumieni odpadów. W oparciu o te kierunki obecnie opracowywana jest Strategiczna Agenda Badań i Innowacji. Dokument powstaje z myślą o decydentach odpowiedzialnych
za kształtowanie polityki naukowej oraz innowacyjnej na szczeblu zarówno krajowym, jak i Unii Europejskiej. Projekt zawiera pięć obszarów badań i innowacji, zdefiniowanych jako efektywny system zbiórki i monitoringu, zoptymalizowane technologie sortowania i recyklingu, sprawnie działający rynek, projektowanie pod kątem gospodarki o obiegu zamkniętym oraz skuteczne polityki i prawodawstwo. Interesariusze we współpracy z realizatorami wskazali właśnie te obszary jako kluczowe dla wdrażania koncepcji zeroodpadowej w kontekście wybranych strumieni odpadów i materiałów.
Dla każdego z obszarów zidentyfikowano szereg konkretnych propozycji projektów, które zostaną zawarte w Agendzie.
Projekt NEW_InnoNet jest realizowany w ramach Programu Horyzont 2020 Unii Europejskiej przez konsorcjum składające się z 12 partnerów, koordynowanych przez PNO Consultants z Holandii. Jednym z partnerów został Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych. W skład konsorcjum wchodzą organizacje badawcze oraz praktycy w dziedzinie gospodarki odpadami i recyklingu. W trakcie Światowego Forum Gospodarki o Obiegu Zamkniętym (World Circular Economy Forum) 6 czerwca br. w Helsinkach odbędzie się spotkanie partnerskie organizowane przez NEW_InnoNet, a dzień później zaprezentowane zostaną rezultaty projektu. Więcej na www.newinnonet.eu |