Stałe badania Odry i pozostałych wód w Polsce

Stałe badania i stały monitoring to obowiązki, które wprowadził GIOŚ po sytuacji związanej ze śnięciem ryb w Odrze w ubiegłym roku. Opracowano i wprowadzono nową metodykę badania wód powierzchniowych oraz zarekomendowano procedurę postępowania w przypadku badania fitoplanktonu. Podstawowym działaniem jest pobieranie próbek i regularne prowadzenie badań Odry.

Stały monitoring

W ramach swoich kompetencji GIOŚ podjął decyzję o objęciu dodatkowym stałym monitoringiem interwencyjnym Odry. W tym celu powołany został specjalny zespół, w skład którego wchodzą Departament Inspekcji, Departament Monitoringu Środowiska oraz Centralne Laboratorium Badawcze (CLB) i Krajowe Laboratorium Referencyjne (KRL) GIOŚ. Zgodnie z decyzją Kierownictwa GIOŚ ustalono, że oprócz badań prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska należy pobierać próbki wody z Odry oraz jej dopływów częściej niż dwanaście razy w roku. Dotychczasowe pobory wynikały z dyrektyw unijnych. W ramach stałego monitoringu interwencyjnego na rzece Odrze CLB GIOŚ dwa razy w tygodniu (w poniedziałki i czwartki), w 20 punktach pomiarowo-kontrolnych na Odrze i jej dopływach oraz kanałach dokonuje poboru próbek pod kątem badań fizyko-chemicznych. Raz w tygodniu (w poniedziałki) w tych samych punktach pobierane są próbki do oceny stopnia rozwoju fitoplanktonu, w tym pod kątem wykrycia obecności złotej algi (Prymnesium cf. parvum) i monitorowania jej liczebności. Badania te obrazują przebieg parametrów wód rzeki Odry. Wyniki badań są na bieżąco publikowane na TUTAJ.

Blisko 50 tys. próbek

Od sierpnia 2022 r. do 28  lutego 2023 r. CLB wykonało 47 159 oznaczeń dotyczących rzeki Odry. Wyniki te są przekazywane do Wód Polskich, Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska oraz pięciu wojewódzkich inspekcji (WIOŚ), które informują Wojewódzkie Centra Zarządzania Kryzysowego, Regionalnych Dyrektorów Ochrony Środowiska, Regionalne Zarządy Gospodarowania Wodami PGW Wody Polskie. Dodatkowo w ramach państwowego monitoringu środowiska (PMŚ)  badania zaplanowane na 2023 rok zostały  rozszerzone w 20 punktach pomiarowo-kontrolnych sieci PMŚ. Dołożonych zostało 9 zupełnie nowych stanowisk w ramach istniejących z zakresu badań 22 wskaźników fizykochemicznych. Rozszerzony został zaplanowany zakres w pozostałych stanowiskach (w 21 stanowiskach dopisano pojedyncze wskaźniki, w 9 dopisano wszystkie 22 wskaźniki fizyko-chemicznych).

Algi wciąż w wodach Odry

Na podstawie badań parametrów fizykochemicznych Odry oraz badań biologicznych, prowadzonych w celu wykrycia obecności i określenia liczebności haptofitów z gatunku Prymnesium cf. parvum, w GIOŚ został opracowany dokument pt. „Procedura monitorowania interwencyjnego prymnesium parvum”. Badania wykonane w styczniu i lutym br. potwierdziły w dalszym ciągu obecność Prymnesium cf. parvum w Odrze. Zespół koordynujący działania w GIOŚ zarekomendował, aby w punktach, w których wystąpił jeden z trzech stopni zagrożenia zakwitu Prymnesium cf. parvum, zwiększyć częstotliwość badań na obecności złotej algi i monitorowania jej liczebności.

Rekomendacje GIOŚ

Innym ważnym krokiem było podjęcie decyzji o konieczności zapewnienia jednolitego działania przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Kierownictwo GIOŚ poleciło Wojewódzkim Inspektoratom Ochrony Środowiska zlecanie badań w zależności od stopnia zagrożenia, w tym wytypowania zakładów odprowadzających ścieki lub wody do zlewni Odry. Ma to na celu podjęcie szybkich działań polegających na sprawdzeniu przestrzegania warunków określonych w pozwoleniach wodnoprawnych lub zintegrowanych w zakresie gospodarki wodnościekowej, a w uzasadnionych przypadkach wraz z wykonaniem badań jakości ścieków i wody (powyżej i poniżej wylotu). GIOŚ polecił również niezwłoczne informowanie właściwych terytorialnie Wojewódzkich Centrów Zarządzania Kryzysowego, Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska oraz Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej PGW Wody Polskie o ustaleniach wynikających z prowadzonych wizji i wyników kontroli.

Kontrola podmiotów

W ramach współpracy realizowanej przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska z Wodami Polskimi, GIOŚ poinformował prezesa Wód Polskich o możliwości udostepnienia sprzętu i urządzeń wspomagających wykrywanie i identyfikację nielegalnych wylotów, a wojewódzkim inspektoratom polecił współpracę w tym zakresie z terenowymi jednostkami Wód Polskich. Ponadto GIOŚ polecił do realizacji cykl kontrolny podmiotów odprowadzających ścieki przelewami burzowymi komunalnej kanalizacji ogólnospławnej do śródlądowych wód powierzchniowych, pod kątem oceny przestrzegania dopuszczalnej średniej rocznej liczby zrzutów z poszczególnych przelewów, określonej w pozwoleniach. Pozyskał od Wód Polskich wykaz podmiotów, które takie ścieki odprowadzają do wód powierzchniowych. Przekazał te wykazy do WIOŚ, polecił im umożliwienie przedstawicielom Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej uczestniczenia w prowadzonych w tym zakresie kontrolach. W związku z sytuacją na Odrze Inspekcja Ochrony Środowiska w drugiej połowie 2022 r. w oparciu m.in. o pozwolenia wodnoprawne przeprowadziła kontrole podmiotów korzystających z usług wodnych w zakresie wprowadzania ścieków do wód. W sumie skontrolowano ponad 300 podmiotów.