Na dekarbonizację ciepłownictwa systemowego w Polsce potrzeba prawie 500 mld złotych

W raporcie „Wpływ regulacji UE na transformację sektora ciepłownictwa systemowego w Polsce – ocena skutków i rekomendacje w zakresie regulacji krajowych” eksperci Polskiego Towarzystwa Energetyki Cieplnej (do niedawna Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych – PTEZ) przeprowadzili wariantową analizę ekonomiczną, techniczną i regulacyjną dostosowania się przedsiębiorstw energetycznych z sektora ciepłownictwa systemowego do regulacji zawartych w pakiecie „Fit for 55”.

Neutralność energetyczna ciepłownictwa w 2050 r.

Dziś, według PTEC, ciepło systemowe w Polsce gwarantuje tzw. komfort cieplny ponad 15 mln Polaków, co stanowi ponad połowę (52,2 proc.) gospodarstw domowych w naszym kraju. Dariusz Marzec, prezes zarządu PGE Polskiej Grupy Energetycznej i prezes zarządu PTEC, zauważył, że sektor ciepłowniczy, podobnie jak cała energetyka, stoi u progu zmian. Zostały wyznaczone kamienie milowe mające doprowadzić do neutralności energetycznej ciepłownictwa w 2050 r.

– Raport podsumowuje wyzwania pojawiające się w związku z trwającą transformacją sektora ciepłowniczego. Zawiera też rekomendacje wypracowane w celu jak najefektywniejszego przejścia przez proces transformacji – mówił Dariusz Marzec. – Musimy patrzeć całościowo na transformację, stąd zmiana nazwy Towarzystwa na PTEC, która odzwierciedla kierunek zmian i wyzwania z jakimi mierzy się ten sektor –  dodał prezes PTEC.

Transformacja ciepłownictwa wymaga dużych nakładów

W raporcie przeanalizowano najważniejsze technologie i paliwa, które mogą być wykorzystane w celu dekarbonizacji sektora ciepłownictwa systemowego. Opisano zakres możliwych do zastosowania w sektorze technologii, ich specyfikę pracy, możliwość partycypacji w procesie dekarbonizacji czy przepaliwowania. Zdaniem ekspertów PTEC kluczowymi rozwiązaniami w procesie dekarbonizacji będą: źródła gazowe, źródła biomasowe, źródła geotermalne, wielkoskalowe pompy ciepła, kotły elektrodowe zasilane energią elektryczną z OZE.

– Transformacja ciepłownictwa to proces, który już trwa i wymaga dużych nakładów finansowych. Jednak z punktu widzenia regulatora, celem jest nie tylko dekarbonizacja sektora, ale też zapewnienie społecznej akceptacji jej kosztów. Proces inwestycyjny będzie rozłożony na wiele lat i będzie obarczony wieloma ryzykami. Do końca nie wiemy dziś, która technologia będzie dominowała w ciepłownictwie. Wykorzystanie technologii sprawdzonych, takich które już znamy, pozwala te ryzyka ograniczyć –  mówił Rafał Gawin, prezes Urzędu Regulacji Energetyki (URE).

Różne scenariusze

Jak szacuje PTEC w swojej analizie, w przypadku Polski sprostanie wymaganiom unijnego pakietu „Fit for 55” będzie, w zależności od scenariusza, wymagało poniesienia nakładów na poziomie: od 102 mld zł do 211 mld zł – nakłady na infrastrukturę wytwórczą, od 82 mld zł do 106 mld zł – nakłady na infrastrukturę przesyłową i dystrybucyjną, od 115 mld zł do 149 mld zł – nakłady na modernizację instalacji odbiorczych.

Tym samym łącznie na dekarbonizację ciepłownictwa systemowego do 2050 r. będzie potrzebne od 299 mld zł do 466 mld zł.

Wnioski i rekomendacje

Raport PTEC postuluje uwzględnienie szeregu wniosków i rekomendacji, proponowanych przez ekspertów PTEC. Jednym z warunków skutecznego przeprowadzenia procesu dekarbonizacji ciepłownictwa systemowego w Polsce jest to, żeby w procesie tym partycypowały wszystkie strony, będące uczestnikami rynku ciepła, ponieważ poszczególne realizowane działania są od siebie uzależnione.

Eksperci PTEC podkreślają, że obok coraz większej presji czasowej, kluczowymi wyzwaniami związanymi z transformacją są kwestie związane z optymalnym doborem mocy, lokalizacji i technologii dla nowych źródeł. Skuteczna dekarbonizacja systemu ciepłowniczego w danej lokalizacji powinna obejmować również klienta końcowego, do którego często bezpośredni dostęp ma dostawca ciepła (operator sieci ciepłowniczej).

Z wytwórcy energii w odbiorcę nadwyżek

Ponadto, według ekspertów PTEC, sektor ciepłownictwa systemowego zmieni swoje miejsce w systemie energetycznym. Z wytwórcy energii stanie się odbiorcą nadwyżek energii wytwarzanej przez OZE, niemniej jednak jednostki kogeneracji wciąż będą wspierały bilansowanie krajowego systemu elektroenergetycznego.

Zakłada się, że duże systemy ciepłownicze będą w pierwszej kolejności zasilane przez gazowe jednostki kogeneracji i uzupełniane przez ciepło z instalacji OZE. W późniejszym terminie, gdy gaz ziemny będzie zastępowany przez gazy zdekarbonizowane, eksperci zakładają, że infrastruktura pozostanie, a wymagana będzie jedynie modernizacja, a nie gruntowne zmiany.

Energia pochodząca z odpadów

Podczas prezentacji raportu PTEC byli obecni przedstawiciele ważnych spółek dostarczających ciepło systemowe. Mówili oni o inwestycjach swoich firm związanych z transformacją energetyczną.

Krzysztof Zamasz, wiceprezes zarządu Grupy Veolia w Polsce, dostrzega potencjał energii z odpadów. – Termiczne przekształcanie odpadów z odzyskiem energii powinno być ważnym elementem miksu energetycznego, ale kluczowe jest umożliwienie zakwalifikowania ciepła z tych instalacji jako ciepła odpadowego.

Marcin Staniszewski, prezes zarządu TAURON Ciepło, przypomniał, że jeszcze 20 lat temu budowano wysokosprawne elektrociepłownie w oparciu o węgiel. – Dziś realizujemy działania związane z dekarbonizacją, stawiamy na efektywny system ciepłowniczy i zazielenienie ciepła. Szczegółowa strategia powstanie do końca roku –  zapowiedział prezes Staniszewski.

Samorządy na różnych etapach świadomości energetycznej

Andrzej Gajewski, prezes zarządu PGNiG TERMIKA, poinformował, że dotychczas spółka wydała na transformację około 10 mld zł. – Gaz będzie paliwem przejściowym. Do 2050 r. osiągniemy pełną neutralność energetyczną – powiedział prezes PGNiG TERMIKA.

Grzegorz Krystek, prezes zarządu PGE Energia Ciepła, mówił, że w sprawie zmian w ciepłowniach trwa dialog z kluczowymi interesariuszami, jednak władze samorządów znajdują się na różnych etapach świadomości energetycznej.

Rynek ciepła stanie się częścią rynku energii. Przed nami okres przejściowy, gdzie gaz ziemny będzie paliwem koniecznym przez 10 lat. Jednocześnie niezbędne jest budowanie magazynów energii cieplnej, gdyż nie można tracić nadwyżek energii a sektor ciepła powinien się stać rynkiem elastyczności i szansą w drodze ku transformacji – podkreślał dr Artur Kopijkowski-Gożuch, dyrektor Narodowego Centrum Analiz Energetycznych w PSE.

Powstanie nowy instrument gwarancyjny

Zdaniem ekspertów PTEC przedsiębiorstwa energetyczne działające w sektorze ciepłowniczym powinny uzyskać szeroki dostęp do środków finansowych, które będą stanowić źródło wsparcia inwestycyjnego.

– Zakładając, że inwestycje są bankowalne – część funduszy może pochodzić z KPO (instrument – pożyczka wspierająca zieloną transformację miast z budżetem 40 mld PLN – tylko na bezemisyjne inwestycje) oraz z programów NFOŚiGW dla ciepłownictwa. Dodatkową pozostałą część mogą sfinansować banki. Ponadto w KUKE powstanie instrument gwarancyjny dla inwestycji wnoszących wkład w łagodzenie zmian klimatu, mogący zabezpieczyć nawet 80 proc. wartości finansowania dłużnego – komentuje Jacek Bogucki, dyrektor Biura Branży Energetycznej i Technologii w Departamencie Analiz Branżowych w Banku Gospodarstwa Krajowego.

Istotne będzie ułatwienie procesu inwestycyjnego

W raporcie PTEC czytamy, że „nie ma wątpliwości, że przyspieszenie procesu transformacji nie będzie możliwe bez usprawnienia i uproszczenia wybranych procedur administracyjnych. Kluczowe znaczenie ma przyjęcie szybkiej ścieżki w zakresie postępowań administracyjnych dla inwestycji związanych z dekarbonizacją ciepłownictwa. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj przyspieszenie i uproszczenie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji, a także ułatwienie procesu inwestycyjnego dotyczącego budowy/przebudowy sieci ciepłowniczej”.

– Oszacowaliśmy, że na przeprowadzenie całego procesu transformacji potrzeba prawie 0,5 biliona złotych w perspektywie do 2050 r. Stąd istotne jest tworzenie przyjaznego otoczenia prawno-regulacyjnego, współpraca wszystkich uczestników rynku, a także konstruowanie odpowiednich narzędzi finansowych, by zakładane cele osiągnąć –  podsumował prezes zarządu PTEC.