Szykują się duże zmiany w radach nadzorczych spółek komunalnych

1 stycznia 2017 roku weszła w życie ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz. U. z 2016 r. poz. 2259: dalej ustawa o zzmp). Celem nowych przepisów jest uporządkowanie zasad zarządzania mieniem państwowym, w szczególności takimi składnikami jak akcje i udziały w spółkach kapitałowych. Ponadto, ustawa o zzmp umożliwi przeprowadzenie procesu likwidacji Ministerstwa Skarbu Państwa.

Co istotne, ustawa o zzmp w istotny sposób ingeruje także w sytuację spółek komunalnych. Wyrazem tego jest m.in. nowelizacja ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz. U. z 2016 poz. 573 ze zm.) a także ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (Dz.U. poz. 1202).

Aby w pełni odkodować zmiany, jakie niesie ze sobą komentowana regulacja, sięgnąć należy do ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz. U. z 2016 poz. 2260) – to właśnie w przepisach wprowadzających ustawę o zasadach zarządzania mieniem państwowym zawarto postanowienia istotne z punktu widzenia działalności spółek komunalnych.

Zmiany w gospodarce komunalnej

Dla spółek komunalnych kluczowe znaczenie mają zmiany zasad wyboru członków organów spółek komunalnych.

Zgodnie z art. 10a ust. 5 ugk w brzmieniu obowiązującymi od 01 stycznia 2017 r., jako kandydata na członka organu nadzorczego w spółce komunalnej podmiot reprezentujący jednostkę samorządu terytorialnego (wójt, burmistrz, prezydent) lub reprezentujący komunalną osobę prawną, będzie mógł wskazać jedynie taką osobę, która spełnia wymogi, o których mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o zzmp.

Oznacza to, że kandydatem do rady nadzorczej (komisji rewizyjnej w spółce akcyjnej) z ramienia burmistrza (ewentualnie podmiotu reprezentującego komunalną osobę prawną) będzie taka osoba, która posiada wykształcenie wyższe, odpowiedni pięcioletni staż pracy, i spełnia jeden z dodatkowych warunków (np. posiada stopień naukowy doktora nauk ekonomicznych, prawnych, technicznych, tytuł adwokata, radcy prawnego, biegłego rewidenta).

Dodatkowo, kandydat nie będzie mógł m.in. pozostawać ze spółką w stosunku pracy, świadczyć na jej rzecz innych usług, czy też wykonywać innych usług pozostających w sprzeczności z interesem spółki.

Nowe wymogi dla członków organów nadzorczych znajdą zastosowanie także w spółkach zależnych w rozumieniu art. 4 ust. 1 kodeksu spółek handlowych.

Zmiany obejmą również zarząd spółki komunalnej. Podmioty reprezentujące JST lub reprezentujące komunalne osoby prawne zostały przez ustawodawcę zobowiązane do podjęcia działań mających na celu określenie nowych wymagań dla kandydatów członków zarządu w drodze uchwały walnego zgromadzenia lub w statucie spółki z udziałem JST, tak, aby wymagania te dostosować do wymagań z art. 22 zzmp.

Nowe zasady zbywania akcji i udziałów spółek komunalnych

Z uwagi na uchylenie przepisów o zbywaniu akcji Skarbu Państwa w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji, do których odwoływała się ustawa o gospodarce komunalnej, zmianie uległ art. 12. ugk.

Począwszy od tego roku, akcje i udziały w spółkach komunalnych będą zbywane na zasadach wynikających z  art. 11 -16 ustawy o zzmp. Akcje i udziały gminnych spółek komunalnych zbywać będzie wójt (burmistrz, prezydent), przy czym warunkiem zbycia akcji i udziałów będzie zgoda rady gminy.

Na tym tle pojawia się pytanie o praktyczne aspekty przeprowadzenia procedury zbywania akcji, a w szczególności pytanie o to w jaki sposób dokonywać wyceny. Uzasadnienie projektu ustawy o zzmp nie daje jednoznacznych odpowiedzi na te wątpliwości prawne.

Sankcje w nowej ustawie kominowej

Przepisy wprowadzające ustawę o zasadach zarządzania mieniem państwowym przewidują także stosowną zmianę ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami.

W ramach wspomnianej noweli dodano do ustawy kominowej art. 12a. Przepis ten będzie sankcjonował brak podjęcia stosownych działań przez obowiązane osoby.

Zgodnie z tym przepisem „kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy niniejszej ustawy obowiązku podejmowania działań mających na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania członków organu zarządzającego i członków organu nadzorczego, o którym mowa w art. 2 ust. 1, podlega grzywnie”.

Innymi słowy, osoba pełniąca funkcje w organie reprezentującym podmiot publiczny (np. wójt reprezentujący gminę, czy członek zarządu reprezentujący komunalną osobę prawną, która posiada udziały w innej spółce) nie dokonując stosownych działań będzie narażona na odpowiedzialność karną.

Warto przy tym zauważyć, iż w świetle Kodeksu wyborczego prawomocne skazanie urzędującego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, powoduje utratę biernego prawa wyborczego i tym samym prowadzi do wygaśnięcia mandatu.

Co istotne, wejście w życie art. 12a nowej ustawy kominowej nie wyklucza innych reżimów odpowiedzialności w przypadku niewłaściwego wdrożenia przepisów analizowanej ustawy.

Nowe przepisy już obowiązują

Zasadnicza część ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym już obwiązuje. Omówione pokrótce zmiany mają istotne znaczenie dla działalności spółek komunalnych, przy czym wydaje się, że ich praktyczne wdrożenie może stwarzać liczne problemy.