W Ciechanowie wprowadzono pierwsze w Polsce innowacyjne rozwiązanie do selektywnej zbiórki odpadów w zabudowie wielorodzinnej. System inteligentnych pojemników na wszystkie frakcje odpadów został zainstalowany na stałe po rocznym pilotażu. Umożliwia kompleksowe rozwiązanie problemu gospodarki odpadami na osiedlach bloków.

Segregacja miejskich odpadów komunalnych w zabudowie wielorodzinnej jest wielkim wyzwaniem dla samorządów. Najbliższe lata to czas na wdrożenie skutecznego systemu pozwalającego na uniknięcie wielomilionowych kar za niewypełnienie poziomów recyklingu we wskazanym czasie. Gminy są zobowiązane do osiągnięcia poziomów wynikających Rozporządzenia Ministra Środowiska z 15 grudnia 2017 r. w sprawie poziomów ograniczenia składowania masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji.

Więcej na ten temat podczas konferencji on-line "Selektywna zbiórka,segregacja i recykling odpadów". Zarejestruj się!

W nadchodzących latach gminy będą zobowiązane osiągnąć nowe, podwyższone poziomy przygotowania do ponownego użycia i recyklingu, obliczane wg nowego wzoru. Będzie to co najmniej 20% za rok 2021 (wagowo), 55% za rok 2025, 60% za rok 2030, 65% za rok 2035 oraz za każdy kolejny rok. Czy miasta są w stanie jednocześnie ograniczyć składowanie odpadów, zapewnić recykling poprzez prawidłową segregację i dodatkowo poprawić estetykę przestrzeni oraz higienę?

„Polak potrafi”, czyli od deklaracji do rzeczywistości

Miasta wprowadzają oddzielne pojemniki na pięć frakcji odpadów (papier, metale i tworzywa sztuczne, szkło, bioodpady oraz odpady zmieszane). Mieszkańcy pomimo składanych deklaracji nie zawsze potrafią i chcą poprawnie segregować śmieci. Z poziomu gminy największym problemem są ci, którzy deklarują segregowanie odpadów, dzięki czemu płacą niższe stawki, a w rzeczywistości nie wywiązują się z tych zobowiązań.

W Ciechanowie od 2018 r. stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla nieruchomości zamieszkałych to niezmiennie 13 zł od osoby w przypadku, gdy odpady są zbierane i odbierane w sposób selektywny. Ogółem w mieście w 2020 r. ponad 96% osób deklarowało, że segreguje odpady. Faktycznie jakość odbieranych odpadów wskazywała, że wielu z nich nie wypełnia rzetelnie wymogu selektywnej zbiórki. W wielu miastach takie sytuacje mają przykre konsekwencje dla mieszkańców spółdzielni i wspólnot – rosną opłaty za odbiór tzw. niesegregowanych odpadów. Szansa dla miasta, że osiągnie docelowe poziomy recyklingu, blednie.

Miasto wprowadza innowację

W Ciechanowie na stałe wdrożono innowacyjny System Indywidualnej Segregacji Odpadów (SISO) z użyciem inteligentnych pojemników T-MASTER ELMO (Elektroniczny Licznik Miejskich Odpadów). To nie tylko bezdotykowe pojemniki do segregacji odpadów, ale cały system, umożliwiający wieloaspektowe rozwiązanie problemu zbiórki odpadów w zabudowie wielorodzinnej. Systemem zostało objętych 336 gospodarstw domowych.

Każde gospodarstwo na osiedlu otrzymuje indywidualne kody, które umożliwiają otwarcie pojemnika i pozostawienie w higieniczny sposób posegregowanych odpadów. Pojemniki na wybraną frakcję otwierają się wyłącznie przy użyciu odpowiedniego, przypisanego do nich kodu. Odpady z danego lokalu są automatycznie ważone przy ich wrzucaniu. Nowoczesna technologia zastosowana w Ciechanowie została opracowana we współpracy miasta z prywatnym kapitałem. Pojemniki i system są tworzone w mieście przez lokalnych programistów i technologów.

Znika anonimowość

System jest hermetyczny i pokazuje 1 : 1, które gospodarstwa domowe wywiązują się z obowiązku segregowania odpadów. Dla mieszkańców to dodatkowa motywacja do segregacji i tym samym dbania o środowisko. Rozwiązanie umożliwia selektywne przypisywanie ilości i jakości odpadów dla każdego użytkownika systemu.

Rozwiązany jest też problem podrzucania odpadów spoza osiedla (nie można ich włożyć do pojemnika bez posiadania kodu otwierającego urządzenia), co pozwala uniknąć kosztów związanych z ich odbiorem. Monitoring przy urządzeniach dodatkowo zniechęca do nielegalnego pozostawiania odpadów w niewłaściwym miejscu.

Rozliczanie mieszkańców z segregacji odpadów za pomocą kodów funkcjonuje od lat, ale w zabudowie jednorodzinnej. Projekt SISO umożliwia w podobny sposób rozliczanie mieszkańców zabudowy wielorodzinnej i rozliczenie ich z realnej, zadeklarowanej selektywnej zbiórki, również z podziałem na określone frakcje.

Estetyka przestrzeni, higiena i bezpieczeństwo

Udoskonalony po rocznym pilotażu system wyposażono w samoczynnie otwierające się, elektroniczne, bezdotykowe klapy. To szczególnie istotne w aktualnej sytuacji epidemiologicznej. Konstrukcja pojemników uniemożliwia rozprzestrzenianie się odpadów, np. przy wietrznej pogodzie.

Do wyrzuconych przez mieszkańców śmieci nie mają jak dostać się gryzonie czy ptaki. Ponadto przy instalacji urządzeń montowany jest system telewizji dozorowej. Jego celem jest zagwarantowanie bezpieczeństwa urządzeń oraz czystości i porządku w obrębie miejsca składowania odpadów. Jak wykazała anonimowa ankieta przeprowadzona w trakcie pilotażu, monitoring ma walor dodatkowy. Mieszkańcy wskazują, że dzięki niemu czują się bezpieczniej w obrębie osiedla.

Zlikwidowany jest też problem podrzucania odpadów spoza osiedla (nie można ich włożyć do pojemnika bez posiadania kodu otwierającego urządzenia), a także pozostawiania odpadów przy pojemnikach, co pozwala uniknąć kosztów związanych z ich odbiorem. Likwidacja podrzucania ma swoje bezpośrednie przełożenie na koszty zarówno dla mieszkańców, jak i dla gminy.

Mieszkańcy są odpowiedzialni tylko za jakość wyrzuconych przez siebie odpadów, eliminując tym samym konieczność ponoszenia wyższej opłaty z tytułu podrzuconych, nieposegregowanych śmieci. Dla miasta likwidacja podrzucania odpadów do zabudowy wielorodzinnej prowadzi do uszczelniania systemu gospodarki odpadami.

Innowacyjne rozwiązanie dla miasta

System wyposażony jest w rozwiązania informatyczne do użytku dla miasta i odbiorcy odpadów. Pojemniki wyposażono w czujniki kontrolujące w czasie rzeczywistym poziom ich zapełnienia, co jest istotne z punktu widzenia opróżniającego je Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych. SISO wyposażono w urządzenie mobilne, które umożliwia także przeprowadzenie kontroli jakości oddanych odpadów przez podmiot odbierający.

– System dla miasta oferuje szereg udogodnień i informacji, których do tej pory w gospodarce odpadami nie było. Miasto otrzymuje informacje o tym, ile i jakie odpady wytwarzają mieszkańcy. Może precyzyjnie podejmować działania prewencyjne w celu zwiększenia poziomów recyklingu. Osoby odpowiedzialne za gospodarkę odpadami znają dokładną masę odpadów, mają zatem możliwość planowania realnych kosztów, jakie miasto poniesie w obszarze gospodarki odpadami. Przekłada się to na realne oszczędności związane ze zmianą harmonogramu odbioru odpadów na bardziej dynamiczny, adekwatny do potrzeb – mówi Krzysztof Kosiński, prezydent Ciechanowa.

Za projekt „T-MASTER Inteligentne pojemniki na odpady – ciechanowska rewolucja dla polskiej gospodarki odpadami” miasto otrzymało nagrodę w konkursie Innowacyjny Samorząd 2020, organizowanym przez Serwis Samorządowy Polskiej Agencji Prasowej.

Aspekt ekonomiczny

Gospodarka odpadami staje się dla samorządów coraz droższa. Polityka w tym zakresie jest natomiast kształtowana przez rząd. Od 1 stycznia 2018 r. obowiązuje zmiana legislacyjna wprowadzona Rozporządzeniem Rady Ministrów z 22 grudnia 2017 r. Podniosła ona opłatę za składowanie odpadów niemal sześciokrotnie. Do końca 2017 r. stawka ta wynosiła 24,15 zł za tonę, od 2018 r. koszt ten wynosi już 140 zł.

Warto też dodać, że opłata za składowanie odpadów zgodnie z powyższym rozporządzeniem rosnąć będzie także w kolejnych latach. W 2019 r. było to 170 zł za tonę, a w 2020 r. 270 zł za tonę. Opłata ta nie zasila budżetu gminy czy przedsiębiorstwa zajmującego się odbieraniem i zagospodarowaniem odpadów komunalnych. Warto też zaznaczyć, że segregacja odpadów jest od niedawna obowiązkiem ustawowym. A masa wytworzonych odpadów komunalnych każdego roku rośnie.

W 2019 r. każdy mieszkaniec Polski wygenerował ok. 325 kg odpadów, co stanowi o 2,1% więcej niż w 2018 r. W przestrzeni publicznej nadal toczy się debata na temat rozszerzenia odpowiedzialności producentów opakowań i produktów jednorazowych za koszty związane z zagospodarowaniem tych odpadów. Łączna masa odpadów komunalnych w 2019 r. wyniosła 12,8 milionów ton. To o 2,1 procent więcej niż rok wcześniej. W przeliczeniu na jednego mieszkańca to średnio 332 kg śmieci – 7 kg więcej niż w 2018 r. Z samych gospodarstw domowych zebrano 10,8 mln ton śmieci.

Ciechanowski ratusz zwraca tymczasem uwagę, że tzw. opłata śmieciowa od każdego mieszkańca segregującego odpady jest w mieście jedną z najniższych w Polsce i wynosi 13 zł. Wdrożenie inteligentnego rozwiązania do selektywnej zbiórki odpadów w zabudowie wielorodzinnej jest planowane także na kolejnych osiedlach. Mając na uwadze efekty wdrożenia SISO, miasto planuje objęcie systemem kolejnych osiedli i będzie ubiegało się o środki zewnętrze na realizację tego przedsięwzięcia.