Idea smart w transporcie miejskim

Najważniejsze aspekty

Pośród najważniejszych obecnie rozwiązań w zakresie wdrażania idei smart w obszarze transportu miejskiego należy wymienić przede wszystkim:

• wirtualne strefy detekcji ruchu jako metodę nieinwazyjną, wykorzystującą system kamer, opartą na analizie obrazu na bieżąco, która zapewnia szybkie reagowanie wobec bieżącej sytuacji ruchowej; wideodetekcja umożliwia wykrywanie nie tylko obecności pojazdów, ale także ich rodzajów (kategoryzacja ruchu), detekcję kierunku ich ruchu, detekcję sytuacji awaryjnych (np. wypadki) oraz pomiar kolejek pojazdów na poszczególnych wlotach; to wszystko pozwala na budowę bardzo zaawansowanych, inteligentnych systemów sterowania ruchem, które umożliwiają dynamiczną reorganizację ruchu w obliczu stopnia zatłoczenia, pory dnia, dni wolnych od pracy, imprez masowych, remontów i robót drogowych czy różnego typu nieprzewidzianych zdarzeń,
• automatyczną identyfikację pojazdów, która umożliwia pobieranie opłat za przejazd danym odcinkiem drogi przez wybrany element infrastruktury (most, tunel itp.) czy za wjazd do centrum miasta bez zatrzymywania pojazdów; w systemach tego typu stosuje się zmienne opłaty w zależności od dnia tygodnia, pory dnia i rodzaju pojazdu (aby złagodzić szczyty komunikacyjne i/lub zniechęcić konkretnych użytkowników do korzystania); automatyczna identyfikacja pojazdów jest także narzędziem selektywnego monitoringu ruchu, np. pojazdów transportu zbiorowego czy pojazdów ciężarowych,
• platformy car pooling i car sharing, w których technologia teleinformatyczna ułatwia kojarzenie kierowców (właścicieli pojazdów) z pasażerami (dojeżdżającymi) w czasie rzeczywistym oraz tworzenie systemów współużytkowania pojazdów (wynajmu krótkoterminowego); w tym drugim przypadku należy upatrywać szansy na szybsze wprowadzenie do miast pojazdów elektrycznych i autonomicznych,
• systemy zarządzania miejscami parkingowymi, które polegają nie tylko na detekcji miejsc zajętych i wolnych oraz umieszczaniu informacji o tym na mapach, ale również na wspieraniu wynajmu krótkoterminowego prywatnych miejsc postojowych (na ulicach, podwórkach, w garażach) za pośrednictwem aplikacji mobilnych; podobnie jak platformy car pooling i car sharing umożliwiają one tworzenie wspólnej puli zasobów, z których może korzystać szeroka grupa osób; systemy takie mogą być także dedykowane pojazdom dostawczym i ciężarowym,
• elektroniczne bilety uprawniające do przejazdów środkami transportu zbiorowego dowolnego typu (najlepiej w systemie aglomeracyjnym) w postaci kart inteligentnych (smart card) z funkcją prepaid i funkcją płatności zbliżeniowych (PayPass); przy okazji są one doskonałym źródłem danych na temat struktury mobilności mieszkańców aglomeracji,
• śledzenie pojazdów transportu zbiorowego, do czego wykorzystać można znaczniki RFID, wideodetekcję czy nawigację satelitarną, które są podstawą świadczenia dodatkowych usług dla podróżnych (informacja o spóźnieniu, wizualizacja bieżącego położenia środka transportu) poprzez tablice o zmiennej treści, usługę SMS/MMS czy stronę internetową,
• detekcja pasażerów za pomocą systemu kamer, które odnotowują, kto, kiedy i z jakim bagażem wsiadł/wysiadł z pojazdu; pozyskane w ten sposób dane służą do dostosowywania taryfy przewozowej, rozkładu jazdy i układu linii komunikacyjnych do potrzeb podróżnych.

Dwa ostatnie rozwiązania wykazują również ogromny potencjał w obszarze nadzoru nad transportem zbiorowym i zapewniania bezpieczeństwa.

Wymienione wyżej rozwiązania są powszechnie wdrażane do miast. Także w Polsce spotykamy się z coraz bardziej zaawansowanymi rozwiązaniami tego typu. Trafiają one do coraz mniejszych miast, w których idea smart uzyskuje potencjał szybszej i nawet pełniejszej realizacji, bo odpowiednie działania rozpoczęto na wcześniejszym stadium rozwoju miasta.

Realizowane projekty

Istnieje bardzo dużo projektów w obszarze inteligentnego transportu realizowanych na wielką i mniejszą skalę. Warto skupić się tutaj na bardziej szczegółowych projektach, choć w większości są one częścią składową dużych inicjatyw typu smart city. Projekt Mobypark realizowany jest od 2012 r, a w 2014 r. uruchomiono usługę wynajmu miejsc parkingowych, która dziś obecna jest w 16 miastach w Europie. Jak pokazują badania, dostępna przestrzeń parkingowa w Europie to tylko ok. 40% wszystkich miejsc parkingowych, a każda podróż w mieście pochłania nawet 20 minut na znalezienie miejsca parkingowego. W Polsce na podobnej zasadzie działa serwis iParkomat. Z kolei projekt European Bus System of the Future realizowany w Bremerhaven ma na celu stworzenie systemu śledzenia ruchu autobusów (na razie na pilotowej linii). System wykorzystuje terminale zamontowane na przystankach oraz łączność bezprzewodową z autobusami, co pozwala zwizualizować ruch autobusów w czasie rzeczywistym. Pasażer może zbliżeniowo pobrać te informacje poprzez terminal przystankowy na swoje urządzenie mobilne. Public Transport Planner to część projektu Smart Cities Pilot – realizowanego w Groningen, który ma owocować powstaniem mobilnej aplikacji, przekazującej użytkownikowi rzeczywistą informację o transporcie zbiorowym. Najważniejsze w tym projekcie jest jednak opracowanie interfejsu programistycznego API (Application Programming Interface) pomiędzy systemem dyspozytorskim a aplikacją mobilną, który będzie można wykorzystywać także w innych miastach. W Groningen wszystkie autobusy mają już na pokładzie odbiorniki GPS. Podobne rozwiązanie przygotowują Wrocław i Poznań – w tym drugim przypadku na bazie usługi SMS. Żeby nie ograniczać się tylko do transportu pasażerskiego, warto wspomnieć o Underground Automated Waste Conveying. To wspólna nazwa wielu projektów realizowanych na świecie przede wszystkim w odniesieniu do nowo projektowanych dzielnic mieszkalnych, osiedli i kompleksów biurowych. Pneumatyczne kosze na śmieci zasysają zawartość, która następnie transportowana jest rurociągami do sortowni. Projekty takie realizowane są w Helsinkach, Barcelonie, Hongkongu i Seulu. To bardzo drogie rozwiązanie, które przynosi korzyści ekonomiczne jedynie w długim okresie, ale przy okazji pozwala ograniczyć wiele uciążliwości związanych z tego typu przewozami w mieście.

W obliczu rozwiązań dla transportu w kontekście smart city warto wspomnieć o bardzo wyraźnej ostatnio tendencji, która jest udziałem przedsiębiorstw handlowych, a która może mieć niebagatelny wpływ na transport w mieście. Dotyczy ona rozwiązań w zakresie logistyki dystrybucji i przemieszczania dóbr na ostatnim odcinku, co związane jest z obsługą klienta. Została ona nazwana smart convenience i choć ma różne odsłony, wszystkie polegają na wykorzystaniu ICT. Jedna z realizacji zakłada dokonywanie zakupów przez Internet (także z poziomu aplikacji mobilnej) lub w przestrzeni publicznej (np. na stacji metra czy dworcu przesiadkowym), po drodze. Odbiór zakupów odbywa się osobiście w sieci wyznaczonych punktów odbioru lub sklep dostarcza produkty pod wskazany adres. Taką usługę (zwaną click & collect) uruchomiło już wielu znanych detalistów na świecie (Auchan, Billa, E.Leclerc, HomePlus, Tesco), a w Polsce, jak na razie, E.Leclerc (od 2014 r. w wybranych miastach), a także okresowo Frisco.pl w Warszawie oraz Piotr i Paweł w Poznaniu (zakończone projekty pilotażowe). Przy odpowiedniej skali zainteresowania klientów pozwoli to ograniczyć ruch w mieście związany z dokonywaniem zakupów przez mieszkańców. Choć są to projekty inicjowane przez biznes i służące zwiększaniu zysku, warto, aby zyskały przychylność samorządów ze względu na swój potencjał po stronie efektów dla transportu w mieście.

Źródła

1. Neirotti P., De Marco A., Cagliano A.C., Mangano G., Scorrano F.: Current Trends in Smart City Initiatives: Some Stylised Facts, „Cities”2014, 38, s. 25-36.
2. Richards B.: Future Transport in Cities. Taylor & Francis. Londyn 2012.
3. Townsend A.M.: Smart Cities: Big Data, Civic Hackers, and the Quest for a New Utopia. W. Norton & Company. Nowy Jork 2013.