Kto ma płacić za oświetlenie dróg ekspresowych?

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 18 ust. 1 pkt 2 i 3 prawa energetycznego do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy. Jednocześnie w ust. 3 tego przepisu wskazane jest, że przepisy ust. 1 pkt 2 i 3 nie mają zastosowania do autostrad i dróg ekspresowych w rozumieniu przepisów o autostradach płatnych. Powyższy przepis jest doprecyzowaniem zadania własnego gminy określonego przez ustawodawcę w art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym.

Powyższe przepisy już od czasu ich wprowadzenia, tj. od czasu wejścia w życie ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, budzą szereg wątpliwości i kontrowersji. Dzieje się tak, ponieważ wyłączenie autostrad i dróg ekspresowych zawarte w ust. 3 art. 18 prawa energetycznego odsyła do przepisów ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, w której wskazano, że drogi mogą być eksploatowane jako płatne tylko, jeżeli zostaną uwzględnione w rozporządzeniu Rady Ministrów wydanym na podstawie art. 1 ust. 4 tej ustawy. Przepis ten stanowi, że Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, drogi ekspresowe, które mogą być budowane i eksploatowane albo wyłącznie eksploatowane jako płatne. Jako, że wyłączenie z art. 18 ust. 3 prawa energetycznego dotyczy wprost wyłącznie dróg ekspresowych w rozumieniu ww. przepisów, uznać należy, że zwolnienie z obowiązku finansowania oświetlenia dróg omawianej kategorii dotyczy tylko dróg ekspresowych płatnych.

Z uwagi na to, że Rada Ministrów dotychczas nie wydała rozporządzenia określającego katalog dróg ekspresowych płatnych finansowanie wszystkich dróg ekspresowych, jako bezpłatnych dróg publicznych, spoczywa na barkach samorządów gminnych. Koszty oświetlenia tych dróg niejednokrotnie przewyższają jednak budżety gmin (o czym świadczą spory sądowe dotyczące obowiązku ich ponoszenia – zob. artykuł pt. „Czy gminy muszą płacić za oświetlenie wszystkich dróg publicznych na swoim terenie?”).

[poll id=”9″]

W związku z kontrowersjami co do zasadności obciążania gmin kosztami oświetlenia dróg ekspresowych środowiska samorządowe od dawna zgłaszają postulaty o konieczności zmiany przepisów prawa energetycznego w tym zakresie. Odpowiedź na nie stanowi poselski projekt (grupy posłów PO) ustawy o zmianie ustawy – prawo energetyczne, który obecnie procedowany jest w Sejmie.

Jak wskazują projektodawcy, zasadniczym celem projektowanej zmiany ustawy jest nie tylko ograniczenie obowiązku finansowania oświetlenia dróg przez gminy, ale przede wszystkim dokonanie racjonalnego podziału tego finansowania pomiędzy gminy a zarządcę dróg krajowych, którym jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad.

Zgodnie z wniesionym projektem do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy planowanie i finansowanie oświetlenia ulic, placów, miejsc publicznych, dróg gminnych, dróg powiatowych i dróg wojewódzkich znajdujących się na terenie gminy, dróg krajowych, innych niż autostrady i drogi ekspresowe, przebiegających w granicach terenu zabudowy oraz części dróg krajowych przeznaczonych do ruchu pieszych lub rowerów wymagających odrębnego oświetlenia.

Powyższe oznacza, że projekt, realizując postulaty stawiane przez gminy, proponuje całkowite wyłączenie finansowania przez gminy oświetlenia dróg ekspresowych (nie tylko płatnych, jak to jest w obecnie obowiązującym stanie prawnym) przebiegających przez teren danej gminy.

Obecnie projekt znajduje się na wstępnym etapie legislacyjnym, tj. po I czytaniu w komisjach sejmowych, które w sprawozdaniu z 9 kwietnia wniosły o przyjęcie przez Sejm powyższego projektu bez poprawek.

Opracowali: Mateusz Karciarz oraz Anna Kudra z Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, prawodlasamorzadu.pl