Nauka nie przepadnie jak kamień w wodę

Autorami innowacyjnego projektu są architekci z krakowskiej pracowni eM4: Marcin Brataniec (główny projektant), Urszula Forczek-Brataniec, Damian Mierzwa, Marek Bystroń, Maciej Gozdecki oraz arch. kraj. Paulina Nosalska (współpraca). Jak zaznaczają, inspiracją dla stworzenia pawilonu edukacyjnego w takim właśnie kształcie był kamień, leżący na polanie nad Wisłą przy tablicy informacyjnej, gdzie stanie ów budynek.

– Jego zewnętrzna forma odwołuje się do zamierzchłej przeszłości. Kamień pamięta lodowce, zmiany koryta rzeki, prehistoryczne gady, pokolenia zwierząt i roślin. Wydrążone wnętrze kamienia może stać się skarbnicą wiedzy o przeszłości i życiu doliny Wisły. Człowiek przystaje na chwilę przy kamieniu – zaznacza Marcin Brataniec. – Warszawiacy mają atencję dla tych kamieni. Jest kamień przed Muzeum Ziemi, są kamienie przy ulicy Puławskiej, w Ursusie, przy domach i ulicach, w parkach i ogrodach. Są kamienie w fundamentach i cokołach starych budowli, budowanie nowych odkrywa stare kamienie. Dolina Wisły jest pełna kamieni – opisują projektanci.

Budynek otwarty

Pawilon edukacyjny będzie niskim budynkiem dwukondygnacyjnym pełniącym funkcję ośrodka edukacyjnego szerzącego wiedzę na temat ekosystemu rzeki Wisły. Na jego parterze znajdzie się hall – foyer wejściowy wraz z salą widowiskową, którą będzie można oddzielić od hallu za pomocą mobilnej szklanej ścianki. Dzięki temu odwiedzający to miejsce będą mogli zweryfikować zdobytą w pawilonie wiedzę poprzez obserwację nabrzeża Wisły, wyspy aluwialnej oraz łąki nadrzecznej. Obok sali wykładowej zaprojektowano miejsce na ekspozycję (gabloty) oraz niezbędne pomieszczenia dla obsługi pawilonu. Nad zapleczem w zamyśle projektantów pojawi się otwarta antresola będącą wewnętrzną ścieżką edukacyjną z ekspozycją stałą oraz zmienną, zakończoną zewnętrznym, częściowo zadaszonym tarasem widokowym umożliwiającym obserwację przyrodniczą nadrzecznej flory i fauny łęgowej.

Ekspozycja wewnątrz budynku rozprzestrzenia się na zewnątrz, a elementy zagospodarowania stanowią jej dopełnienie.

Naturalne migracje

Inspiracją pracy stało się również przyrodnicze zjawisko naturalnej migracji i przemieszczania. Uwidacznia się ono w pawilonie (nawiązuje swym kształtem do kamieni polodowcowych charakterystycznych dla krajobrazu mazowieckiego), ale także w jego otoczeniu. Przemieszanie jest nieodłącznym atrybutem rzeki. Płynąca woda zmienia położenie, ale również zabiera lub gromadzi materiał skalny. Wynikiem tego zjawiska jest krajobraz rzeczny, rządzący się swoimi prawami, posiadający charakterystyczną formę i rytm. Stąd też zaprojektowana łąka edukacyjno-przyrodnicza inspirowana jest krajobrazem rzeki. Przebiegające przez łąkę ścieżki przywodzą na myśl nurt rzeki. Ciągi komunikacyjne przeplatają się przy tym z wyspami, które mają różny charakter i określone funkcje. Nawiązują one do wysp aluwialnych, przyjmując nie tylko ich kształt, ale i strukturę – odwołując się do materiałów transportowanych przez rzekę. Wyspy zostaną więc wykonane z różnych elementów: plac przed pawilonem ze żwiru, miejsce piknikowe z drewna, a naturalny plac zabaw z piasku. Z kolei przy edukacyjnej rabacie kwiatów rodzimych z golędzinowskiej „rzeki kwiatów” pojawią się migracje roślin ‘kroki biologiczne’, a przy edukacyjnej rabacie podmokłych traw – migracje nasion. Ostatnia wyspa to stanowisko obserwacji zbiorowiska łęgowego okresowo zalewanego, które odzwierciedla rytm pływów.

“Zjawisko przemieszczania odnosi się również do świata fauny i flory. Transport nasion, migracje zwierząt to podstawa naturalnej cyrkulacji, która sama w sobie jest zjawiskiem fascynującym. I podobnie jak mamy okazję nad rzeką obserwować głazy narzutowe ze skandynawskich granitów, możemy tam również spotkać sikorki, które odlecą do Finlandii i jaskółki, które odlecą do Afryki” – opisują architekci.

Uwarunkowania

Architekci w swym projekcie pozostawili istniejący korytarz ekologiczny stanowiący wąski pas przybrzeżnych zadrzewień wraz z ochronnym pasem buforowym i ścieżką rekreacyjną w ramach projektu LIFE+ WisłaWarszawska.pl. Po północnej stronie projektowanego centrum edukacyjnego pozostawili nienaruszone treny łąkowe z przeznaczeniem na pastwiska ewentualnego gospodarstwa – miejskiego ogrodu zoologicznego „Wieś Golędzinów”.

Wzdłuż wałów i ul. Wybrzeża Puckiego zaprojektowali fragment ciągu stanowiący w przyszłości promenadę dowiązaną do szerszego założenia przybrzeżnej części Pragi. Układ wewnętrzny pawilonu edukacyjnego zostanie powiązany z lokalnym układem komunikacji pieszej, rowerowej oraz kołowej.

Z myślą o środowisku

Pawilon edukacyjny zaprojektowano jako energooszczędny obiekt z zastosowaniem systemów ekologicznego wspomagania układów instalacyjnych. Sam budynek jako zwarta bryła wykonana z żelbetonu, pełni od strony ul. Stefana Starzyńskiego rolę bufora akustycznego w miejscu największego zagrożenia hałasem komunikacyjnym, natomiast od strony południowej – bufora termicznego. Pawilon zostanie wykonany z materiałów nadających się do ponownego użycia i recyklingu, a więc z drewna oraz żelbetonu. Jak tłumaczą architekci, aby zmniejszyć koszty budowy i eksploatacji obiektu, budynek został zaprojektowany jako zwarta bryła (co umożliwia znaczącą redukcję zużycia energii), może być wyposażony w ekologiczną instalację pozyskiwania energii cieplnej (gruntowy wymiennik ciepła) oraz w nowoczesną, energooszczędną stolarkę oraz ślusarkę.

Projekt pracowni eM4 zwyciężył w konkursie na opracowanie koncepcji architektonicznej pawilonu edukacyjnego wraz z zagospodarowaniem terenu, polaną piknikową oraz obiektami towarzyszącymi, będącym wspólnym przedsięwzięciem miasta stołecznego Warszawy a także warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich.

Inwestycja ma pochłonąć ok. 2 mln zł. Zdobywanie wiedzy na temat królowej polskich rzek w nowym pawilonie ma być możliwe już w 2016 r. – Obecnie projekt jest na etapie negocjacji przed podpisaniem umowy o prace projektowe – informuje Marcin Brataniec.