Naukowcy badają wpływ zapory na granicy z Białorusią na zwierzęta

Aby wyciągnąć wnioski, specjaliści przeanalizują dane, które gromadzili z wykorzystaniem materiałów z ok. 60 miejsc w Puszczy Białowieskiej z ostatnich dziewięciu lat.

– Od 2015 r. prowadzimy tutaj monitoring dużych ssaków drapieżnych z wykorzystaniem fotopułapek, więc mamy dane na temat aktywności zwierząt w różnych miejscach puszczy, również przy granicy, aktywności ludzi, pojazdów. Będziemy chcieli przeanalizować, jak to się zmieniło w ciągu tych ostatnich 9 lat, obejmujących również kryzys migracyjny, również czas budowania zapory i zwiększonej aktywności wojska – powiedział prof. Rafał Kowalczyk z IBS PAN.

Wpływ zapory

Na podstawie tego materiału naukowcy chcą ocenić, jak zmieniła się aktywność dużych zwierząt, czy np. odsunęły się od granicy z powodu zbudowanej zapory.

– Taki efekt barierowy, efekt odepchnięcia czy utraty siedlisk jest (zauważalny). (…) Zbudowanie zapory na granicy odcięło zwierzęta od ok. 50 km.kw. powierzchni puszczy, dlatego że taką ma mniej więcej powierzchnię teren między granicą a białoruską sistiemą (systemem zabezpieczeń ochrony granicy z czasów ZSRR); zwierzęta to wykorzystywały, to zostało im zabrane – powiedział Kowalczyk.

Profesor ocenił wstępnie, że bariera “odcięła” zwierzętom kolejny pas siedlisk.

– Natomiast jeśli chodzi o takie bezpośrednie oddziaływanie muru (zapory), to jest to proces, który będzie trwał przez kilkanaście, może nawet kilkadziesiąt lat. Jeśli tutaj mamy izolację populacji różnych zwierząt, np. rysia, spadek zmienności genetycznej będziemy obserwować przez wiele lat, aż być może do zaniku zupełnie tej populacji. Takie ryzyko też jest, bo ta populacja już wcześniej była izolowana, wiemy to z badań genetycznych – zauważył Kowalczyk.

Dodał, że obecnie ta izolacja genetyczna pogłębiła się, więc może to oznaczać zagrożenie dla rysi, “bo zapora wprowadziła ogromne zaburzenie – nie tylko izolację, ale zaburzenie struktury przestrzennej, socjalnej. Wiele rysi straciło część swoich terytoriów, samice być może nie będą miały wystarczającej na swoich terytoriach ilości pokarmu, żeby wykarmić młode” – powiedział Kowalczyk. Dodał, że będzie to także wpływać na i tak niską przeżywalność młodych rysi.

Coraz więcej barier

Profesor podkreślił, że wyniki tych badań będą ważne nie tylko dla Puszczy Białowieskiej, bo skutki tworzenia tego typu barier – jak zapora na granicy z Białorusią – są ważne dla całego świata; są one mało poznane, a takich barier powstaje coraz więcej.

– Zapory, które stanowią barierę i są jednym z największych zagrożeń dla przyrody muszą być badane, żebyśmy poznawali skutki dla dzikiej przyrody. Wiemy, że te bariery wpływają na ciągłość ekologiczną, na przepływ genów, więc mają ogromne znaczenie dla wielu gatunków zwierząt, szczególnie tych większych – zaznaczył.

Stalową zaporę o wysokości 5,5 m na granicy z Białorusią zbudowano w 2022 r., po tym gdy latem 2021 r. rozpoczął się trwający do dziś kryzys migracyjny przy tej granicy. Bariera stoi na 186 km granicy z Białorusią w Podlaskiem, w tym w Puszczy Białowieskiej.

Wyniki badań naukowcy chcą przedstawić i opublikować za rok.