NFOŚiGW zapowiada duże wsparcie dla inwestycji w gospodarce odpadami

Głównym celem naborów uruchomionych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest udzielanie finansowego wsparcia – zależnie od poszczególnych części programu – jednostkom samorządu terytorialnego i ich związkom, firmom, spółkom i przedsiębiorstwom oraz niektórym instytucjom państwowym i organizacjom pożytku publicznego – na podejmowane przez nie rozmaite projekty związane z gospodarowaniem odpadami i zapobieganiem powstawaniu odpadów.

– W Polsce w ciągu roku wytwarza się średnio 14,5 mln ton odpadów komunalnych, a od niemal dekady ilość ta systematycznie wzrasta o ok. 0,5 mln ton rocznie, co sprawia, że racjonalna gospodarka odpadami jest jednym z naszych priorytetów – podkreśla prof. Maciej Chorowski, prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. – Nowe propozycje dofinansowania inwestycji w tej sferze powinny sprawić, że w naszym kraju powstanie w najbliższych latach szereg kolejnych obiektów i systemów gospodarowania odpadami, przy wykorzystaniu najnowocześniejszych i najbardziej ekologicznych technologii. Nowe projekty, w połączeniu z postępami we wdrażaniu gospodarki o obiegu zamkniętym oraz ze zmianami demograficznymi i legislacyjnymi, pozwolą ustabilizować ilość wytwarzanych odpadów na poziomie 15 mln ton rocznie, a przede wszystkim wzmocnić krajową gospodarkę odpadową.

Racjonalna gospodarka odpadami

Prowadzony przez NFOŚiGW program priorytetowy „Racjonalna gospodarka odpadami” to instrument wsparcia dla przedsięwzięć mających pomóc w rozwiązaniu problemu zagospodarowania odpadów w Polsce, w tym ich zbieraniu, recyklingu i powtórnym wykorzystaniu, a także przetwarzaniu termicznym z wytworzeniem energii i ciepła.

Program składa się z kilku części, a Narodowy Fundusz ogłosił ogólnodostępne nabory w trzech segmentach: selektywnego zbierania i zapobiegania powstawaniu odpadów, instalacji gospodarowania odpadami oraz wykorzystania paliw alternatywnych na cele energetyczne.

Nabór w części 1

Selektywne zbieranie i zapobieganie powstawaniu odpadów (finansowane ze środków krajowych NFOŚiGW). Celem tej części programu jest realizacja (w latach 2015-2030) zasad racjonalnej gospodarki odpadami, a w szczególności hierarchii sposobów postępowania z odpadami, poprzez zapobieganie ich powstawaniu oraz ustanowienie i utrzymanie powszechnych systemów selektywnego zbierania odpadów. Nabór wniosków tej części odbywa się w trybie ciągłym.

Wśród przedsięwzięć, które mogą podlegać dofinansowaniu z NFOŚiGW poprzez dotacje i pożyczki jest m.in. budowa i rozbudowa stacjonarnych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK) czy rozwój infrastruktury technicznej procesów logistycznych związanych z pozyskaniem, magazynowaniem i dystrybucją niesprzedanych lub niespożytych artykułów żywnościowych.

Beneficjentami mogą być jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorcy, ale także – dla niektórych zadań – organizacje non profit pełniące funkcje „banków żywności” oraz Państwowe Gospodarstwo Leśne „Lasy Państwowe” i Polski Związek Łowiecki.

Warto zaznaczyć, że w sferze selektywnej zbiórki i recyklingu w naszym kraju jest jeszcze wiele do zrobienia. Do recyklingu najlepiej się nadają odpady selektywnie zbierane już w naszych domach, a ze statystyk wynika, że Polacy selektywnie zbierają jedynie w granicach 32 proc. odpadów komunalnych (ok. 3,6 mln ton rocznie). Aby to zmienić, niezbędna jest zarówno zmiana nawyków, jak i rozsądne inwestycje.

– Dążenie do gospodarki neutralnej klimatycznie, poza kwestiami ściśle związanymi z sektorem energetycznym, zakłada również stosowanie licznych rozwiązań wdrażających gospodarkę o obiegu zamkniętym i recykling odpadów, co skłania nas do podejmowania nowych działań w tym zakresie – zaznacza prezes Chorowski. – Osiągnięcie postulowanych obecnie celów klimatycznych wymaga intensyfikacji wysiłków na rzecz wdrażania idei GOZ. Oferując dofinansowanie do inwestycji „odpadowych” w tym właśnie kierunku idziemy. Trzeba przy tym pamiętać, że gospodarka o obiegu zamkniętym, nazywana też gospodarką cyrkularną, to nowa nazwa dla od dawna propagowanej gospodarności – wedle zasady, by jak najmniej zużywać materiałów, produktów i paliw i zarazem jak najmniej wyrzucać. A odpady już powstałe wykorzystywać jako surowce lub źródła energii.

Nabór w części 2

Instalacje gospodarowania odpadami (finansowane ze środków krajowych NFOŚiGW). W tej części programu celem jest również realizacja (w latach 2015-2030) zasad racjonalnej gospodarki odpadami poprzez tworzenie i utrzymanie w kraju zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji gospodarowania odpadami. Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym.

Wśród przedsięwzięć przewidzianych do finansowego wsparcia przez NFOŚiGW do najważniejszych należą: budowa, rozbudowa lub modernizacja już istniejących instalacji do odzysku oraz recyklingu selektywnie zebranych odpadów komunalnych łącznie z bioodpadami oraz odzysku i recyklingu odpadów innych niż komunalne.

Ważnym komponentem programu, szczególnie w dobie trwającej pandemii, jest wsparcie budowy, rozbudowy lub modernizacji instalacji unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (w tym medycznych i weterynaryjnych) poprzez ich termiczne przekształcenie. Brak tych instalacji jest jedną z głównych przesłanek porzucania odpadów niebezpiecznych, których nie ma gdzie zagospodarować.

Dofinansowanie obejmuje także systemy mające na celu zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów innych niż komunalne wraz z infrastrukturą służącą selektywnej zbiórce. W grę wchodzi także wsparcie rozbudowy lub modernizacji istniejących stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz części biologicznej funkcjonujących instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów.

Z dofinansowania w formie dotacji i pożyczek korzystać mogą trzy kategorie beneficjentów: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, przedsiębiorcy, a ponadto (w odniesieniu do instalacji termicznego zagospodarowania odpadów medycznych) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej.

– Poprzez realizację programu „Racjonalna gospodarka odpadami” wdrażamy szerszą ideę ekologicznego modelu produkcyjno-konsumpcyjnego, który polega na ograniczeniu ilości odpadów do minimum oraz na możliwie szerokim, ponownym wykorzystaniu odpadowych surowców – wyjaśnia wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Dominik Bąk. – W przypadku odpadów nie nadających się do powtórnego spożytkowania czy recyklingu, stawiamy na ich energetyczne wykorzystanie w instalacjach termicznego przekształcania – jako paliwa. Liczymy, że nabory, które niedawno uruchomiliśmy spotkają się z dużym zainteresowaniem ze strony samorządów i przedsiębiorstw, przez co będą silnym impulsem do rozwoju w Polsce gospodarki odpadami, zwłaszcza w zakresie zapobiegania ich powstawaniu, selektywnej zbiórki oraz budowy instalacji systemów przetwarzania odpadów na cele energetyczne.

Nabór w części 3

Wykorzystanie paliw alternatywnych na cele energetyczne (finansowane z unijnego Funduszu Modernizacyjnego). W tym przypadku Narodowy Fundusz występuje jako Krajowy Operator Funduszu Modernizacyjnego, a pieniądze na wsparcie inwestycji będą pochodzić ze środków NFOŚiGW zgromadzonych na rachunku FM.

Celem tej części programu jest oczywiście także realizacja (w latach 2020-2030) zasad racjonalnej gospodarki odpadami, przy czym w tym ujęciu – poprzez tworzenie i utrzymanie wystarczającej sieci instalacji termicznego zagospodarowania odpadów. Drugim z kluczowych założeń programu jest wspieranie inwestycji w modernizację systemów energetycznych i poprawę efektywności energetycznej. Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym.

Pieniądze otrzymane z NFOŚiGW mogą być przeznaczone na budowę nowych, rozbudowę lub modernizację istniejących instalacji termicznego przekształcania odpadów wytworzonych z odpadów komunalnych z wytwarzaniem energii w warunkach wysokosprawnej kogeneracji.

Wsparcie kierowane jest do jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oraz przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z 6 marca 2018 r. Limit środków przeznaczonych na dofinansowanie w tej części programu wynosi 1 mld zł, a wsparcie może być udzielone w formie dotacji i pożyczki. Wsparciem inwestycji, które mogą otrzymać dofinansowanie w ramach naborów NFOŚiGW zainteresowany jest także sektor bankowy.

– Globalna gospodarka stoi przed wieloma wyzwaniami w kontekście najistotniejszego celu naszych czasów – walki z globalnym ociepleniem i jego skutkami. Istotne jest ograniczenie produkcji odpadów, rozwój recyklingu, a ostatecznie dojście do gospodarki o zamkniętym obiegu. Rozwój instalacji termicznego przekształcania odpadów jest ostatnim w łańcuchu gospodarki śmieciami, ale bardzo istotnym elementem tej zmiany. Dzięki tej technologii możemy przekształcić odpady – niezdatne do innego wykorzystania – w zasób, dzięki któremu pozyskamy energię. To szczególnie ważne dla dywersyfikacji produkcji zielonej energii oraz poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki w nowych realiach Europejskiego Zielonego Ładu — komentuje Marzena Koczut, wiceprezes Banku Ochrony Środowiska

– Naszym celem, a zarazem misją, jest aktywny udział w finansowaniu zielonej transformacji naszego kraju. Już od lat wspieramy projekty, które przyczyniają się do ochrony środowiska i zwiększają komfort zdrowotny życia mieszkańców Polski. Jesteśmy liderem w finansowaniu samorządów przy realizacji projektów infrastruktury komunalnej z zakresu zagospodarowania odpadów komunalnych, w tym budowy sortowni, biokompostowni czy też termicznych instalacji ich przetwarzania. To czym się wyróżniamy, że wraz z samorządami realizujemy projekty w różnych, szytych na miarę strukturach finansowania, takich jak partnerstwo publiczno-prywatne lub powierzenie przez samorząd swojego zadania własnego spółce komunalnej – podmiotowi wewnętrznemu czy też poprzez połączenie obu form pozwalających na uzyskanie optymalnych korzyści ekonomicznych przez stronę publiczną. W naszej opinii środki, które oferuje NFOŚIGW w postaci dotacji i preferencyjnych pożyczek stanowią wielką szansę i wsparcie dla samorządów, które muszą zrealizować instalacje pozwalające w sposób odpowiedzialny zagospodarowywać z roku na rok zwiększającą się ilość powstających odpadów. Zapraszamy wszystkich do współpracy z naszym bankiem. Z największą przyjemnością podzielimy się naszym doświadczeniem, aby wspólnie odnieść sukces w realizacji szczytnego celu jakim jest skuteczna ochrona dla nas i przyszłych pokoleń środowiska, w którym żyjemy. Projekty związane z zagospodarowaniem odpadów komunalnych w naturalny sposób wpisują się w naszą strategię ESG: Odpowiedzialny Bank wspierający Zrównoważony Rozwój – mówi Jerzy Kwieciński, wiceprezes Banku Pekao, nadzorujący Pion Bankowości Korporacyjnej, Rynków i Bankowości Inwestycyjnej.

Instalacje odzysku energii

W Polsce odpady po selektywnej zbiórce (tzw. odpady resztkowe) kierowane są głównie do 179 instalacji MBP (mechaniczno-biologiczne przetwarzanie), a także do spalarni odpadów, których w kraju funkcjonuje obecnie 9 (kolejne powstają w Gdańsku, Olsztynie, Warszawie, Krośnie i Nysie) oraz – jako paliwo alternatywne – trafiają do spalenia w cementowniach.

Szacuje się, że dla domknięcia systemu gospodarki odpadami w Polsce, roczna wydajność spalarni powinna być dość szybko zwiększona przynajmniej o ok. 2 mln ton. Przy czym termiczne przekształcanie odpadów z odzyskiem energii (jako część systemu ciepłowniczego) jest i pozostanie tylko komplementarnym do recyklingu komponentem systemu zagospodarowania odpadów komunalnych.

Instalacje spalania stanowią zatem dopełnienie szerokiego systemu gospodarki o obiegu zamkniętym. Należy pamiętać, że brak możliwości wykorzystania tzw. frakcji palnej jest z jednej strony marnotrawstwem źródła energii mogącego zaspokoić nawet do 10 proc. zapotrzebowania na ciepło sieciowe, a jednocześnie przyczyną wzrostu opłat ponoszonych przez mieszkańców.

Nabory wniosków w wymienionych wyżej trzech częściach programu „Racjonalna gospodarka odpadami” potrwają nieco ponad rok i zakończą się 30 grudnia 2022 r.

Łączny budżet wszystkich części programu wynosi 2,5 mld zł, w tym połowa tej alokacji, czyli 1,25 mld zł, przeznaczona jest na dotacje, a druga połowa – na zwrotne formy dofinansowania (pożyczki). W ogólnej kwocie wspomnianego budżetu 1 mld zł stanowią środki z Funduszu Modernizacyjnego.