Wygląd polskich miast i osiedli wiejskich odzwierciedla ponad tysiącletnie dzieje narodu doświadczonego przez liczne konflikty zbrojne, spośród których największe piętno odcisnęła – ze względu na ogrom zniszczeń – oczywiście II wojna światowa. Na obecny stan przestrzennego zagospodarowania kraju, obok naturalnych warunków przyrodniczych, istotny wpływ wywarły ponadto zmieniające się warunki i normy społeczno-gospodarcze, wynikające również z podziału ziem polskich pomiędzy trzech zaborców. W procesie kształtowania się jednostek osadniczych nie można pominąć roli, jaką odegrała ekspansja chrześcijaństwa, a w szczególności działalność kościoła katolickiego. Duchowieństwo było jednym z pierwszych organizatorów przestrzeni, wznosząc świątynie, zakładając szkoły i szpitale, co z kolei stanowiło impuls dla rozwoju zabudowy mieszkaniowej, handlowej i rzemieślniczej.
Zdecydowana większość polskich miast posiada co najmniej kilka obiektów wpisanych do rejestru zabytków lub objętych innymi formami ochrony, w tym ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Z architektonicznego punktu widzenia największe wartości reprezentują budowle związane z kultem religijnym, służące do sprawowania różnorodnej władzy oraz świadczące o wysokim statusie materialnym i społecznym ich właścicieli. Część tych obiektów posiada także charakter przyrodniczy, wzbogacający i uzupełniający walory kompozycyjno-estetyczne głównego zabytku, np. założenia parkowe lub ogro...