Gorzów Wielkopolski przyjazny środowisku
Gorzów Wlkp. jest miastem o powierzchni 86 km2, liczącym ok. 123 tys. mieszkańców, położonym w północnej części województwa lubuskiego, w malowniczej okolicy nad Wartą na wzgórzach, wśród lasów i jezior. Ze względu na ilość i rodzaj występującej tu zieleni nazywany jest miastem parków i ogrodów. Jest ważnym ośrodkiem administracyjnym, społeczno-gospodarczym i kulturalnym regionu, a także siedzibą wojewody lubuskiego.
W Gorzowie Wlkp., jak w każdym dużym ośrodku miejskim, istnieją problemy dotyczące ochrony środowiska, a ich rozwiązywanie wiąże się z potrzebą inwestowania i koniecznością podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców miasta.
Władze miasta przywiązują dużą wagę do tych zagadnień, co uwidacznia się w konkretnych działaniach inwestycyjnych dotyczących ochrony powietrza i wód, gospodarki odpadami, ochrony przed hałasem oraz monitoringu stanu środowiska, a także w działaniach administracyjnych. Równocześnie – pamiętając, że „cywilizacja jest wyścigiem między edukacją a katastrofą” – prowadzone są działania edukacyjne i popularyzujące zagadnienia ochrony środowiska.
Ziemia pożyczona
Wszystkie działania władz miasta podejmowane są zgodnie z zasadą, że „Ziemi nie odziedziczyliśmy po naszych przodkach, a tylko pożyczyliśmy ją od naszych dzieci”, a ich podstawą jest wiedza o istniejących zagrożeniach. Źródłem tej wiedzy są wyniki badań stanu środowiska, prowadzonych w ramach monitoringu krajowego, regionalnego i lokalnego, które wykorzystywane są przy podejmowaniu konkretnych decyzji mających na celu poprawę istniejącego stanu środowiska. Zarówno te wyniki, jak i ich analizy publikowane są w wydawanych co dwa lata przez Urząd Miasta i Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska raportach o stanie środowiska miasta. Z danych tych wynika, że wpływ miasta na środowisko w ostatnich latach znacznie się zmniejszył, przede wszystkim dzięki prowadzonym inwestycjom proekologicznym.
Odprowadzane do Warty oczyszczone ścieki odpowiadają normom m.in. pod względem wskaźników biogennych, co jest efektem przeprowadzonej modernizacji oczyszczalni. Wyraźnemu zmniejszeniu uległa też emisja zanieczyszczeń do powietrza dzięki budowie bloku parowo-gazowego w Elektrociepłowni oraz zmianie sposobu ogrzewania ciepłowni PEC i innych jednostek. Radykalnej zmianie uległa gospodarka odpadami komunalnymi – stało się tak dzięki budowie Zakładu Utylizacji Odpadów, gdzie zmieszane odpady poddawane są segregacji, w wyniku której wyodrębnione zostają surowce wtórne i odpady organiczne (poddawane procesowi kompostowania). Jedynie pozostała część odpadów jest składowana. Modernizowana i rozbudowywana jest sieć ciepłownicza i kanalizacyjna. Z rozmachem prowadzone są prace przy porządkowaniu układu komunikacyjnego miasta.
Inspiracją do działań mających na celu rozwiązywanie istniejących problemów dotyczących stanu środowiska miasta, a tym samym zmniejszenie uciążliwości, na które narażeni są mieszkańcy tak zurbanizowanego obszaru, jakim jest miasto, są wnioski wypływające z prowadzonych ocen i analiz zawarte w strategicznych dokumentach. Podkreślić należy cztery najważniejsze z nich.
Ograniczenie emisji do powietrza
W celu zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do powietrza modernizuje się kotłownie opalane paliwem stałym, zastępując je kotłowniami na gaz lub podłączając obiekty do istniejącej sieci ciepłowniczej. W ten sposób w ostatnich latach zniknęło kilkanaście emitorów, a inne znacznie ograniczyły emisję szkodliwych związków.
Modernizacja układu komunikacyjnego
Ważną kwestią jest też zmniejszenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych i hałasu poprzez modernizację układu komunikacyjnego miasta i budowę tras średnicowych i obwodnic. Układ komunikacyjny Gorzowa nie był przystosowany do ruchu tak wielu pojazdów, co wiąże się z określonymi uciążliwościami, np. z emisją zanieczyszczeń do powietrza, hałasem i przenoszonymi wibracjami. Stąd też prowadzona jest modernizacja i budowa nowych dróg, przede wszystkim obwodnicy zachodniej Gorzowa, której zadaniem będzie wyeliminowanie z centrum miasta ruchu tranzytowego północ – południe. Realizację tego przedsięwzięcia rozpoczęto w 2001 r., a zakończenie planuje się na 2007 r. Obecnie wykonywany jest ostatni odcinek wschodniej obwodnicy miasta, której realizację rozpoczęto od budowy nowego mostu na Warcie, a której rolą będzie wyprowadzenie z centrum miasta ruchu z przejścia granicznego w Kostrzynie w kierunku na Bydgoszcz i Gdańsk. Władze miasta nie zapominają też o tym, że sami mieszkańcy Gorzowa, posiadacze już prawie 50 tys. pojazdów, generują w mieście ogromne potoki ruchu. W celu zmniejszenia jego uciążliwości zrealizowano już i planowane są ogromne przedsięwzięcia inwestycyjne: budowa dwupasmowej trasy średnicowej, modernizacje poszczególnych ulic, remont starego mostu na Warcie. Wszystkie te działania sprawią, że miasto stanie się przyjazne dla mieszkańców i kierowców.
Mniej zanieczyszczeń do wód
Zadanie ograniczenia wprowadzania zanieczyszczeń do wód. To sukcesywnie realizowane jest poprzez budowę sieci kanalizacyjnych w peryferyjnych dzielnicach miasta w ramach zintegrowanego systemu kanalizacji sanitarnej Gorzowa i gmin ościennych wchodzących w skład Związku Celowego Gmin MG-6. Aby zmniejszyć zanieczyszczenie wód powierzchniowych, rozpoczęto budowę osadników i separatorów na wylotach kanalizacji deszczowej.
Kompleksowa gospodarka odpadami
Duży nacisk położono też na kwestię znalezienia kompleksowego rozwiązania zagadnienia gospodarki odpadami komunalnymi. W Zakładzie Utylizacji Odpadów, oddanym do użytku w 1998 r., w 2000 r. została uruchomiona linia do doczyszczania i rozdrabniania odzyskanych surowców wtórnych, natomiast w czerwcu 2001 r. uruchomiono centrum recyklingu materiałów budowlanych. Zainstalowana została również linia do belowania surowców wtórnych. W 2000 r. rozpoczął się proces reaktywowania systemu selektywnej zbiórki odpadów u źródła ich powstawania. Należy zaznaczyć, iż miasto osiągnęło już poziom ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, przewidziany w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami na 2013 r. Istniejący system gospodarki odpadami komunalnymi w Gorzowie, oparty na sprawnym systemie gromadzenia i wywozu odpadów, a także ich sortowania i kompostowania, uzupełniony systemem selektywnej zbiórki odpadów u źródła ich powstawania, daje gwarancję racjonalnego gospodarowania odpadami komunalnymi w mieście.
Równolegle z działaniami inwestycyjnymi władze miasta podejmują też inne, mające na celu poprawę stanu środowiska. Należą do nich działania kontrolne i edukacyjno-popularyzacyjne.
Wysiłki władz miasta w zakresie poprawy stanu środowiska, a także prowadzonych działań edukacyjnych docenione zostały w konkursie „Miasto a wymagania Unii Europejskiej”, ogłoszonym pod patronatem Komisji Europejskiej, Dyrekcji Generalnej XI ds. Środowiska, Bezpieczeństwa Nuklearnego i Obrony Cywilnej. W konkursie wzięło udział 215 miast z Europy Środkowej i Wschodniej, w tym 61 miast z Polski. Gorzów Wlkp. znalazł się w gronie 20 miast-finalistów i otrzymał honorowy dyplom.
W kwietniu 2002 r. przyznano miastu Flagę Rady Europy m.in. za sposób wykorzystania środków Unii Europejskiej. W ostatnich latach Gorzów był na pierwszych miejscach rankingów prowadzonych przez Centrum Badań Regionalnych, gdzie oceniano przede wszystkim zaangażowanie inwestycyjne, w tym inwestycje infrastrukturalne (2002 r. – czwarte miejsce w rankingu Złota Setka Samorządów i drugie miejsce wśród miast wojewódzkich, 2003 r. – trzecie miejsce w rankingu Złota 12 – miast powiatów grodzkich i trzecie miejsce w rankingu wśród miast wojewódzkich).
Należy wspomnieć, że miasto posiada opracowane dokumenty o charakterze strategicznym, m.in. Strategię Zrównoważonego Rozwoju, Plan Rozwoju Lokalnego, Wieloletni Pan Inwestycyjny czy Program Rozwoju i Utrzymania Zieleni, w których zagadnienia ochrony środowiska zajmują ważne miejsce oraz Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami.
Ze względu na narzucone przez Redakcję ograniczenia w przedstawianym materiale nie omówiono wszystkich podejmowanych przedsięwzięć inwestycyjnych, zagadnień dotyczących zieleni miasta, form ochrony przyrody, działań monitoringowych, jak również realizacji programu edukacji ekologicznej, co może stanowić treść przyszłych publikacji.
Dorota Szukalska-Koźlakowska
Naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska
W Gorzowie Wlkp., jak w każdym dużym ośrodku miejskim, istnieją problemy dotyczące ochrony środowiska, a ich rozwiązywanie wiąże się z potrzebą inwestowania i koniecznością podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców miasta.
Widok na ul. Kasprzaka z estakady obwodnicy zachodniej
Władze miasta przywiązują dużą wagę do tych zagadnień, co uwidacznia się w konkretnych działaniach inwestycyjnych dotyczących ochrony powietrza i wód, gospodarki odpadami, ochrony przed hałasem oraz monitoringu stanu środowiska, a także w działaniach administracyjnych. Równocześnie – pamiętając, że „cywilizacja jest wyścigiem między edukacją a katastrofą” – prowadzone są działania edukacyjne i popularyzujące zagadnienia ochrony środowiska.
Ziemia pożyczona
Wszystkie działania władz miasta podejmowane są zgodnie z zasadą, że „Ziemi nie odziedziczyliśmy po naszych przodkach, a tylko pożyczyliśmy ją od naszych dzieci”, a ich podstawą jest wiedza o istniejących zagrożeniach. Źródłem tej wiedzy są wyniki badań stanu środowiska, prowadzonych w ramach monitoringu krajowego, regionalnego i lokalnego, które wykorzystywane są przy podejmowaniu konkretnych decyzji mających na celu poprawę istniejącego stanu środowiska. Zarówno te wyniki, jak i ich analizy publikowane są w wydawanych co dwa lata przez Urząd Miasta i Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska raportach o stanie środowiska miasta. Z danych tych wynika, że wpływ miasta na środowisko w ostatnich latach znacznie się zmniejszył, przede wszystkim dzięki prowadzonym inwestycjom proekologicznym.
Odprowadzane do Warty oczyszczone ścieki odpowiadają normom m.in. pod względem wskaźników biogennych, co jest efektem przeprowadzonej modernizacji oczyszczalni. Wyraźnemu zmniejszeniu uległa też emisja zanieczyszczeń do powietrza dzięki budowie bloku parowo-gazowego w Elektrociepłowni oraz zmianie sposobu ogrzewania ciepłowni PEC i innych jednostek. Radykalnej zmianie uległa gospodarka odpadami komunalnymi – stało się tak dzięki budowie Zakładu Utylizacji Odpadów, gdzie zmieszane odpady poddawane są segregacji, w wyniku której wyodrębnione zostają surowce wtórne i odpady organiczne (poddawane procesowi kompostowania). Jedynie pozostała część odpadów jest składowana. Modernizowana i rozbudowywana jest sieć ciepłownicza i kanalizacyjna. Z rozmachem prowadzone są prace przy porządkowaniu układu komunikacyjnego miasta.
Inspiracją do działań mających na celu rozwiązywanie istniejących problemów dotyczących stanu środowiska miasta, a tym samym zmniejszenie uciążliwości, na które narażeni są mieszkańcy tak zurbanizowanego obszaru, jakim jest miasto, są wnioski wypływające z prowadzonych ocen i analiz zawarte w strategicznych dokumentach. Podkreślić należy cztery najważniejsze z nich.
Ograniczenie emisji do powietrza
W celu zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do powietrza modernizuje się kotłownie opalane paliwem stałym, zastępując je kotłowniami na gaz lub podłączając obiekty do istniejącej sieci ciepłowniczej. W ten sposób w ostatnich latach zniknęło kilkanaście emitorów, a inne znacznie ograniczyły emisję szkodliwych związków.
Modernizacja układu komunikacyjnego
Ważną kwestią jest też zmniejszenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych i hałasu poprzez modernizację układu komunikacyjnego miasta i budowę tras średnicowych i obwodnic. Układ komunikacyjny Gorzowa nie był przystosowany do ruchu tak wielu pojazdów, co wiąże się z określonymi uciążliwościami, np. z emisją zanieczyszczeń do powietrza, hałasem i przenoszonymi wibracjami. Stąd też prowadzona jest modernizacja i budowa nowych dróg, przede wszystkim obwodnicy zachodniej Gorzowa, której zadaniem będzie wyeliminowanie z centrum miasta ruchu tranzytowego północ – południe. Realizację tego przedsięwzięcia rozpoczęto w 2001 r., a zakończenie planuje się na 2007 r. Obecnie wykonywany jest ostatni odcinek wschodniej obwodnicy miasta, której realizację rozpoczęto od budowy nowego mostu na Warcie, a której rolą będzie wyprowadzenie z centrum miasta ruchu z przejścia granicznego w Kostrzynie w kierunku na Bydgoszcz i Gdańsk. Władze miasta nie zapominają też o tym, że sami mieszkańcy Gorzowa, posiadacze już prawie 50 tys. pojazdów, generują w mieście ogromne potoki ruchu. W celu zmniejszenia jego uciążliwości zrealizowano już i planowane są ogromne przedsięwzięcia inwestycyjne: budowa dwupasmowej trasy średnicowej, modernizacje poszczególnych ulic, remont starego mostu na Warcie. Wszystkie te działania sprawią, że miasto stanie się przyjazne dla mieszkańców i kierowców.
Mniej zanieczyszczeń do wód
Zadanie ograniczenia wprowadzania zanieczyszczeń do wód. To sukcesywnie realizowane jest poprzez budowę sieci kanalizacyjnych w peryferyjnych dzielnicach miasta w ramach zintegrowanego systemu kanalizacji sanitarnej Gorzowa i gmin ościennych wchodzących w skład Związku Celowego Gmin MG-6. Aby zmniejszyć zanieczyszczenie wód powierzchniowych, rozpoczęto budowę osadników i separatorów na wylotach kanalizacji deszczowej.
Kompleksowa gospodarka odpadami
Duży nacisk położono też na kwestię znalezienia kompleksowego rozwiązania zagadnienia gospodarki odpadami komunalnymi. W Zakładzie Utylizacji Odpadów, oddanym do użytku w 1998 r., w 2000 r. została uruchomiona linia do doczyszczania i rozdrabniania odzyskanych surowców wtórnych, natomiast w czerwcu 2001 r. uruchomiono centrum recyklingu materiałów budowlanych. Zainstalowana została również linia do belowania surowców wtórnych. W 2000 r. rozpoczął się proces reaktywowania systemu selektywnej zbiórki odpadów u źródła ich powstawania. Należy zaznaczyć, iż miasto osiągnęło już poziom ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, przewidziany w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami na 2013 r. Istniejący system gospodarki odpadami komunalnymi w Gorzowie, oparty na sprawnym systemie gromadzenia i wywozu odpadów, a także ich sortowania i kompostowania, uzupełniony systemem selektywnej zbiórki odpadów u źródła ich powstawania, daje gwarancję racjonalnego gospodarowania odpadami komunalnymi w mieście.
Równolegle z działaniami inwestycyjnymi władze miasta podejmują też inne, mające na celu poprawę stanu środowiska. Należą do nich działania kontrolne i edukacyjno-popularyzacyjne.
Wysiłki władz miasta w zakresie poprawy stanu środowiska, a także prowadzonych działań edukacyjnych docenione zostały w konkursie „Miasto a wymagania Unii Europejskiej”, ogłoszonym pod patronatem Komisji Europejskiej, Dyrekcji Generalnej XI ds. Środowiska, Bezpieczeństwa Nuklearnego i Obrony Cywilnej. W konkursie wzięło udział 215 miast z Europy Środkowej i Wschodniej, w tym 61 miast z Polski. Gorzów Wlkp. znalazł się w gronie 20 miast-finalistów i otrzymał honorowy dyplom.
W kwietniu 2002 r. przyznano miastu Flagę Rady Europy m.in. za sposób wykorzystania środków Unii Europejskiej. W ostatnich latach Gorzów był na pierwszych miejscach rankingów prowadzonych przez Centrum Badań Regionalnych, gdzie oceniano przede wszystkim zaangażowanie inwestycyjne, w tym inwestycje infrastrukturalne (2002 r. – czwarte miejsce w rankingu Złota Setka Samorządów i drugie miejsce wśród miast wojewódzkich, 2003 r. – trzecie miejsce w rankingu Złota 12 – miast powiatów grodzkich i trzecie miejsce w rankingu wśród miast wojewódzkich).
Należy wspomnieć, że miasto posiada opracowane dokumenty o charakterze strategicznym, m.in. Strategię Zrównoważonego Rozwoju, Plan Rozwoju Lokalnego, Wieloletni Pan Inwestycyjny czy Program Rozwoju i Utrzymania Zieleni, w których zagadnienia ochrony środowiska zajmują ważne miejsce oraz Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami.
Ze względu na narzucone przez Redakcję ograniczenia w przedstawianym materiale nie omówiono wszystkich podejmowanych przedsięwzięć inwestycyjnych, zagadnień dotyczących zieleni miasta, form ochrony przyrody, działań monitoringowych, jak również realizacji programu edukacji ekologicznej, co może stanowić treść przyszłych publikacji.
Dorota Szukalska-Koźlakowska
Naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska
