Hydranty są ważnym, choć często niedocenianym elementem miejskiej infrastruktury. Zauważalny jest ich rozwój ? zarówno pod względem funkcjonalności, jak i wyglądu ? od zabytkowych, które nadal królują na starówkach, przez nowe i oryginalne wzory aż do innowacyjnych rozwiązań projektowych, takich jak hydranty teleskopowe.

Hydranty to urządzenia, które umożliwiają pobór wody bezpośrednio z sieci lub instalacji wodociągowej do celów przeciwpożarowych lub gospodarczych. Są też wykorzystywane przez firmy wod-kan do płukania sieci wodociągowych1.

W zależności od przeznaczenia wyróżnia się hydranty wewnętrzne w instalacjach przeciwpożarowych budynków oraz zewnętrzne, które dzielą się na podziemne i nadziemne2. Te ostatnie są szczególnie narażone na szkodliwe działanie czynników atmosferycznych oraz uszkodzenia mechaniczne, przed którymi powinny być należycie chronione.

Od hydrantów wymaga się, aby były funkcjonalne i bezpieczne, ale także atrakcyjne pod względem wizualnym. Producenci, aby sprostać oczekiwaniom klientów i zmieniającym się trendom, oferują obecnie zróżnicowane obudowy hydrantów. Pomimo tych zmian, wiele z przedsiębiorstw wod-kan postanowiło odnowić hydranty zabytkowe, zdobiące głównie starówki. Te, które nie spełniały już swojej roli musiały zostać wyłączone z eksploatacji, a szczególnie cenne egzemplarze można podziwiać w muzeach.

Fragment historii

Największa ekspozycja zabytkowych hydrantów w Polsce znajduje się w Muzeum Wodociągów w Bydgoszczy. Zgromadzone tam historyczne eksponaty pochodzą z różnych zakątków kraju (fot. 1). W znacznej mierze są to urządzenia z pierwszej połowy XX w. ? Jednym z ważniejszych powodów utworzenia ekspozycji z zabytkowymi hydrantami i zdrojami ulicznymi była chęć pokazania różnorodności ich typów i form. Wspomniane urządzenia często pozostają niezauważone przez mieszkańców. Niemniej pełnią również funkcję estetyzującą przestrzeń miejską. Ekspozycja w Muzeum Wodociągów ukazuje hydranty i zdroje z różnych perspektyw, akcentując elementy otaczającego nas świata ? od ?prostych rur? po bogato zdobione obiekty ? opisuje Bartłomiej Bromberek z bydgoskiego Muzeum Wodociągów.

Na szczególną uwagę zasługują hydranty znajdujące się na poznańskim Starym Mieście. Większość z nich, zwanych kandelabrami, pełniło niegdyś dwie funkcje ? hydrantu oraz latarni gazowej. Jak podaje poznański Aquanet, obecnie eksploatuje on ok. 530 urządzeń tego typu. ? Corocznie wykonujemy konserwację kilkunastu sztuk ?kandelabrów?, a te w bardzo złym stanie technicznym przekazywane są do serwisu mechanicznego w celu przeprowadzenia gruntownej renowacji ? tłumaczy Agnieszka Kaczmarek z Aquanetu.

Armatura z przesłaniem

Zdobiące centrum Poznania zabytkowe hydranty zostały wykorzystane przez przedsiębiorstwo wodociągowe także do przekazywania patriotycznego przesłania. Od trzech lat włączane są w akcję ?Przypnij kokardę?, mającą na celu upamiętnienie rocznicy wybuchu powstania wielkopolskiego oraz uczczenie zwycięstwa powstańców w walce o wolność (fot. 2). ? Chodzi o przyozdabianie hydrantów mieszczących się w centrum Poznania w ?szydełkowe mundury?, na które doszywane są kokardy narodowe. Szydełkowaniem zajmują się seniorki z ?Klubu Słoneczna Przystań?. Hydrantów tak przyozdobionych nie sposób przeoczyć, nawet jeśli ktoś nie wie, dlaczego od grudnia ?ubieramy? hydranty, to może to sprawdzić i dowiedzieć się o tym historycznym wydarzeniu ? wyjaśnia A. Kaczmarek. Akcja rozpoczęta w 2013 r, w 95. rocznicę powstania wielkopolskiego, stała się tradycją przedsiębiorstwa.

Zabytkowe hydranty, oprócz historycznego przesłania, bardzo często prezentowały jedną z najważniejszych wizytówek miasta, czyli jego herb. Obecnie firmy wodociągowe decydują się na powrót do tej praktyki, wymieniając stare hydranty na nowe wykonane w stylu staromiejskim z odlanym herbem miasta. W ten sposób postąpiło m.in. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Stargardzie (fot. 3). ? Pierwsza partia zakupionych hydrantów w ilości 30 sztuk została już zamontowana na starówce i przy głównych arteriach miejskich. Hydranty upiększają ulice, jak również promują nasz herb ? komentuje Milena Iżewska z MPGK w Stargardzie. ? Montaż tego typu hydrantów ukazuje, jak ważna jest dla nas historia i tradycja miasta oraz stanowi dowód na to, że naszą misją jest służba miastu i jego mieszkańcom ? dodaje. 

Kolorowy świat hydrantów

Wartość edukacyjną mają też nowoczesne hydranty, przybierające różne formy, nawiązujące stylistyką do historii danego miasta, wydarzeń sportowych bądź miejsca ich montażu. Nietuzinkowe hydranty systematycznie pojawiają się m.in. na terenie Kielc. 

Jak wyjaśnia rzecznik prasowy Wodociągów Kieleckich, Ziemowit Nowak: ? Pierwszy tego typu hydrant zamontowaliśmy w listopadzie 2015 r. obok Kieleckiego Centrum Kultury, przy ul. Kościuszki. Od tego czasu kolorowe hydranty stanęły jeszcze w sześciu innych miejscach, m.in. w rodzinnej miejscowości Stefana Żeromskiego, czyli w Ciekotach w gm. Masłów, obok Centrum Kultury Szklany Dom. Tam hydrant przypomina mężczyznę z wąsami, który ma być podobny do ojca pisarza. Z kolei obok siedziby straży pożarnej w Zagnańsku ustawiliśmy hydrant z podobizną strażaka. Natomiast na terenie Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach stanęło urządzenie przypominające pielęgniarkę (fot. 4).

Charakterystyczne hydranty stanowią formę promocji spółki, poprawiają jej wizerunek, a także sprzyjają budowaniu relacji z społecznością. ? Urządzenia tego typu są droższe od standardowych i montujemy je w specjalnie wybranych lokalizacjach, uczęszczanych przez kielczan i turystów. Spełniają one również wymogi przeciwpożarowe. Mają one m.in. specjalny zawór kulowy, zapobiegający niekontrolowanemu wypływowi wody w razie złamania hydrantu, np. w wyniku kolizji drogowej ? opisuje Z. Nowak.  Natomiast w Katowicach szarość ulic przełamują hydranty przypominające klauna. Montowane przy placówkach oświatowych zwracają uwagę dzieci i w naturalny sposób stają się pretekstem do rozmowy na temat wykorzystania oraz oszczędzania wody, a także dbania o jej czystość. ? Zakupiliśmy te wielobarwne urządzenia z myślą o najmłodszych mieszkańcach Katowic. Idąc za przykładem innych polskich miast, uznaliśmy, że to dobry pomysł, by zwrócić uwagę dzieci na miejsca poboru wody do celów przeciwpożarowych, ale też zachęcić do zadawania pytań na temat wody. Pierwsze zakupione przez nas hydranty stanęły przy szkołach, przedszkolach i placach zabaw. Kolejne zostały zamontowane w parkach. Przyjęliśmy zasadę, że ustawiamy je tam, gdzie często przebywają i bawią się dzieci ? wyjaśnia Agnieszka Jaszkaniec z Katowickich Wodociągów.

Wesołe klauny to już drugi rodzaj nietypowych hydrantów zamontowanych przez Katowickie Wodociągi na terenie miasta. ? Pierwsze z piłką nożną na szczycie oraz z wymalowaną flagą Polski na korpusie stanęły specjalnie na EURO 2012 ? opisuje A. Jaszkaniec (fot. 5).

Idzie nowe

Indywidualne oznaczenie hydrantów nadziemnych przez umieszczenie logo wodociągów, herbu miasta, a także tworzenie charakterystycznych, nietuzinkowych form to tylko jeden z nowych trendów w konstruowaniu hydrantów zewnętrznych. Bardzo widoczny jest także rozwój jakościowy tych produktów, 

a firmy oferujące hydranty na polskim rynku nieustannie prześcigają się w tworzeniu udogodnień i rozwiązań bardziej funkcjonalnych oraz przyjaznych użytkownikowi. 

W ostatnich latach obserwowane są m.in. redukcja połączeń rozłącznych na rzecz nierozłącznych, takich jak kolumny monolityczne wykonane z jednego odlewu oraz napawanie powierzchni metalami kolorowymi (mosiądz, brąz, stal nierdzewna), które eliminuje stosowanie uszczelek, gwintów i pierścieni blokujących, bedących newralgicznymi punktami.

Postępuje także całkowite eliminowanie gniazd korozji przez stosowanie materiałów nierdzewnych, certyfikowanych powłok malarskich czy wulkanizowanie elementów żeliwnych. W celu zredukowania ewentualnych kosztów naprawy projektowane są hydranty umożliwiające inspekcję ich wewnętrznych części bez konieczności wykopywania, np. przez dodatkową pokrywę w głowicy hydrantu. 

Powoli w hydrantach zaczynają też pojawiać się moduły elektroniczne, np. czujniki przecieków lub niekontrolowanego poboru wody, jednak są to jeszcze stosunkowo drogie rozwiązania.

Z duchem czasów

Spośród modeli hydrantów, które zostały wprowadzone na polski rynek w ostatnich latach, warto wymienić hydrant teleskopowy wolno przelotowy, stanowiący całkiem nowe rozwiązanie, łączące zalety armatury podziemnej i nadziemnej. Wyposażony jest on w system zamknięcia przepływu wraz z płytą odcinającą. Częścią przepływową urządzenia jest zintegrowany teleskopowy stojak, zakończony głowicą z dwiema nasadami typu B (75 mm) i uchwytem umożliwiającym wyciągnięcie głowicy ze skrzynki ulicznej ponad poziom terenu. Hydrant teleskopowy zalecany jest wszędzie tam, gdzie hydrant nadziemny byłby narażony na uszkodzenia lub utrudniałby ruch pojazdów mechanicznych.

Jak zauważa Michał Setlak, dyrektor innowacji i marketingu jednej z firm produkujących hydranty, przy nieustannym rozwoju jakościowym tych produktów zauważalny jest także trend ekonomiczny, uwzględniający ograniczanie kosztów inwestycji i eksploatacji. ? Przetargi, aukcje elektroniczne oraz rezygnacja z części zapisów jakościowych wymuszają na producentach projektowanie rozwiązań ekonomicznych z użyciem tańszych materiałów (np. stali zwykłej ocynkowanej zamiast nierdzewnej), pocienianie ścianek korpusów i ograniczanie gwarancji, co nie wpływa na jakość, ale redukuje cenę gotowego wyrobu, a jak wiadomo, rynek oczekuje również takich rozwiązań ? tłumaczy M. Setlak.

Martyna Matuszczak

 

Źródła:

  1. Kaźmierski T.: Armatura systemów wodociągowych i kanalizacyjnych. ?Wodociągi-Kanalizacja? 5/2007.
  2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Hydrant