Inwestycje biomasowe w Małopolsce
W sierpniu 2002 r. Fundacja Partnerstwo dla Środowiska uruchomiła program wspierania samorządów w przygotowaniu inicjatyw i projektów w zakresie wykorzystania biomasy do celów grzewczych.
Program ten bazował na projekcie „Zintegrowane podejście do wykorzystania odpadów drzewnych do produkcji energii cieplnej w Polsce”, wdrażanym w imieniu ministra środowiska i finansowanym ze środków Global Environment Facility (Funduszu na Rzecz Globalnego Środowiska – GEF) za pośrednictwem Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). Projekt został przygotowany przez zespół prof. Adama Guły z Fundacji na Rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii. Założeniem projektu było inspirowanie do rozwoju rynku energii cieplnej opartego na wykorzystaniu biomasy poprzez przełamywanie barier informacyjnych, formalnoprawnych, świadomościowych, organizacyjnych i innych, w szczególności na szczeblu lokalnym.
W ramach projektu, prócz przygotowywania i realizacji inwestycji demonstracyjnych w południowej Polsce, został opracowany stale uaktualniany portal internetowy poświęcony wykorzystaniu biomasy www.biomasa.org.
Wdrażanie demonstracyjnych projektów inwestycyjnych oparte jest na środkach finansowych projektu. Do tej pory zakończone zostały inwestycje w Jordanowie, Niepołomicach i Łyszkowicach.
Jordanów – modernizacja kotłowni szkolnej
Jesienią 2005 r. została przeprowadzona modernizacja kotłowni w szkole podstawowej oraz w przedszkolu i gimnazjum w Jordanowie. W miejsce przestarzałych, znacznie przewymiarowanych kotłów węglowych (KZ 5 i ECa IV) zainstalowano po dwa automatyczne kotły firmy Moderator z palnikiem Smok III o mocy 120 kW, przystosowane do spalania biomasy w postaci brykietu, pelet i zrębków drzewnych.
Prace termomodernizacyjne, obejmujące instalację zaworów termostatycznych oraz regulację instalacji wewnętrznych, zostały przeprowadzone wiosną br.
Montaż finansowy zamknięto dzięki środkom projektu GEF (łącznie 189 tys. zł), miasta Jordanowa oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.
Podstawowe parametry modernizacji systemu c.o. i przygotowania c.w.u. (wyliczenia oparte na cenach z lipca 2005 r.)
Niepołomice – projekt demonstracyjny
W Niepołomicach Fundacja wspólnie z władzami miasta przygotowała program skierowany do odbiorców indywidualnych – beneficjentów pomocy społecznej, którzy otrzymują od miasta pomoc w postaci drewna opałowego na zimę. Wymiana u tych osób przestarzałych i nieefektywnych w spalaniu drewna kotłów węglowych na nowoczesne kotły zgazowujące drewno kawałkowe miała pozwolić na lepsze wykorzystanie środków samorządu przeznaczonych na pomoc socjalną.
Jednak pomimo zorganizowania szeregu spotkań z mieszkańcami i przeprowadzenia uproszczonych audytów energetycznych oraz wizji lokalnych okazało się, że potencjalni beneficjenci zrezygnowali z uczestnictwa w programie. Przyczyną były m.in. obawy co do dostępności paliwa i brak zgody mieszkańców na montaż zbiorników buforowych, koniecznych do prawidłowego funkcjonowania kotłów na biomasę. Aby przełamać obawy mieszkańców miasta co do instalacji kotłów na zgazowanie drewna, w kotłowni budynku Ochotniczej Straży Pożarnej, Zakładu Opieki Zdrowotnej i świetlicy w Niepołomicach-Podgrabiu została przeprowadzona modernizacja. Istniejący kocioł węglowy (ostatni w budynkach publicznych Niepołomic) został wymieniony na nowoczesny kocioł na zgazowanie drewna Bavaria HDG Turbotec 60 kW, a zmodernizowana kotłownia została udostępniona dla zwiedzających, aby w ten sposób stać się istotnym elementem promocji biomasy na terenie Niepołomic.
Łyszkowice – modernizacja kotłowni w Domu Pomocy Społecznej
Dom Pomocy Społecznej (DPS) im. Adama Chmielowskiego we wsi Łyszkowice (powiat proszowicki) zapewnia całodobową opiekę 130 pensjonariuszom, a dodatkowych 25 podopiecznych przebywa w nim podczas dnia. Ośrodek zaspokaja potrzeby bytowe mieszkańców oraz zapewnia opiekę pielęgniarską i podstawową rehabilitację leczniczą. DPS zatrudnia 93 osoby. Całkowita powierzchnia ośrodka wynosi 21,5 ha, z czego 8 ha związane jest bezpośrednio z działalnością na rzecz mieszkańców, a pozostała część gruntów wchodzi w skład gospodarstwa pomocniczego.
Na terenie ośrodka znajduje się dziewięć budynków o różnym przeznaczeniu, zasilanych w ciepło z centralnej, wolno stojącej kotłowni. W 2005 r. w ramach projektu GEF wykonano analizę stanu systemu ciepłowniczego oraz zapotrzebowania na moc i energię na potrzeby centralnego ogrzewania i produkcji ciepłej wody użytkowej. Analiza ta wykazała zły stan techniczny systemu ciepłowniczego DPS oraz niedogrzanie większości budynków w okresie zimowym. W centralnej kotłowni zainstalowane były dwa wyeksploatowane i ulegające częstym awariom kotły ECa IV o mocy 430 kW każdy, opalane koksem i węglem, a sieć ciepłownicza była w złym stanie technicznym, z zauważalnymi ubytkami izolacji.
Ciepła woda wytwarzana była w dwóch kotłach na drewno kawałkowe typu Atmos o mocy 25 kW każdy. Niestety, cały układ c.w.u. był nieprzystosowany do szczytowych dużych poborów ciepłej wody. Według danych obliczeniowych średnie zapotrzebowanie na moc do produkcji c.w.u. wynosi 125 kW, natomiast w chwilach szczytowego poboru wartość ta jest wielokrotnie większa.
Taka sytuacja wynikała przede wszystkim ze specyfiki obiektu (częste kąpiele pensjonariuszy), a także z niedziałającej cyrkulacji c.w.u. i wysokiego ciśnienia w sieci wodociągowej (ok. 6 barów w kotłowni). Kolejny powód to nieoszczędne wylewki – starego typu, bez perlatorów.
Budynki były znacznie niedogrzane. Wynikało to z oszczędności drogiego opału oraz rozregulowania instalacji c.o.
W ramach projektu GEF Fundacja Partnerstwo dla Środowiska zleciła wykonanie analizy różnych wariantów modernizacji systemu centralnego ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Podstawowe parametry analizowanych opcji zostały przedstawione na rysunku.
Władze powiatu proszowickiego do realizacji wybrały wariant oparty na biomasie jako najbardziej korzystny pod względem ekonomicznym i technicznym.
Zakres wykonanych prac
Zostały zainstalowane automatyczne kotły Bioplex (HL) firmy Thermostahl: jeden o mocy 233 kW na potrzeby wytwarzania ciepłej wody użytkowej i dwa o mocy 160 kW każdy na potrzeby centralnego ogrzewania. Zainstalowane kotły przystosowane są do spalania wielu rodzajów paliwa biomasowego, tj. pelet, zrębków drzewnych, a także ziarna owsa. Zaletą takiego rozwiązania jest uniezależnienie się od dostępności jednego rodzaju paliwa oraz wahań cenowych na rynku.
W kotłowni zabudowano również dwa zbiorniki akumulacyjne o pojemności 2 tys. l każdy oraz wymiennik do wstępnego podgrzewania wody. Wymieniono układ pomp, wykonano zabudowę komina oraz prace elektryczne i budowlane w pomieszczeniu kotłowni, a także wykonano fragment rurociągu do dystrybucji ciepłej wody użytkowej.
Zakres dalszych prac
W najbliższym czasie planuje się wykonanie prac termomodernizacyjnych, zalecanych w przyjętej koncepcji modernizacji (m.in. ocieplenie stropów i ścian zewnętrznych, modernizacja instalacji wewnętrznych). Ponadto w budynku gospodarczym mają zostać podłączone pralnice do instalacji centralnej ciepłej wody użytkowej w celu obniżenia kosztów użytkowania pralnic (o ok. 3 tys. zł/rok).
Inwestycja została sfinansowana ze środków GEF (310 tys. zł) – głównie na prace przygotowawcze, dokumentację, zakup kotła na potrzeby produkcji c.w.u. oraz prace wykonawcze) oraz ze środków własnych powiatu proszowickiego (224 tys. zł) – zakup i instalacja kotłów na potrzeby centralnego ogrzewania.
Trzy obszary działań
Oprócz korzystnego efektu ekologicznego, wynikającego z konwersji paliwa z węgla na biomasę, oraz korzyści ekonomicznych, do natychmiast odczuwalnych skutków tej inwestycji należy poprawa komfortu cieplnego. Dzięki realizacji inwestycji w DPS w Łyszkowicach możliwe jest zapewnienie normatywnych warunków cieplnych i dostępności ciepłej wody użytkowej (zgodnie z wysokimi zapotrzebowaniami, jakie występują w tego typu jednostkach). Ponadto zainstalowanie kotłów automatycznych znacznie ułatwiło obsługę kotłowni.
Przeprowadzone przez Fundację Partnerstwo dla Środowiska w ramach projektu GEF inwestycje oraz wykonane analizy i raporty dają podstawy do wysunięcia wniosku, że zarówno na terenie Małopolski, jak i na terenie całego kraju istnieje olbrzymi, nadal niewykorzystany potencjał w zakresie poprawy efektywności energetycznej i zwiększenia wykorzystania biomasy do celów grzewczych.
Aby usunąć istniejące bariery w wykorzystaniu tego potencjału, niezbędne są intensywne działania co najmniej w trzech obszarach: promocji (efektywności energetycznej i energetycznego wykorzystania biomasy), finansowego wsparcia inwestycji biomasowych i rozwiązań poprawiających efektywność energetyczną (również w formie korzystnych rozwiązań podatkowych) oraz systemowego podejścia do technicznego wsparcia (m.in. w formie zorganizowanego systemu doradztwa) dla samorządów planujących inwestycje biomasowe.
Podjęcie zdecydowanych działań w powyższych obszarach zwiększa szanse na wywiązanie się przez Polskę z przyjętych zobowiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii.
dr Ziemowit Pochitonow
Beata Błachut
Łukasz Barchański
MSc. (TUM)
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska
Program ten bazował na projekcie „Zintegrowane podejście do wykorzystania odpadów drzewnych do produkcji energii cieplnej w Polsce”, wdrażanym w imieniu ministra środowiska i finansowanym ze środków Global Environment Facility (Funduszu na Rzecz Globalnego Środowiska – GEF) za pośrednictwem Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). Projekt został przygotowany przez zespół prof. Adama Guły z Fundacji na Rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii. Założeniem projektu było inspirowanie do rozwoju rynku energii cieplnej opartego na wykorzystaniu biomasy poprzez przełamywanie barier informacyjnych, formalnoprawnych, świadomościowych, organizacyjnych i innych, w szczególności na szczeblu lokalnym.
W ramach projektu, prócz przygotowywania i realizacji inwestycji demonstracyjnych w południowej Polsce, został opracowany stale uaktualniany portal internetowy poświęcony wykorzystaniu biomasy www.biomasa.org.
Wdrażanie demonstracyjnych projektów inwestycyjnych oparte jest na środkach finansowych projektu. Do tej pory zakończone zostały inwestycje w Jordanowie, Niepołomicach i Łyszkowicach.
Jordanów – modernizacja kotłowni szkolnej
Jesienią 2005 r. została przeprowadzona modernizacja kotłowni w szkole podstawowej oraz w przedszkolu i gimnazjum w Jordanowie. W miejsce przestarzałych, znacznie przewymiarowanych kotłów węglowych (KZ 5 i ECa IV) zainstalowano po dwa automatyczne kotły firmy Moderator z palnikiem Smok III o mocy 120 kW, przystosowane do spalania biomasy w postaci brykietu, pelet i zrębków drzewnych.
Prace termomodernizacyjne, obejmujące instalację zaworów termostatycznych oraz regulację instalacji wewnętrznych, zostały przeprowadzone wiosną br.
Montaż finansowy zamknięto dzięki środkom projektu GEF (łącznie 189 tys. zł), miasta Jordanowa oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.
Podstawowe parametry modernizacji systemu c.o. i przygotowania c.w.u. (wyliczenia oparte na cenach z lipca 2005 r.)
Niepołomice – projekt demonstracyjny
W Niepołomicach Fundacja wspólnie z władzami miasta przygotowała program skierowany do odbiorców indywidualnych – beneficjentów pomocy społecznej, którzy otrzymują od miasta pomoc w postaci drewna opałowego na zimę. Wymiana u tych osób przestarzałych i nieefektywnych w spalaniu drewna kotłów węglowych na nowoczesne kotły zgazowujące drewno kawałkowe miała pozwolić na lepsze wykorzystanie środków samorządu przeznaczonych na pomoc socjalną.
Jednak pomimo zorganizowania szeregu spotkań z mieszkańcami i przeprowadzenia uproszczonych audytów energetycznych oraz wizji lokalnych okazało się, że potencjalni beneficjenci zrezygnowali z uczestnictwa w programie. Przyczyną były m.in. obawy co do dostępności paliwa i brak zgody mieszkańców na montaż zbiorników buforowych, koniecznych do prawidłowego funkcjonowania kotłów na biomasę. Aby przełamać obawy mieszkańców miasta co do instalacji kotłów na zgazowanie drewna, w kotłowni budynku Ochotniczej Straży Pożarnej, Zakładu Opieki Zdrowotnej i świetlicy w Niepołomicach-Podgrabiu została przeprowadzona modernizacja. Istniejący kocioł węglowy (ostatni w budynkach publicznych Niepołomic) został wymieniony na nowoczesny kocioł na zgazowanie drewna Bavaria HDG Turbotec 60 kW, a zmodernizowana kotłownia została udostępniona dla zwiedzających, aby w ten sposób stać się istotnym elementem promocji biomasy na terenie Niepołomic.
Łyszkowice – modernizacja kotłowni w Domu Pomocy Społecznej
Dom Pomocy Społecznej (DPS) im. Adama Chmielowskiego we wsi Łyszkowice (powiat proszowicki) zapewnia całodobową opiekę 130 pensjonariuszom, a dodatkowych 25 podopiecznych przebywa w nim podczas dnia. Ośrodek zaspokaja potrzeby bytowe mieszkańców oraz zapewnia opiekę pielęgniarską i podstawową rehabilitację leczniczą. DPS zatrudnia 93 osoby. Całkowita powierzchnia ośrodka wynosi 21,5 ha, z czego 8 ha związane jest bezpośrednio z działalnością na rzecz mieszkańców, a pozostała część gruntów wchodzi w skład gospodarstwa pomocniczego.
Na terenie ośrodka znajduje się dziewięć budynków o różnym przeznaczeniu, zasilanych w ciepło z centralnej, wolno stojącej kotłowni. W 2005 r. w ramach projektu GEF wykonano analizę stanu systemu ciepłowniczego oraz zapotrzebowania na moc i energię na potrzeby centralnego ogrzewania i produkcji ciepłej wody użytkowej. Analiza ta wykazała zły stan techniczny systemu ciepłowniczego DPS oraz niedogrzanie większości budynków w okresie zimowym. W centralnej kotłowni zainstalowane były dwa wyeksploatowane i ulegające częstym awariom kotły ECa IV o mocy 430 kW każdy, opalane koksem i węglem, a sieć ciepłownicza była w złym stanie technicznym, z zauważalnymi ubytkami izolacji.
Ciepła woda wytwarzana była w dwóch kotłach na drewno kawałkowe typu Atmos o mocy 25 kW każdy. Niestety, cały układ c.w.u. był nieprzystosowany do szczytowych dużych poborów ciepłej wody. Według danych obliczeniowych średnie zapotrzebowanie na moc do produkcji c.w.u. wynosi 125 kW, natomiast w chwilach szczytowego poboru wartość ta jest wielokrotnie większa.
Taka sytuacja wynikała przede wszystkim ze specyfiki obiektu (częste kąpiele pensjonariuszy), a także z niedziałającej cyrkulacji c.w.u. i wysokiego ciśnienia w sieci wodociągowej (ok. 6 barów w kotłowni). Kolejny powód to nieoszczędne wylewki – starego typu, bez perlatorów.
Budynki były znacznie niedogrzane. Wynikało to z oszczędności drogiego opału oraz rozregulowania instalacji c.o.
W ramach projektu GEF Fundacja Partnerstwo dla Środowiska zleciła wykonanie analizy różnych wariantów modernizacji systemu centralnego ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Podstawowe parametry analizowanych opcji zostały przedstawione na rysunku.
Władze powiatu proszowickiego do realizacji wybrały wariant oparty na biomasie jako najbardziej korzystny pod względem ekonomicznym i technicznym.
Zakres wykonanych prac
Zostały zainstalowane automatyczne kotły Bioplex (HL) firmy Thermostahl: jeden o mocy 233 kW na potrzeby wytwarzania ciepłej wody użytkowej i dwa o mocy 160 kW każdy na potrzeby centralnego ogrzewania. Zainstalowane kotły przystosowane są do spalania wielu rodzajów paliwa biomasowego, tj. pelet, zrębków drzewnych, a także ziarna owsa. Zaletą takiego rozwiązania jest uniezależnienie się od dostępności jednego rodzaju paliwa oraz wahań cenowych na rynku.
W kotłowni zabudowano również dwa zbiorniki akumulacyjne o pojemności 2 tys. l każdy oraz wymiennik do wstępnego podgrzewania wody. Wymieniono układ pomp, wykonano zabudowę komina oraz prace elektryczne i budowlane w pomieszczeniu kotłowni, a także wykonano fragment rurociągu do dystrybucji ciepłej wody użytkowej.
Zakres dalszych prac
W najbliższym czasie planuje się wykonanie prac termomodernizacyjnych, zalecanych w przyjętej koncepcji modernizacji (m.in. ocieplenie stropów i ścian zewnętrznych, modernizacja instalacji wewnętrznych). Ponadto w budynku gospodarczym mają zostać podłączone pralnice do instalacji centralnej ciepłej wody użytkowej w celu obniżenia kosztów użytkowania pralnic (o ok. 3 tys. zł/rok).
Inwestycja została sfinansowana ze środków GEF (310 tys. zł) – głównie na prace przygotowawcze, dokumentację, zakup kotła na potrzeby produkcji c.w.u. oraz prace wykonawcze) oraz ze środków własnych powiatu proszowickiego (224 tys. zł) – zakup i instalacja kotłów na potrzeby centralnego ogrzewania.
Trzy obszary działań
Oprócz korzystnego efektu ekologicznego, wynikającego z konwersji paliwa z węgla na biomasę, oraz korzyści ekonomicznych, do natychmiast odczuwalnych skutków tej inwestycji należy poprawa komfortu cieplnego. Dzięki realizacji inwestycji w DPS w Łyszkowicach możliwe jest zapewnienie normatywnych warunków cieplnych i dostępności ciepłej wody użytkowej (zgodnie z wysokimi zapotrzebowaniami, jakie występują w tego typu jednostkach). Ponadto zainstalowanie kotłów automatycznych znacznie ułatwiło obsługę kotłowni.
Przeprowadzone przez Fundację Partnerstwo dla Środowiska w ramach projektu GEF inwestycje oraz wykonane analizy i raporty dają podstawy do wysunięcia wniosku, że zarówno na terenie Małopolski, jak i na terenie całego kraju istnieje olbrzymi, nadal niewykorzystany potencjał w zakresie poprawy efektywności energetycznej i zwiększenia wykorzystania biomasy do celów grzewczych.
Aby usunąć istniejące bariery w wykorzystaniu tego potencjału, niezbędne są intensywne działania co najmniej w trzech obszarach: promocji (efektywności energetycznej i energetycznego wykorzystania biomasy), finansowego wsparcia inwestycji biomasowych i rozwiązań poprawiających efektywność energetyczną (również w formie korzystnych rozwiązań podatkowych) oraz systemowego podejścia do technicznego wsparcia (m.in. w formie zorganizowanego systemu doradztwa) dla samorządów planujących inwestycje biomasowe.
Podjęcie zdecydowanych działań w powyższych obszarach zwiększa szanse na wywiązanie się przez Polskę z przyjętych zobowiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii.
dr Ziemowit Pochitonow
Beata Błachut
Łukasz Barchański
MSc. (TUM)
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska
