Z profesorem Tadeuszem Skoczkowskim, prezesem Krajowej Agencji Poszanowania Energii, rozmawia Urszula Wojciechowska

Jest Pan znanym propagatorem zrównoważonej polityki energetycznej. W wydanej w ubiegłym roku książce opisał Pan m.in. formy promowania i przekazu informacji na ten temat. Jakie formy są, Pana zdaniem, najskuteczniejsze?
Wydawać by się mogło, że wprowadzenie elementów zrównoważonego rozwoju do energetyki jest niemożliwe. A jednak powstała filozofia, bo chyba to właściwe określenie, zrównoważonej polityki energetycznej rozumianej jako polepszenie dobrobytu społeczeństwa w aspekcie długotrwałym poprzez dążenie do utrzymania równowagi pomiędzy bezpieczeństwem energetycznym, zaspokojeniem potrzeb społecznych, konkurencyjnością gospodarki i ochroną środowiska.
Istnieje szeroki wachlarz form promowania i przekazu informacji, możliwych do wykorzystania przy wdrażaniu zrównoważonej polityki energetycznej. Wybór najbardziej odpowiednich zależy m.in. od grup docelowych oraz budżetu.
Podstawową sprawą przy wdrażaniu określonej polityki jest uświadomienie osobom indywidualnym oraz instytucjom założeń danej polityki oraz konsekwencji ich wypełniania. Wydaje się, że niewiele trzeba zrobić, aby przekonać ludzi do aktywnego wspierania polityki mającej na celu ochronę środowiska. Niestety, rzeczywistość jest bardziej skomplikowana. W podejmowaniu decyzji w tym zakresie nadal istotną rolę odgrywać będą osobiste opinie, preferencje polityczne oraz korzyści ekonomiczne i finansowe. Dlatego też informowanie jest wstępnym warunkiem tego, żeby inne środki osiągnęły planowany efekt.
Jednym z najlepszych środków jest kampania informacyjna bądź informacyjno-edukacyjna, która wykorzystuje różne narzędzia promowania. Kampanię taką można prowadzić za pośrednictwem strony internetowej, materiałów drukowanych oraz telewizji, radia i prasy. Niezbędne jest wtedy włączenie do współpracy ekspertów z dziedziny energetyki i poszanowania energii, jednak warto wiedzieć, że jest to dość kosztowne.
Inną dobrą techniką promowania są różnego rodzaju konkursy, np. na najbardziej efektywną energetycznie gminę. Warto tu podkreślić, że ważną rolę w promowaniu zrównoważonej polityki energetycznej odgrywają samorządy lokalne, które są zarówno wytwórcami i dystrybutorami energii na lokalnym rynku, jak i jej odbiorcami.
Dobór odpowiednich działań promocyjnych zależy od grupy docelowej. Jeśli chcemy promować zrównoważoną politykę energetyczną w sektorze publicznym, najlepiej sprawdzą się konkursy, konferencje i seminaria oraz szkolenia dla decydentów, np. w gminach. Jeśli będzie to sektor przedsiębiorstw, będą to z kolei informacje internetowe, szkolenia dla kadry menedżerskiej i technicznej, konkursy i wyróżnienia czy rozpowszechnione w Unii Europejskiej zobowiązania dobrowolne. W przypadku indywidualnych użytkowników najbardziej skuteczne będą kampanie informacyjne promujące np. energooszczędne urządzenia gospodarstwa domowego, a także doradztwo indywidualne. Bardzo ważna jest również edukacja na poziomie szkolnym.
Z uwagi na rolę energii w życiu społeczeństwa musimy dążyć do osiągnięcia takiego stanu wiedzy społeczeństwa na tematy energetyczne, jaki obecnie mają zagadnienia ochrony środowiska. Przyjęcie zasad zrównoważonej polityki energetycznej musi dotyczyć również polskiej gospodarki.

W ubiegłym roku KAPE ogłosiła „Konkurs na najbardziej efektywną energetycznie gminę w Polsce”. Jak się okazało, była to bardzo dobra forma promocji efektywności energetycznej na szczeblu gminnym.
Konkurs jak najbardziej wpisał się w promocję zagadnień związanych z racjonalnym gospodarowaniem energią na szczeblu lokalnym, w tym problematyki związanej z ustawowym obowiązkiem przygotowania przez gminy planów energetycznych, z czym, jak wiemy, nie jest w Polsce najlepiej.
Cieszy nas pozytywna opinia „Czystej Energii” na temat Konkursu, tym bardziej że nie jest ona odosobniona. Otrzymaliśmy wiele sygnałów i słów podziękowań za pomysł zorganizowania tego typu konkursu. Nie ukrywam, że inicjatywa KAPE ma swoje korzenie w innych krajach europejskich. Wzorowaliśmy się na doświadczeniach Danii, w której rokrocznie w podobnym konkursie w tzw. rankingu gmin bierze udział ponad 60% gmin. Oczywiście konkurs został adaptowany do polskich realiów.
Przypomnę, że dotyczył on uzyskanych w 2005 r. oszczędności energii w budynkach użyteczności publicznej znajdujących się na terenie gminy oraz osiągniętych w wyniku podjęcia różnego rodzaju inicjatyw lokalnych, takich jak energooszczędne oświetlenie uliczne czy modernizacja lokalnego systemu ciepłowniczego. Konkurs promował również nowe, energooszczędne technologie oparte na wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii.
W Konkursie wzięło udział prawie 100 gmin, w drugim jego etapie jury ostatecznie oceniło na podstawie przysłanej dokumentacji 39 gmin. Konkurs wygrała niewielka gmina Suchowola, dla której nie była to pierwsza nagroda otrzymana za lokalną aktywność, ale z tego, co wiem, jej udział w naszym przedsięwzięciu był dobrą okazją do promocji swoich dokonań, nie tylko w zakresie racjonalnej gospodarki energetycznej.
Konkurs jako projekt o charakterze krajowym jest finansowany wyłącznie przez polskie podmioty. Korzystając z okazji, chciałbym raz jeszcze podziękować wszystkim instytucjom, dzięki którym realizacja Konkursu była możliwa – sponsorom, patronom honorowym i medialnym, w tym czasopismom wydawanym przez firmę Abrys. Szczególnie chciałbym podziękować członkom jury konkursowego, które bardzo profesjonalnie oceniało przedsięwzięcia gmin.

Czy KAPE zamierza ogłosić drugą edycję Konkursu?
Zarząd Krajowej Agencji Poszanowania Energii po sukcesie pierwszej edycji podjął decyzję o kontynuacji Konkursu. Obecnie przygotowujemy się do drugiej jego edycji i mamy nadzieję, że liczba uczestniczących w nim gmin zwielokrotni się, a Konkurs wpisze się na stałe do kalendarza imprez cieszących się zainteresowaniem polskich samorządów.
Zgodnie z sugestiami gmin uczestniczących w pierwszej edycji Konkursu, zmieniliśmy nieco jego regulamin. Najważniejsze zmiany to wprowadzenie trzech kategorii nagród dla gmin w zależności od liczby mieszkańców (I kategoria – do 30 tys. mieszkańców, II kategoria – do 100 tys. mieszkańców, III kategoria – powyżej 100 tys. mieszkańców). Uprościliśmy też formę dokumentacji składanej przez gminy oraz skróciliśmy okres, w stosunku do którego odnosić się będą uzyskane oszczędności energii (dwa lata poprzednie zamiast dotychczasowych trzech). Można więc powiedzieć, że zasady udziału gmin w Konkursie ewoluują i mamy nadzieję, że w dobrym kierunku.
Oficjalnie Konkurs rozpocznie się 1 października 2006 r., a zakończy w kwietniu 2007 r. uroczystą galą i wręczeniem nagród zwycięskim gminom. W bieżącym roku chcemy jak najszerzej, również poprzez media, rozpowszechnić wśród samorządów informację o Konkursie.

Ostatnio wiele się mówi na temat produkcji energii w skojarzeniu. Jakie akty prawne regulują jej promocję w Unii Europejskiej?
Produkcja energii w skojarzeniu, czyli wspólna produkcja energii elektrycznej i ciepła, od wielu lat jest postrzegana w Unii Europejskiej jako jeden z głównych sposobów racjonalnego wykorzystania energii. W zasadzie wszędzie tam, gdzie jest zapotrzebowanie na ciepło użyteczne, Komisja Europejska propaguje stosowanie wysoko sprawnych technologii kogeneracyjnych. Niestety, nie wszędzie potrafimy zagospodarować ogromne ilości ciepła, które powstają przy produkcji energii elektrycznej. Ale tam, gdzie ciepło może znaleźć nabywców, propagujemy kogenerację.
Oczekuje się, że dzięki spełnieniu celu, zgodnie z którym zastosowanie skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła ma zostać zwiększone do poziomu odpowiadającego 18% produkcji energii elektrycznej we Wspólnocie, do 2010 r. każdego roku emisja CO2 zmniejszy się o ponad 65 Mt. Jest o co walczyć.
Nie ma wątpliwości, że dla rozwoju ciepłownictwa największe znaczenie będzie miał sposób wdrażania Dyrektywy 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r. w sprawie promowania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na wewnętrznym rynku energii oraz wnoszącej poprawki do dyrektywy 92/42/EWG. Duże znaczenia dla rozwoju lokalnych rynków energii będzie miał bez wątpienia „Plan działania w sprawie biomasy”.
Bardzo poważnym impulsem rozwoju kogeneracji jest również szybki rozwój generacji rozproszonej, której jednym z filarów są małe jednostki kogeneracyjne. Realizacji celów tego rozwoju służył pakiet programów wykonanych w ramach 5. i 6. Programu Ramowego RTD. W sześciu programach dotyczących rozwoju generacji rozproszonej w 5. PR RTD brało udział przeszło 100 partnerów, a łączny budżet wyniósł 34 mln euro (z czego wkład Komisji Europejskiej wyniósł 19 mln euro). Również w 7. PR RTD na lata 2007-2013 przewiduje się szereg działań zmierzających do rozwoju kogeneracji właśnie w ramach wspomnianego już przekształcania obecnego systemu energetycznego, opartego na paliwach kopalnych, w system bardziej zrównoważony. Od lat narzędziem promocji kogeneracji w UE jest program Inteligentna Energia-Europa. Program ten będzie kontynuowany w ramach ramowego programu rozwoju konkurencyjności i innowacyjności w latach 2007-2013.

A jak przedstawia się sprawa ich implementacji do polskiego prawa?
Ustawa Prawo energetyczne daje określone preferencje producentom energii elektrycznej produkowanej w skojarzeniu zobowiązuje operatorów systemu elektroenergetycznego, w obszarze ich działania, do zapewnienia pierwszeństwa w świadczeniu usług przesyłowych (art. 9c ust. 10) i odbioru (art. 9 ust. 11) energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z produkcją ciepła. Ustawa nie nakłada żadnych ograniczeń na wielkość źródła skojarzonego korzystającego z tych przywilejów.
Segment rynku energii elektrycznej, zgodnie z wolą ustawodawcy, określony jest przez obowiązek posiadania określonego udziału energii skojarzonej – wytworzonej ze średnioroczną sprawnością ogólną co najmniej 70% – w sprzedaży odbiorcom końcowym przez przedsiębiorstwo energetyczne zobowiązane do zakupu. Udział ten wynosi odpowiednio 13,7% w 2005 r., 15% w 2006 r. i 16% w 2010 r.
Mechanizmem wspierania kogeneracji w Polsce ma być mechanizm świadectw zbywalnych, tzw. czerwonych certyfikatów, przypominający w swoich założeniach mechanizm zielonych certyfikatów wspierający energię ze źródeł odnawialnych, wnioskowany przez rząd jako propozycja zmiany ustawy Prawo energetyczne w pierwszej połowie 2006 r. Pozostałe zaproponowane zmiany dostosują ostatecznie Prawo energetyczne do wymogów dyrektywy kogeneracyjnej.
Warto wspomnieć, że rozwój kogeneracji i generacji rozproszonej co najmniej od kilku lat jest w sferze zainteresowania rządu, co znalazło odzwierciedlenie w różnych politykach i strategiach rządowych, również w Polityce energetycznej Polski do 2025 r.
Ważne jest jednak, aby zmiany w prawie i działanie regulatora rynku nie doprowadziły do jego deformacji w postaci zbytniego, nierynkowego i nieuzasadnionego ekologicznie uprzywilejowania kogeneracji. Warto również wspomnieć o premii kogeneracyjnej, jaka będzie obowiązywać w Krajowym Planie Rozdziału Uprawnień do Emisji na lata 2008-2012. Powinna ona również wspierać kogenerację, podkreślając jej aspekt ekologiczny.
Korzystając z okazji, że ten numer „Czystej Energii” jest jubileuszowy, chciałbym złożyć najlepsze życzenia z okazji pięciolecia czasopisma oraz podziękować za jego wysoki poziom merytoryczny. „Czysta Energia” jest przykładem sukcesu wydawniczego, którego głównym źródłem jest pasja i pracowitość zespołu redakcyjnego. Tak trzymać!

Dziękuję w imieniu własnym i całej redakcji za słowa uznania dla tego, co robimy. Będą one motywacją i zobowiązaniem do dalszej pracy na rzecz edukacji i promocji energetyki odnawialnej jako elementu zrównoważonego rozwoju naszego kraju.