Obszar wyróżniający się pod względem przyrodniczym, na którym występują rzadkie, ginące, zagrożone gatunki roślin lub zwierząt bądź też zanikające typy ekosystemów, nazywamy ostoją lub refugium. W biogeografii pojęciem tym określa się stanowiska reliktowych, względnie izolowanych populacji roślin lub zwierząt niegdyś szerzej rozpowszechnionych. Izolacja ta może być wynikiem działania czynników geologicznych, klimatycznych lub antropogenicznych.
W Europie szczególnie wiele uwagi poświęcono ostojom ptaków, czyli obszarom, w których rzadkie i zagrożone gatunki ptaków występują wyjątkowo licznie. Zidentyfikowano je i scharakteryzowano w Polsce już pod koniec lat 70. XX w. Opracowania ornitologiczne związane z ostojami były w następnych latach wielokrotnie weryfikowane i uzupełniane, dzięki czemu ostoje ptasie o randze europejskiej i krajowej są obecnie w Polsce dobrze rozpoznane. Wiele uwagi poświęcono zwłaszcza zagadnieniom metodycznym, dotyczącym określenia kryteriów umożliwiających ocenę rangi poszczególnych ostoi. Przyjęto np., że ostoje o znaczeniu krajowym powinny być miejscem gniazdowania co najmniej 1% występującej w Polsce populacji jakiegoś gatunku lub miejscem przebywania 10 tys. ptaków wodnych. Obecnie w najnowszym opracowaniu dotyczącym inwentaryzacji i waloryzacji ostoi ptaków o znaczeniu europejskim w Polsce zastosowano kryteria wprowadzone przez międzynarodow...