Opóźnienie w transpozycji dyrektywy ramowej do polskiego systemu prawnego skutkowało już w 2012 r. wnioskiem Komisji Europejskiej do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości o nałożenie na Polskę kary finansowej. Przyjęcie ustawy o odpadach 14 grudnia 2012 r. zakończyło jednak tę procedurę. Kolejne sankcje mogą grozić Polsce z powodu nieosiągnięcia wymaganej 50-procentowej redukcji składowania odpadów ulegających biodegradacji (termin minął 16 lipca 2013 r.), jak również z powodu opóźnień w zamykaniu składowisk niespełniających wymagań. W artykule przedstawiono sankcje grożące Polsce z tych powodów, jak również działania niezbędne do osiągnięcia redukcji składowania odpadów ulegających biodegradacji, w tym użycie metod termicznego przetwarzania odpadów.

Polityka Komisji Europejskiej w gospodarce odpadami opiera się na założeniu respektowania hierarchii postępowania z nimi oraz ewolucji społeczeństwa europejskiego w kierunku ?społeczeństwa recyklingu?, dążącego do wyeliminowania lub znaczącego ograniczenia wytwarzania odpadów oraz do wykorzystania odpadów jako zasobów surowców i energii. Gospodarka odpadami jest częścią globalnej gospodarki zasobami materiałów i energii. Składowanie odpadów powinno być stopniowo ograniczane, a docelowo eliminowane. Hierarchia postępowania z odpadami wskazuje na to, że priorytetami są zapobieganie wytwarzaniu odpadów, przygotowanie do ponownego użycia oraz recyklingu. Inne formy odzysku, w tym odzysk energii, umieszczone zostały dopiero na czwartym poziomie hierarchii1, 2.

Stosując hierarchię postępowania z odpadami, należy podejmować środki sprzyjające rozwiązaniom, które dają najlepszy dla środowiska całkowity efekt. Może to oznaczać, dla niektórych strumieni odpadów odstąpienie od tej hierarchii, jeżeli jest uzasadnione zastosowaniem metodologii myślenia o cyklu życia, obejmującej całkowite oddziaływania na środowisko związane z wytwarzaniem i gospodarowaniem takimi odpadami. Należy brać pod uwagę ogólne zasady ochrony środowiska dotyczące ostrożności i zrównoważonego podejścia, wykonalności technicznej i opłacalności ekonomicznej, ochrony zasobów, a także całkowitego oddziaływania na środowisko, zdrowie ludzkie, gospodarkę i aspekty społeczne.

Podkreśla się potrzebę uwzględnienia oceny cyklu życia w planowaniu i wyborze najlepszego rozwiązania w ramach gospodarki odpadami. Ta technika jest jednak bardzo rzadko stosowana w Polsce, pomimo dostępności narzędzi, czyli odpowiednich programów komputerowych3, 4.

Na szczycie hierarchii

Zgodnie z dyrektywą ramową, zapobieganie wytwarzaniu odpadów oznacza środki zastosowane, zanim dana substancja, materiał lub produkt staną się odpadami. Chodzi o zmniejszanie: ilość odpadów, w tym również przez ponowne użycie produktów lub wydłużenie okresu żywotności produktów; niekorzystne oddziaływanie wytworzonych odpadów na środowisko i zdrowie ludzkie lub zawartość substancji szkodliwych w materiałach i produktach. Załącznik IV do dyrektywy ramowej wymienia przykłady trzech grup środków służących zapobieganiu powstawaniu odpadów. Są to środki, które mogą mieć wpływ na warunki ramowe związane z wytwarzaniem odpadów; środki, które mogą oddziaływać na fazę projektu, produkcji i dystrybucji oraz środki, które mogą mieć wpływ na fazę konsumpcji i użytkowania. Należy zaznaczyć, że poszczególne środki posiadają różne zastosowanie w rozmaitych warunkach. Niektóre wymagają działań na poziomie krajowym lub regionalnym, ewentualnie różnych branż gospodarki. Część działań można podejmować na co dzień w warunkach lokalnych.

Ponowne użycie oznacza jakikolwiek proces, w wyniku którego produkty lub składniki niebędące odpadami są wykorzystywane ponownie do tego samego celu, do którego były przeznaczone. Pojęciem przygotowania do ponownego użycia (PdPU) określa się natomiast procesy odzysku, polegające na sprawdzeniu, czyszczeniu lub naprawie, w ramach których produkty lub składniki produktów, które wcześniej stały się odpadami, są przygotowywane do tego, by mogły być ponownie wykorzystywane bez jakichkolwiek innych czynności przetwarzania wstępnego. Ten proces może mieć zastosowanie m.in. w przypadku zużytego sprzętu domowego, biurowego itp.

Selektywne zbieranie i recykling

Szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska wymaga stosowania środków, których celem jest zapewnienie segregacji u źródła oraz zbieranie i recykling priorytetowych strumieni odpadów. Zgodnie z tym celem, odpady powinny być zbierane selektywnie, jeśli jest to efektywne ekonomicznie, wykonalne technicznie i odpowiednie z punktu widzenia ochrony środowiska, gdyż to działanie ułatwiające lub usprawniające odzysk odpadów.

Dyrektywa ramowa wprowadza w art. 11 ust. 2 wymagania dotyczące osiągnięcia do 2020 r. min. 50-procentowego recyklingu i PdPU, przynajmniej takich materiałów odpadowych jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z odpadów z gospodarstw domowych i odpadów podobnych z innych źródeł. Ogólne zapisy tego artykułu zostały uściślone w decyzji Komisji z dnia 18 listopada 2011, która ustanowiła zasady i metody obliczeń tych poziomów recyklingu oraz PdPU2. Uwzględniono tu różne podejścia i rozwiązania zbierania odpadów z gospodarstw domowych oraz innych źródeł w poszczególnych krajach członkowskich. Ponadto przedstawiono szerszą listę odpadów, które mogą być uwzględnione w tych obliczeniach (tab. 1).

Decyzja Komisji daje możliwość zdefiniowania ilościowego celu recyklingu i PdPU w odniesieniu do jednego z procesów: PdPU i recykling odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła pochodzących z gospodarstw domowych; PdPU i recykling odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła pochodzących z gospodarstw domowych oraz innych jednorodnych rodzajów odpadów z gospodarstw domowych lub podobnych odpadów z innych źródeł; PdPU i recykling odpadów z gospodarstw domowych; PdPU i recykling odpadów komunalnych.

W tabeli 2 przedstawiono metody weryfikacji osiągnięcia wymaganego celu PdPU i recyklingu. Cel dotyczy łącznej ilości odpadów pochodzących ze strumieni odpadów w ramach opcji wybranej przez państwo członkowskie, o której informuje ono KE w pierwszym sprawozdaniu z wdrażania dyrektywy ramowej. Państwo członkowskie może zmienić wybraną opcję przed złożeniem sprawozdania w sprawie wdrażania za 2020 r., ale pod warunkiem, że jest w stanie zapewnić spójność zgłaszanych danych. Nie jest zatem wymagane uzyskanie 50% PdPU i recyklingu dla każdego rodzaju materiału, ale dla ich sumy.

Polska wybrała, poprzez zapisy w ustawie o odpadach oraz rozporządzeniu w sprawie recyklingu odpadów, sposób rozliczania recyklingu i PdPU papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła jako 50% masy każdego materiału w odniesieniu do jego całkowitej zawartości w odpadach komunalnych (domowych i z innych źródeł) ? modyfikacja wariantów 2/4 obliczeń. Uzasadnione jest jednak, w obliczu możliwych dodatkowych wariantów obliczeń, niewymienionych wcześniej w dyrektywie ramowej, zweryfikowanie zasadności przyjętej metody obliczeń dla Polski poprzez przeprowadzenie symulacji różnych wariantów selektywnego zbierania, sortowania odpadów zmieszanych, recyklingu wybranych frakcji odpadów oraz przydomowego kompostowania bioodpadów i ich wpływu na całkowity efekt recyklingu. Należy także uwzględnić zagospodarowanie pozostałych zmieszanych odpadów komunalnych przez termiczne i mechaniczno-biologiczne przetwarzanie.

 

Tab. 1. Odpady komunalne oraz źródła ich powstawania

Rodzaje odpadów

Kody odpadów

Odpady wytwarzane przez

Gospodarstwa domowe

Małe przedsięb.

Restauracje,

stołówki

Obszary publiczne

Inne

(wymienić)

Papier i tektura

20 01 01, 15 01 01

 

 

 

 

 

Metale

20 01 40, 15 01 04

 

 

 

 

 

Tw. sztuczne

20 01 39, 15 01 02

 

 

 

 

 

Szkło

20 01 02, 15 01 07

 

 

 

 

 

Kuchenne biodegrad.

20 01 08

Wskazać, czy odpady są kompostowane przydomowo

 

 

 

 

Biodegrad. z ogrodów i parków

20 02 01

 

 

 

 

Drewno

20 01 38, 15 01 03

 

 

 

 

 

Tekstylia

20 01 10, 20 01 11, 15 01 09

 

 

 

 

 

Baterie

20 01 34, 20 01 33*

 

 

 

 

 

Zużyte urządzenia

20 01 21*, 20 01 23* 20 01 35*, 20 01 36

 

 

 

 

 

Inne odpady komunalne

20 03 01, 20 03 02,

20 03 07, 15 01 06

 

 

 

 

 

Odpady komun. niewymienione (wymienić)

 

 

 

 

 

 

 

Tab. 2. Metody obliczania celu recyklingu i przygotowania do ponownego wykorzystania2

Wariant obliczeń

Metoda obliczeń współczynnika recyklingu WR

1. PdPU i recykling papieru, metali, tw. szt. I szkła z gospod. dom.

Papier + szkło + tw. szt. + metale z gosp. dom. poddane recykl.

WR = ——————————————————————-

Wytworzone papier + szkło + tw. szt. + metale z gosp. dom.

2. PdPU i recykling papieru, metali, tw. szt. i szkła z gospod. dom. oraz innych odpadów z gosp. dom. lub podobnych odpadów

 

Poddane recykl. (papier+ szkło+tw. szt. + metale i inne odpady) z gosp. dom. lub ze strumienia podobnych odpadów

WR = ——————————————————————-

Wytworzone (papier + szkło + tw. szt. + metale i inne odpady) z gosp. dom. lub ze strumienia podobnych odpadów

3. PdPU i recykling odpadów z gospod. domowych

Poddane recykl. odpady z gosp. dom.

WR = —————————————————

Wytworzone odpady z gosp. dom.

4. PdPU i recykling odpadów komunalnych

Poddane recykl. odpady komunalne

WR = —————————————————

Wytworzone odpady komunalne

 

Rola przetwarzania

Termiczne i mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów ma na celu zagospodarowanie ich po zbieraniu selektywnym. Pierwsza metoda uzasadniona jest w dużych aglomeracjach miejskich, generalnie powyżej 500 tys. mieszkańców i 200 tys. Mg/rok odpadów (w KPGO przyjęto dolną granicę 300 tys. mieszkańców). Dla tych aglomeracji nie ma w zasadzie alternatywy, gdyż mechaniczno-biologiczne przetwarzanie nie zapewnia tak wysokiego stopnia przetworzenia odpadów i wymaga większych przestrzeni do składowania stabilizatu. Obliczenia zawarte w różnych opracowaniach wskazują, że w celu osiągnięcia wymaganej redukcji składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji należy zapewnić łączną wydajność mechaniczno-biologicznego i termicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych na poziomie ok. 7 mln Mg rocznie. Ta wydajność będzie wystarczająca dla 2020 r., przy uwzględnieniu zwiększonego poziomu recyklingu surowców oraz bioodpadów. Budowa instalacji do odzysku energii odpadów ma charakter priorytetu, także w aspekcie środowiskowym oraz hierarchii postępowania z odpadami. Spalarnie mogą zostać uruchomione najwcześniej w 2016 r., a więc nie będą miały wpływu na efekty w poprzednich latach, są jednak istotne w kontekście lat 2016-2020.

Metody mechaniczno-biologiczne ze stabilizacją i składowaniem stabilizatu, nawet z odzyskiem części odpadów palnych w postaci paliwa, stoją niżej w hierarchii postępowania z odpadami, głównie jako metoda unieszkodliwiania składników biodegradowalnych przed składowaniem oraz częściowo jako metoda przygotowania odpadów do odzysku. Kraje wysokorozwinięte stawiają na odzysk energii z procesu spalania zmieszanych odpadów, pozostałych po zbieraniu selektywnym odpadów do recyklingu, natomiast wytwarzanie i spalanie paliw z odpadów nie przekracza kilku do kilkunastu procent masy odpadów. Procesy MBP wywołują ograniczone zainteresowanie, gdyż nie zapewniają tak wysokiego stopnia przetworzenia odpadów, odzysku energii oraz minimalizacji ilości odpadów do składowania. W Niemczech traktuje się je jako przejściowe rozwiązanie (na okres 10-15 lat), do czasu wybudowania wystarczającej sieci instalacji do spalania odpadów. MBP rozwinęło się początkowo w Brandenburgii, w wyniku protestów społecznych przeciw spalarniom w latach 90. XX w. Aktualnie działające tam instalacje MBP wytwarzają w dużej części paliwa z odpadów (poprzez suszenie biologiczne lub sortowanie grubej frakcji do współspalania), funkcjonują także instalacje termicznego suszenia odpadów. Wysuszone odpady lub paliwa z odpadów są natomiast spalane w elektrowniach na paliwa z odpadów lub współspalane w cementowni oraz elektrowni węgla brunatnego. Wszystkie te instalacje muszą spełniać wymagania emisyjne związane ze spalaniem lub współspalaniem odpadów. Konieczność budowy elektrowni na paliwa z odpadów wynikała z braku możliwości współspalania wytworzonych paliw w instalacjach przemysłowych. Należy też pamiętać o zakazie składowania odpadów w Niemczech po 2020 r., co dotyczyć będzie również braku możliwości składowania stabilizatu po MBP.

Zgodnie z opiniami Frakcji Zielonych w Niemczech, gospodarka odpadami komunalnymi w aspekcie długoterminowym powinna obejmować trzy główne elementy: selektywne zbieranie i recykling odpadów surowcowych, selektywne zbieranie i recykling organiczny bioodpadów, a także spalanie pozostałych zmieszanych odpadów.

Droga ku przyszłości

W takim kontekście należy analizować także długoterminowy rozwój instalacji MBP w Polsce, ponieważ są one niezbędne do zapewnienia redukcji składowania odpadów biodegradowalnych jeszcze przez wiele lat. Instalacje te stanowią pewien pomost pomiędzy aktualnym stanem gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce i potrzebą realizacji bieżących potrzeb a koniecznym rozwojem termicznego przetwarzania i odzysku energii z odpadów, zwłaszcza ze źródeł odnawialnych.

Konieczny jest rozwój świadomości społecznej w celu wyrażenia akceptacji dla termicznego przetwarzania odpadów pozostałych po selektywnym zbieraniu jako najbardziej efektywnej i czystej środowiskowo technologii, istotnej również w kontekście energetycznym. Cykl przygotowania i realizacji projektów budowy spalarni w Polsce trwa od ok. 7 do 15 lat, a w tym okresie niezbędne staje się przetwarzanie odpadów innymi metodami, obejmującymi MBP. W kontekście długoterminowym instalacje MBP powinny zwiększać stopień przyjmowania i sortowania zbieranych selektywnie odpadów surowcowych oraz biologicznego przetwarzania zgromadzonych selektywnie bioodpadów.

Wraz z koniecznym wzrostem poziomu recyklingu odpadów, w tym odpadów surowcowych i palnych, zwłaszcza papieru i tworzyw sztucznych, zmienia się jakość pozostałych odpadów, jak również ich wartość opałowa. Aby zrekompensować ubytek odpadów palnych, konieczne jest zmniejszenie wilgotności odpadów przez selektywne zbieranie i przetwarzanie bioodpadów. W opracowaniu9 przedstawiono wyniki obliczeń wartości opałowej zmieszanych odpadów, uwzględniające wysokie poziomy zbierania selektywnego i recyklingu odpadów, w tym recyklingu organicznego (po 50% dla szkła, papieru, tworzyw sztucznych, metali, odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych, 90% ? dla odpadów zielonych, 20% ? dla odpadów kuchennych i ogrodowych oraz 10% ? dla tekstyliów). Obliczenia te dowodzą, że udział energii odnawialnej (100% energii papieru, odpadów zielonych, kuchennych i ogrodowych, drewna, 50% energii tekstyliów, 40% energii wielomateriałowych, 30% energii frakcji < 10 mm) wynosi odpowiednio 30% dla odpadów wytworzonych i 28,4% dla odpadów pozostałych po zbieraniu selektywnym. Zbieranie selektywne prowadzi do wzrostu wilgotności odpadów pozostałych o ok. 10% oraz do zmniejszenia ich wartości opałowej roboczej ? również o ok. 10%. Wartość opałowa robocza odpadów pozostałych wynosi ok. 9 MJ/kg i zapewnia autotermiczne przekształcanie odpadów.

Należy podkreślić, że wzrost wymaganego poziomu recyklingu papieru oraz tworzyw sztucznych wpłynie negatywnie przede wszystkim na możliwości wytwarzania, ilość i jakość paliw zastępczych z odpadów komunalnych. Dobrej jakości surowce muszą być przede wszystkim wydzielone poprzez selektywne zbieranie oraz dodatkowo wysortowane mechanicznie i ręcznie z grubej frakcji odpadów > 80 (100) mm, co spowoduje znaczne zmniejszenie ich zawartości w tej frakcji, a więc spadek przydatności do wytworzenia paliw zastępczych. Zawartość tych składników w drobniejszych frakcjach odpadów nie ulegnie zmianie, gdyż odpady surowcowe o mniejszych wymiarach nie są zbierane selektywnie. Założony poziom selektywnego zbierania bioodpadów (20%) może być jednak zbyt niski dla zrekompensowania ubytku suchych frakcji, przejmujących część wilgotności od biofrakcji w zmieszanych odpadach komunalnych. Wypadkowa wilgotność pozostałych odpadów zmieszanych wzrośnie, co może negatywnie wpłynąć np. na proces biologicznego suszenia odpadów, gdyż zawartość składników łatwo rozkładalnych biologicznie będzie niewystarczająca do wytworzenia odpowiedniej ilości energii cieplnej niezbędnej do efektywnego wysuszenia odpadów. Ta kwestia wymaga szczegółowych analiz i bilansów materiałowych oraz energetycznych, uwzględniających specyfikę każdego projektu przetwarzania odpadów.

Także w przypadku wytworzenia paliwa z grubej frakcji odpadów zmieszanych lub tzw. suchego stabilizatu w wyniku biologicznego suszenia całej masy odpadów, konieczne jest zapewnienie termicznego przekształcania paliwa w instalacji współspalania bądź we własnej instalacji spalania paliwa, a koszt całkowity takiego projektu będzie wyższy od kosztu bezpośredniego spalania.

Zaletą termicznego przekształcania w spalarni jest także wytwarzanie energii ze źródła odnawialnego, co wpływa na ogólny bilans energetyczny kraju. Należy ponadto podkreślić, że w odróżnieniu od przetwarzania mechaniczno-biologicznego, przetwarzanie termiczne zapewnia prawie całkowitą mineralizację substancji organicznej ? zawartość węgla organicznego w żużlu nie przekracza 3% s.m.

Porównanie kosztów termicznego i mechaniczno-biologicznego przetwarzania wskazuje, że wprawdzie instalacje termiczne generują wyższe koszty inwestycyjne, jednak jednostkowe koszty scalone instalacji termicznych, obejmujące koszty operacyjne, kapitałowe, a także zyski ze sprzedaży energii i certyfikatów, są porównywalne z kosztami instalacji MBP.

Termiczne przetwarzanie odpadów komunalnych klasyfikuje się jako proces odzysku energii R1, jeżeli efektywność energetyczna spalarni przekracza 0,65. W przeciwnym razie jest to proces termicznego unieszkodliwiania D10. Odpady przeznaczone do termicznego przetwarzania nie wymagają żadnej dodatkowej obróbki wstępnej, za wyjątkiem rozdrabniania palnych odpadów wielkogabarytowych, a stopień mineralizacji odpadów organicznych, a także redukcja masy i objętości są największa wśród wszystkich metod przetwarzania odpadów.

W systemach, w których przewidziano termiczne przekształcanie odpadów pozostałych, konieczne jest osiąganie bardzo znaczących efektów selektywnego zbierania frakcji do recyklingu, gdyż na ogół nie stosuje się dodatkowego sortowania zmieszanych odpadów komunalnych przed spalaniem w celu wydzielenia materiałów do recyklingu.

Wyniki oceny cyklu życia systemów gospodarki odpadami komunalnymi, przeprowadzonej dla Wrocławia, pokazują zdecydowaną przewagę spalania nad MBP w aspekcie bilansu energetycznego oraz oddziaływania na środowisko10.

Dla przestrzegania prawa

Obowiązkiem państw członkowskich UE jest zapewnienie skuteczności przepisów prawa unijnego. Oznacza to umożliwienie przez państwa członkowskie bezpośredniego stosowania przepisów rozporządzeń oraz dokonanie odpowiedniej transpozycji przepisów dyrektyw do krajowego porządku prawnego i notyfikację krajowych przepisów przez Komisje Europejską. W przypadku naruszenia przez państwo członkowskie obowiązku implementacji prawa europejskiego, obejmującego transpozycję, stosowanie i przestrzeganie norm tego prawa, organa Unii Europejskiej mogą wszcząć procedurę i sankcje w celu zmuszenia państwa do realizacji zobowiązań wynikających z prawa unijnego. Podstawą do wszczęcia tej procedury jest artykuł 228 traktatu z Maastricht o funkcjonowaniu UE (TWE), który został zmodyfikowany w traktacie Lizbońskim i stanowi obecnie art. 260 TWE. Wykładnię stosowania tych artykułów zawierają komunikaty Komisji Europejskiej SEC(2005)1658, dotyczące stosowania artykułów 228 oraz 2011/C12/01 w sprawie stosowania artykułu 2605-7.

Komisja Europejska ma prawo do występowania z wnioskiem o wszczęcie przeciwko państwom członkowskim, które jej zdaniem naruszyły prawo unijne, postępowań przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości. Przed skierowaniem zarzutu do ETS, KE ma obowiązek umożliwienia państwu przedstawienia odpowiednich wyjaśnień w ramach tzw. postępowania przedsądowego, które obecnie obejmuje tylko wyartykułowanie przez Komisję tzw. zarzutów formalnych. Komisja wskazuje termin, w którym państwo to może odpowiedzieć na jej zarzuty. Po jego upływie rozstrzyga, czy postępowanie zakończyć, czy kontynuować. Jeśli KE zdecyduje o kontynuowaniu postępowania, zgodnie z art. 260 wnosi skargę bezpośrednio do ETS. Proponuje jednocześnie wysokość kary finansowej za nieprzestrzeganie norm prawa europejskiego. Artykuł 260 skraca procedurę zawartą wcześniej w art. 228 poprzez wyeliminowanie drugiego etapu fazy przesądowej, tj. uzasadnionej opinii przedstawianej państwu członkowskiemu przez Komisję.

Wydając wyrok, Trybunał Sprawiedliwości wskazuje działania, jakie władze danego kraju muszą podjąć w celu dostosowania się do wyroku i uregulowania sytuacji będącej powodem skargi. W wyroku ETS może nałożyć na kraj członkowski karę ryczałtową i/lub okresową karę pieniężną, odpowiednią do okoliczności, jednak nieprzekraczającą kwoty, którą zaproponowała Komisja. Kara ta może stać się efektywna po upływie ustalonego w wyroku ETS terminu usunięcia nieprawidłowości.

Sposób obliczania kar zawiera komunikat SEC(2005)1658. Minimalna kara ryczałtowa stanowi iloczyn kwoty bazowej (500 tys. euro) i współczynnika zdolności płatniczej państwa członkowskiego (dla Polski 7,22). W przypadku Polski ryczałt minimalny wynosi 3 mln 610 tys. euro. KE może jednak wnosić o nałożenie kary ryczałtowej wg stawek dziennych, obliczanych jako iloczyn podstawowej stawki dziennej (200 euro), współczynnika wagi naruszenia (od 1 do 20) oraz współczynnika zdolności płatniczej państwa członkowskiego (dla Polski 7,22). Całkowita kara ryczałtowa stanowi iloczyn ryczałtu dziennego i liczby dni trwania naruszenia norm. Okresowa kara pieniężna obliczana jest przez Komisję Europejską za każdy dzień niewykonania zobowiązania po wyroku ETS. Stanowi ona iloczyn podstawowej stawki dziennej 600 euro, współczynnika wagi naruszenia (od 1 do 20), współczynnika czasu trwania naruszenia (od 1 do 3) i współczynnika zdolności płatniczej kraju (dla Polski 7,22). Obliczona okresowa kara pieniężna dla Polski może wynosić od ok. 4,3 tys. do ok. 260 tys. euro za każdy dzień trwania naruszenia norm.

Należy podkreślić, że nałożenie kar nie jest automatyczne. Kraj, który otrzymał wyrok, powinien podjąć działania dostosowawcze w celu usunięcia naruszenia norm prawa unijnego w terminach zawartych w wyroku. Są one odległe, jeśli np. do usunięcia naruszeń konieczne jest wybudowanie odpowiednich instalacji czy wdrożenie systemu selektywnego zbierania, recyklingu i przetwarzania odpadów. Tak więc od stwierdzenia wystąpienia naruszenia do terminu wejścia w życie ewentualnych kar finansowych może upłynąć nawet kilka lat, jednak nie powinno to nikogo uspokajać. Trzeba dołożyć wszelkich starań, aby spełnić wszystkie wymagania prawa unijnego.

KE 27 stycznia 2011 r. wdrożyła m.in. procedurę w zakresie naruszenia prawa unijnego przez Polskę i 16 czerwca 2011 r. ponowiła wezwanie do nadrobienia zaległości. Chodziło o brak pełnej transpozycji dyrektywy ramowej o odpadach do polskiego prawa, której termin upłynął w grudniu 2010 r. W kwietniu 2012 r. na wniosek komisarza ds. środowiska Janeza Potočnika KE zwróciła się do ETS o nałożenie kar finansowych na cztery kraje członkowskie, w tym na Polskę w wysokości: 67 tys. 314 euro dziennie. Przyjęcie ustawy o odpadach 14 grudnia 2012 r. spowodowało, że KE zakończyła procedurę. Niezależnie od tego Polsce grozi wszczęcie innej procedury dotyczącej naruszenia wymagań dyrektywy składowiskowej odnośnie osiągania wymaganych poziomów redukcji składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji.

Istotne ogniwo

Reasumując, dyrektywa ramowa wskazuje na potrzebę prowadzenia oceny cyklu życia w celu wyboru optymalnego modelu gospodarowania odpadami, w uzasadnionych przypadkach nawet odbiegającego od hierarchii postępowania z odpadami. Budowa instalacji do odzysku energii odpadów ma priorytetowe znaczenie także w aspekcie środowiskowym oraz hierarchii postępowania z odpadami. Metody mechaniczno-biologiczne ze stabilizacją i składowaniem stabilizatu, nawet z odzyskiem części odpadów palnych w postaci paliwa, stoją niżej w hierarchii postępowania z odpadami i są postrzegane głównie jako metoda unieszkodliwiania składników biodegradowalnych przed składowaniem. W krajach o wysokim poziomie rozwoju uważa się, że gospodarka odpadami komunalnymi w aspekcie długoterminowym powinna obejmować trzy główne elementy: selektywne zbieranie, sortowanie i recykling odpadów surowcowych, selektywne zbieranie i recykling organiczny bioodpadów, spalanie zmieszanych odpadów pozostałych.

Instalacje MBP w Polsce będą niezbędne do zapewnienia redukcji składowania odpadów biodegradowalnych jeszcze przez wiele lat. Stanowią one pomost pomiędzy aktualnym stanem gospodarki odpadami komunalnymi i potrzebą realizacji bieżących potrzeb a koniecznym rozwojem termicznego przetwarzania i odzysku energii z odpadów. Cykl przygotowania i realizacji projektów budowy spalarni w Polsce trwa od ok. 7 do 15 lat, a w tym okresie niezbędne jest przetwarzanie odpadów innymi metodami, obejmującymi MBP. Instalacje MBP w długoterminowej perspektywie powinny zwiększać stopień przyjmowania i sortowania zbieranych selektywnie odpadów surowcowych oraz biologicznego przetwarzania selektywnie zgromadzonych bioodpadów.