Przystępując do omawiania instrumentów prawnych ochrony krajobrazu w prawie polskim, przede wszystkim należy wprowadzić rozróżnienie między ochroną krajobrazu (walorów krajobrazowych) na obszarach specjalnych i poza nimi. Wprawdzie krajobraz jest przedmiotem ochrony prawnej niezależnie od tego, czy mamy na uwadze obszary specjalne, czy inne tereny, ale w istocie różnica jest zasadnicza.

W doktrynie prawniczej przez obszar specjalny rozumie się najczęściej określoną przestrzeń, w obrębie której obowiązuje specyficzny reżim prawny, wyłączający w oznaczonym zakresie lub co najmniej ograniczający dotychczasowy porządek prawny, biorąc pod uwagę priorytetowy cel jego utworzenia1.

Obszary specjalne w ochronie środowiska są dość liczne i różnorodne. Celem utworzenia takiego obszaru jest dążenie do zapewnienia wzmożonej ochrony określonych walorów środowiska. Może on być realizowany trojako.

Po pierwsze, przez wprowadzenie określonych ograniczeń w wykonywaniu działalności, w tym w wykorzystaniu nieruchomości na obszarze specjalnym w celu ochrony określonych walorów środowiskowych tego obszaru.

Po wtóre, przez wprowadzenie ograniczeń w wykonywaniu działalności na obszarze specjalnym w celu ochrony walorów środowiskowych, występujących na terenie otoczonym danym obszarem specjalnym.

Po trzecie zaś ? przez wprowadzenie ograniczeń w wykonywaniu działalności, w tym korzystaniu z nieruchomości na obszarze sp...