prof. dr hab. arch.
Zuzanna Borcz
Instytut Budownictwa i Architektury Krajobrazu
Akademia Rolnicza, Wrocław


Program Odnowa Wsi można uważać za jedną z metod rozwoju obszarów wiejskich. Należy jednak zapytać, co ją wyróżnia i stanowi o jej atrakcyjności. Wiele samorządów widzi w niej sposób na uruchomienie szerokich procesów rozwojowych z możliwością uzyskania unijnego wsparcia włącznie.
Podstawową zasadą tego Programu jest oparcie się na mieszkańcach wsi. Dlatego pierwszym krokiem jest poszukiwanie liderów danej społeczności. Kolejnym jest określenie zadań na najbliższy okres: początkowo prostych, o małym nakładzie pracy i kosztów (np. prace porządkowe na prywatnych posesjach lub urządzenie miejsca spotkań aktywu wsi).
Następnie pojawiają się różnorodne pomysły związane ze specyfiką danej wsi, wychodzące poza własną działkę i obejmujące przestrzeń publiczną. Scala się wówczas grupa aktywu społecznego i pojawiają się projekty o szerszym zasięgu. Mają one na celu m.in. pozyskiwanie partnerów zewnętrznych poprzez stworzenie interesującego wizerunku wsi. Można to uczynić poprzez lansowanie lokalnych produktów lub wprowadzanie wiodącego tematu dla danej wsi.
Działalność w ramach Programu w dalszych fazach powinna być prowadzona w oparciu o tzw. plan rozwoju wsi sporządzony w porozumieniu z fachowcami kilku branż, np. architektami krajobrazu, socjologami, geodetami itp. Projekty te stanowią podstawę do starań o środki na przedsięwzięcia publiczne. Do najcenniejszych należą takie, które mogą utrzymać istniejące i zapewnić nowe miejsca pracy oraz gospodarczo wzmocnić wieś. Pod względem kształtowania ładu przestrzennego obserwuje się zaangażowanie mieszkańców nie tylko w utrzymanie swoich prywatnych posesji, lecz także w organizowanie przestrzeni publicznej, zieleńców, dróg, ścieżek rowerowych czy otoczenia obiektów usługowych.
Ideą Programu jest zachowanie tożsamości każdej wsi. W wielu przypadkach są to działania idące w kierunku rewitalizacji wsi oraz odtworzenia jej cech indywidualnych, często zapominanych lub celowo unikanych przez społeczność wiejską.