OZE w projekcie założeń
Merytoryczna i promocyjna rola gminy jest pochodną jej rozwoju gospodarczego, a energia odnawialna narzędziem osiągania celów strategicznych w gospodarce energetycznej, rolnej, odpadami komunalnymi, w programie poprawy stanu lokalnego środowiska, zarządzaniu zasobami ludzkimi i surowcowymi oraz pozyskiwaniu środków finansowych na rozwój.
Ocena realności i celowości inwestycji dla energetyki w gminie związana jest z identyfikacją i oceną potencjału zasobów OZE oraz uwarunkowań realizacji inwestycji w tym zakresie. Ważne jest również dokonanie rozpoznania potencjalnych konsumentów energii odnawialnej. Dobrze jest wykonać te analizy w ramach projektu założeń do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (projekt założeń), a wypracowane wnioski i zalecenia uprawomocnić uchwałami organu samorządowego.
W projekcie założeń należy wydzielić rozdział pt. „Energetyka odnawialna”. Poszczególne podrozdziały powinny przedstawiać aktualny stan prawny dotyczący OZE oraz spodziewane zmiany (część informacyjna), charakterystykę technologii źródeł odnawialnych w ujęciu rodzajowym (część edukacyjna), szacunkowy potencjał OZE w poszczególnych odmianach rodzajowych, analizę odbiorców energii pod kątem zasadności aplikacji u nich technologii OZE, ocenę korzyści ekonomicznych i ekologicznych z wdrożeń w technologii OZE, ranking przedsięwzięć inwestycyjnych OZE wg kryterium celowości i możliwości dla lokalnych warunków, procedurę budowy programów inwestycyjnych oraz ogólny i szczegółowe projekty uchwał.
• współdziałanie z zamawiającym
Od wykonawcy projektu założeń zamawiający oczekuje przede wszystkim funkcji eksperckiej. Oznacza to weryfikację wyobrażeń i założeń zamawiającego w obszarze problematyki OZE. Wiedza o odnawialnych źródłach energii jest nowa, słabo rozpowszechniona, czasami nieaktualna, zepsuta fałszywymi podglądami, często pochodzącymi od przeciwników OZE, stale uzupełniana nowymi doświadczeniami. Stan prawny jest krótkotrwały, niestabilny i ulega bardzo często modyfikacjom i uzupełnieniom. Z tego powodu na wykonawcy założeń spoczywa duża odpowiedzialność, wymagane są częste kontakty z zamawiającym i duża cierpliwość. Podkreślić należy, że część dotycząca rankingu przedsięwzięć inwestycyjnych OZE oraz projektów uchwał powinna w zasadzie być wypracowana wspólnie.
• jednostka oceny potencjału OZE
Autorzy publikacji opracowań, oceniając wielkość potencjału OZE, posiłkują się jednostką PJ/rok. Jedynie wąskie grono znawców problematyki jest w stanie ocenić, czy liczba poprzedzająca ww. jednostkę oznacza wartość dużą, czy małą dla danego obszaru. Radnym, wójtom, starostom informacja np.: 5,3 PJ/rok nic im nie mówi o wielkości potencjału. Dla nich ważne byłoby określenie, ile węgla lub m3 gazu, które kupują po znanej cenie, da się zaoszczędzić, gdy spali się osady z oczyszczalni ścieków na ich terenie, odpady ze stolarni i tartaków oraz słomy, a także jaką da to oszczędność w budżecie gminy. Dlatego też wskazane jest, aby lokalny potencjał OZE określać ilością ton węgla lub m3 gazu zaoszczędzonego dzięki użyciu odnawialnych źródeł. Takie podejście umożliwia ponadto łatwiejszą wycenę korzyści ekologicznych przy konwersji z paliwa węglowego (węglu, gazu i oleju opałowego) na OZE.
• co z tą biomasą?
Lokalne ciepłownie i kotłownie najczęściej wykorzystują biomasę ze słomy, zrębki leśne i ogrodowe, zrębki z upraw energetycznych oraz odpady z przemysłu drzewnego. Odpady z tartaków, stolarni, zakładów płyt drewnopochodnych w zasadzie są już w pełni zagospodarowane i nie można ich wprowadzać do bilansu nowych OZE. Również wykorzystane są te odpady leśne, które ujęto w umowach kontraktacyjnych między nadleśnictwami a energetyką zawodową dużej mocy. Tak więc przy szacowaniu ilości lokalnej biomasy należy wyraźnie wyodrębnić wielkość już zagospodarowaną oraz przeznaczoną do zagospodarowania przez samego producenta od tej, która może być przejęta przez nowego użytkownika.
Po ocenie potencjału energetycznego biomasy należałoby również zwrócić uwagę zamawiającemu na kwestie logistyki dostaw biomasy, szczególnie spoza terenu gminy, w której planowana jest budowa obiektu energetycznego na biopaliwo. Należy zatem wskazać na potrzebę wykonania opracowania pod tytułem „Logistyka dostaw biopaliwa”.
• architekt sprzymierzeńcem
Od wiedzy, ambicji i przekonania architektów obsługujących gminę bardzo dużo zależy. Mogą oni zarówno promować technologie grzewcze OZE, jak i do nich zniechęcać. Architekci są przecież niezbędni do wykonania dokumentacji projektowych nowych i remontowanych budynków, opracowują decyzję w zakresie prawa budowlanego dla wójtów, burmistrzów i prezydentów oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i jego aktualizację. Są oni doradcami decydentów, nierzadko samymi decydentami, bądź pracownikami gminy. Architekt przekonany o zasadności użycia OZE nie będzie odradzał inwestorowi jego zastosowania jako niepotrzebnej fanaberii. Wskazane jest zatem, aby w projekcie założeń znalazł się fragment dedykowany wprost przedstawicielom tego zawodu.
• potencjał wiatrowy – przełamać stereotypy
Szeroko rozpowszechniony jest błędny pogląd, że terytorium Polski jest mało atrakcyjne dla energetyki wiatrowej. Został on ukształtowany m.in. przez mapę Polski, na której wyodrębniono sześć stref, z których dwie należą do korzystnych, jedna do dość korzystnych (ok. 50% powierzchni kraju), a trzy do niekorzystnych w tym zakresie. Opracowano ją przed 2000 r. w Ośrodku Meteorologii IMGW oddział Warszawa na bazie pomiarów meteorologicznych całkowicie nieadekwatnych dla potrzeb energetyki wiatrowej, gdyż były wykonane na małych wysokościach (10-20 m) i przy użyciu słabego sprzętu. Również publikacja PAN „Ekologiczne aspekty przetwarzania energii” z 1996 r. wyraża opinię deprecjonującą energetykę wiatrową i wskazuje na małe możliwości wykorzystania jej w Polsce. Tymczasem wg specjalistów niemieckich potencjał wiatrowy w Polsce jest niewiele mniejszy od potencjału w Niemczech. Jego rzetelna ocena wynika ze specjalistycznych pomiarów, wykonywanych przez licencjonowane firmy wyposażone w odpowiedni sprzęt techniczny i komputerowy (wieże pomiarowe, programy obliczeń).
• geotermia – niedocenione możliwości
Polska ma bardzo dobrze rozpoznane i udokumentowane złoża wód geotermalnych. Prawie w każdym powiecie był wykonany odwiert geologiczny poszukiwawczy, który został zaewidencjonowany i zapisany. Opis zawiera również informację o stanie wód podziemnych, tj. o poziomach wodonośnych, temperaturach, mineralizacji, porowatości złoża, spodziewanej wydajności wodnej odwiertu. Szczególnie interesujące są odwierty o głębokości większej niż 2000 m, bowiem sięgają one do wód o wyższych temperaturach (powyżej 65°C) i mniejszej mineralizacji. Znaczące złoża wód geotermalnych występują na ponad 80% powierzchni kraju. Ponadto liczne są obszary anomalii hydrogeotermalnej, gdzie występują wypływy wód cieplnych na powierzchnię oraz wody gorące na znacznie mniejszych głębokościach. Są onepredestynowane do inwestycji geotermalnych. Przyjmuje się, że w ponad kilkuset miejscach w kraju mogę być budowane ciepłownie geotermalne. Wiedza samorządowców i energetyków-ciepłowników o możliwościach wykorzystania wód geotermalnych jest znikoma, a co gorsza, oparta na stereotypach i uprzedzeniach. Autorzy projektu założeń winni zatem tę tematykę potraktować szerzej, w oparciu o informacje zaczerpnięte z wiarygodnych instytucji i od specjalistów.
Waldemar Nikodem
BSPiR ENERGOPROJEKT, Katowice
Ocena realności i celowości inwestycji dla energetyki w gminie związana jest z identyfikacją i oceną potencjału zasobów OZE oraz uwarunkowań realizacji inwestycji w tym zakresie. Ważne jest również dokonanie rozpoznania potencjalnych konsumentów energii odnawialnej. Dobrze jest wykonać te analizy w ramach projektu założeń do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (projekt założeń), a wypracowane wnioski i zalecenia uprawomocnić uchwałami organu samorządowego.
W projekcie założeń należy wydzielić rozdział pt. „Energetyka odnawialna”. Poszczególne podrozdziały powinny przedstawiać aktualny stan prawny dotyczący OZE oraz spodziewane zmiany (część informacyjna), charakterystykę technologii źródeł odnawialnych w ujęciu rodzajowym (część edukacyjna), szacunkowy potencjał OZE w poszczególnych odmianach rodzajowych, analizę odbiorców energii pod kątem zasadności aplikacji u nich technologii OZE, ocenę korzyści ekonomicznych i ekologicznych z wdrożeń w technologii OZE, ranking przedsięwzięć inwestycyjnych OZE wg kryterium celowości i możliwości dla lokalnych warunków, procedurę budowy programów inwestycyjnych oraz ogólny i szczegółowe projekty uchwał.
• współdziałanie z zamawiającym
Od wykonawcy projektu założeń zamawiający oczekuje przede wszystkim funkcji eksperckiej. Oznacza to weryfikację wyobrażeń i założeń zamawiającego w obszarze problematyki OZE. Wiedza o odnawialnych źródłach energii jest nowa, słabo rozpowszechniona, czasami nieaktualna, zepsuta fałszywymi podglądami, często pochodzącymi od przeciwników OZE, stale uzupełniana nowymi doświadczeniami. Stan prawny jest krótkotrwały, niestabilny i ulega bardzo często modyfikacjom i uzupełnieniom. Z tego powodu na wykonawcy założeń spoczywa duża odpowiedzialność, wymagane są częste kontakty z zamawiającym i duża cierpliwość. Podkreślić należy, że część dotycząca rankingu przedsięwzięć inwestycyjnych OZE oraz projektów uchwał powinna w zasadzie być wypracowana wspólnie.
• jednostka oceny potencjału OZE
Autorzy publikacji opracowań, oceniając wielkość potencjału OZE, posiłkują się jednostką PJ/rok. Jedynie wąskie grono znawców problematyki jest w stanie ocenić, czy liczba poprzedzająca ww. jednostkę oznacza wartość dużą, czy małą dla danego obszaru. Radnym, wójtom, starostom informacja np.: 5,3 PJ/rok nic im nie mówi o wielkości potencjału. Dla nich ważne byłoby określenie, ile węgla lub m3 gazu, które kupują po znanej cenie, da się zaoszczędzić, gdy spali się osady z oczyszczalni ścieków na ich terenie, odpady ze stolarni i tartaków oraz słomy, a także jaką da to oszczędność w budżecie gminy. Dlatego też wskazane jest, aby lokalny potencjał OZE określać ilością ton węgla lub m3 gazu zaoszczędzonego dzięki użyciu odnawialnych źródeł. Takie podejście umożliwia ponadto łatwiejszą wycenę korzyści ekologicznych przy konwersji z paliwa węglowego (węglu, gazu i oleju opałowego) na OZE.
• co z tą biomasą?
Lokalne ciepłownie i kotłownie najczęściej wykorzystują biomasę ze słomy, zrębki leśne i ogrodowe, zrębki z upraw energetycznych oraz odpady z przemysłu drzewnego. Odpady z tartaków, stolarni, zakładów płyt drewnopochodnych w zasadzie są już w pełni zagospodarowane i nie można ich wprowadzać do bilansu nowych OZE. Również wykorzystane są te odpady leśne, które ujęto w umowach kontraktacyjnych między nadleśnictwami a energetyką zawodową dużej mocy. Tak więc przy szacowaniu ilości lokalnej biomasy należy wyraźnie wyodrębnić wielkość już zagospodarowaną oraz przeznaczoną do zagospodarowania przez samego producenta od tej, która może być przejęta przez nowego użytkownika.
Po ocenie potencjału energetycznego biomasy należałoby również zwrócić uwagę zamawiającemu na kwestie logistyki dostaw biomasy, szczególnie spoza terenu gminy, w której planowana jest budowa obiektu energetycznego na biopaliwo. Należy zatem wskazać na potrzebę wykonania opracowania pod tytułem „Logistyka dostaw biopaliwa”.
• architekt sprzymierzeńcem
Od wiedzy, ambicji i przekonania architektów obsługujących gminę bardzo dużo zależy. Mogą oni zarówno promować technologie grzewcze OZE, jak i do nich zniechęcać. Architekci są przecież niezbędni do wykonania dokumentacji projektowych nowych i remontowanych budynków, opracowują decyzję w zakresie prawa budowlanego dla wójtów, burmistrzów i prezydentów oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i jego aktualizację. Są oni doradcami decydentów, nierzadko samymi decydentami, bądź pracownikami gminy. Architekt przekonany o zasadności użycia OZE nie będzie odradzał inwestorowi jego zastosowania jako niepotrzebnej fanaberii. Wskazane jest zatem, aby w projekcie założeń znalazł się fragment dedykowany wprost przedstawicielom tego zawodu.
• potencjał wiatrowy – przełamać stereotypy
Szeroko rozpowszechniony jest błędny pogląd, że terytorium Polski jest mało atrakcyjne dla energetyki wiatrowej. Został on ukształtowany m.in. przez mapę Polski, na której wyodrębniono sześć stref, z których dwie należą do korzystnych, jedna do dość korzystnych (ok. 50% powierzchni kraju), a trzy do niekorzystnych w tym zakresie. Opracowano ją przed 2000 r. w Ośrodku Meteorologii IMGW oddział Warszawa na bazie pomiarów meteorologicznych całkowicie nieadekwatnych dla potrzeb energetyki wiatrowej, gdyż były wykonane na małych wysokościach (10-20 m) i przy użyciu słabego sprzętu. Również publikacja PAN „Ekologiczne aspekty przetwarzania energii” z 1996 r. wyraża opinię deprecjonującą energetykę wiatrową i wskazuje na małe możliwości wykorzystania jej w Polsce. Tymczasem wg specjalistów niemieckich potencjał wiatrowy w Polsce jest niewiele mniejszy od potencjału w Niemczech. Jego rzetelna ocena wynika ze specjalistycznych pomiarów, wykonywanych przez licencjonowane firmy wyposażone w odpowiedni sprzęt techniczny i komputerowy (wieże pomiarowe, programy obliczeń).
• geotermia – niedocenione możliwości
Polska ma bardzo dobrze rozpoznane i udokumentowane złoża wód geotermalnych. Prawie w każdym powiecie był wykonany odwiert geologiczny poszukiwawczy, który został zaewidencjonowany i zapisany. Opis zawiera również informację o stanie wód podziemnych, tj. o poziomach wodonośnych, temperaturach, mineralizacji, porowatości złoża, spodziewanej wydajności wodnej odwiertu. Szczególnie interesujące są odwierty o głębokości większej niż 2000 m, bowiem sięgają one do wód o wyższych temperaturach (powyżej 65°C) i mniejszej mineralizacji. Znaczące złoża wód geotermalnych występują na ponad 80% powierzchni kraju. Ponadto liczne są obszary anomalii hydrogeotermalnej, gdzie występują wypływy wód cieplnych na powierzchnię oraz wody gorące na znacznie mniejszych głębokościach. Są onepredestynowane do inwestycji geotermalnych. Przyjmuje się, że w ponad kilkuset miejscach w kraju mogę być budowane ciepłownie geotermalne. Wiedza samorządowców i energetyków-ciepłowników o możliwościach wykorzystania wód geotermalnych jest znikoma, a co gorsza, oparta na stereotypach i uprzedzeniach. Autorzy projektu założeń winni zatem tę tematykę potraktować szerzej, w oparciu o informacje zaczerpnięte z wiarygodnych instytucji i od specjalistów.
Waldemar Nikodem
BSPiR ENERGOPROJEKT, Katowice
