Priorytetowy problem Wielkopolski
Ochrona środowiska w planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa określa elementy, z których składa się cały układ, ich wzajemne relacje, wartości i funkcje. Główne części struktury województwa to środowisko przyrodnicze, osadnictwo i infrastruktura techniczna (szczególnie komunikacja), gdyż to przede wszystkim one określają kształt i sposób funkcjonowania zagospodarowania przestrzennego regionu, jakim jest województwo.
Żeby kształtować środowisko przyrodnicze i prawidłowo określić kierunki zagospodarowania przestrzennego województwa, wynikające z charakteru środowiska, trzeba je przede wszystkim dokładnie rozpoznać, ze szczególnym uwzględnieniem wzajemnych relacji między elementami, ich wpływu na obecne i przyszłe zagospodarowanie przestrzenne, skutków dla środowiska spowodowanych działalnością człowieka, a także obowiązujących przepisów prawnych.
Na podstawie zebranych informacji można sprecyzować główne problemy do rozwiązania oraz określić, które elementy środowiska przyrodniczego wymagają szczególnej ochrony, co jest największym bogactwem Wielkopolski, w jakim zakresie występują największe niedobory utrudniające prawidłowe gospodarowanie, a zatem – jakie kierunki gospodarowania mogą przynieść środowisku przyrodniczemu największe straty, a jakie dadzą największe korzyści.
Coraz większy nacisk w różnych dziedzinach życia kładzie się na zrównoważony rozwój, co przyczyni się do powstrzymania degradacji środowiska i stopniowej likwidacji skutków spowodowanych dotychczasową niewłaściwą działalnością człowieka. Należy jednak mieć świadomość, że jest to proces długotrwały, kosztowny i nie zawsze przynoszący oczekiwane efekty, a do tego często niepopularny w niektórych środowiskach.
Problemy Wielkopolski
Do najpoważniejszych problemów nękających Wielkopolskę zaliczono deficyt wód powierzchniowych (związany z bardzo niskim poziomem odpadów atmosferycznych), ich wysoki stopień zanieczyszczenia czy zagrożenie wystąpienia powodzi (na obszarze obejmującym ok. 75% powierzchni województwa). Niezadowalający jest też stan małej retencji, występowanie obszarów z deficytem wód podziemnych oraz niewłaściwe wykorzystanie cennych wód słabo odnawialnych zbiorników wodonośnych, które winny być rezerwowane dla celów komunalnych i tylko wybranych gałęzi przemysłu. Problemem jest również powstanie leja depresyjnego, obszarów przeobrażonych antropogenicznie w rejonach powierzchniowej eksploatacji węgla brunatnego i szczególnie uciążliwych dla człowieka i środowiska przyrodniczego pasm wzdłuż dróg o dużym natężeniu ruchu, a także degradacja środowiska w rejonach o nieuregulowanej gospodarce odpadami komunalnymi i przemysłowymi.
Jednym z podstawowych celów i warunków prawidłowego rozwoju województwa jest ochrona zarówno poszczególnych elementów środowiska, jak i obszarów cennych przyrodniczo.
Różnymi formami ochrony prawnej objętych jest 32% powierzchni województwa (tyle „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju” zakłada dla okresu perspektywicznego). Są to dwa parki narodowe (Wielkopolski Park Narodowy i skrawek Drawieńskiego Parku Narodowego), 96 rezerwatów przyrody, 12 parków krajobrazowych, 32 obszary chronionego krajobrazu, osiem obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 oraz liczne pomniki przyrody i użytki ekologiczne. Objęcie nowych terenów różnymi formami ochrony przyrody zwiększy udział obszarów chronionych do 40% powierzchni województwa.
Istotną rolę dla gospodarki województwa odgrywają wody powierzchniowe i podziemne, których ilość i jakość są niezadowalające. W Planie zaproponowano zwiększenie zasobów dyspozycyjnych przez zwiększenie retencjonowania wody (przewiduje się budowę 73 zbiorników dolinowych i podpiętrzenie 49 jezior), ochronę jakości wód przez realizację oczyszczalni ścieków komunalnych i przemysłowych, oczyszczanie wód opadowych z terenów zainwestowanych, ochronę wód podziemnych, które stanowią ok. 60% bilansu zasilania cieków, oraz wyznaczenie terenów przeznaczonych do zalewania w dolinie Warty (odcinki konińsko-pyzderski i śremsko-mosiński) oraz budowę zbiornika retencyjnego Wielowieś Klasztorna na Prośnie dla ochrony przed powodzią. Przewidziano również ochronę najbardziej zasobnych głównych zbiorników wód podziemnych (czwartorzędowych i kredowych),racjonalne kształtowanie elementów gospodarki wodnej w zakresie ilościowej ochrony wód (pobór, melioracje, regulacje odpływu) i szczególną ochronę jakości wód podziemnych poprzez ograniczenia w użytkowaniu terenów podatnych na przenikanie zanieczyszczeń.
Zagospodarowanie poszczególnych regionów
Warunki przyrodnicze Wielkopolski narzuciły sposób zagospodarowania poszczególnych jego rejonów, tym samym minimalizując zagrożenia dla środowiska.
Na obszarach charakteryzujących się stosunkowo wysokim wskaźnikiem jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wyznaczono strefę intensywnej gospodarki rolnej. Priorytetowym zadaniem jest ochrona gleb wysokich klas bonitacyjnych przed degradacją. Tereny te stanowią zaplecze żywnościowe Wielkopolski (i nie tylko) oraz bazę surowcową dla przemysłu rolno-spożywczego. Podniesienie lesistości wskazane jest tu głównie poprzez wprowadzenie zadrzewień śródpolnych i przydrożnych.
W rejonach ze znacznym udziałem lasów, z urozmaiconą rzeźbą, jeziorami i malowniczym krajobrazem wyznaczono strefę leśno-rekreacyjną z rolnictwem ekologicznym, zaś na terenach, które nie sprzyjają intensywnej produkcji rolnej ani rekreacji o ponadlokalnym znaczeniu czy położonych na uboczu głównych tras komunikacyjnych wyznaczono strefę rolno-leśną z wielofunkcyjnym rozwojem wsi.
Aglomeracja poznańska i kalisko-ostrowska oraz pasma wzdłuż najważniejszych dróg przechodzących przez województwo to strefy przyspieszonego rozwoju społecznego i gospodarczego oraz koncentracji procesów urbanizacyjnych. Nastąpią tu największe przeobrażenia środowiska, dlatego to tu będzie potrzebna szczególna ochrona tego, co przyrodniczo najcenniejsze.
Obszar Konińsko-Turkowskiego Zagłębia Węglowego to rejon województwa związany z eksploatacją węgla brunatnego i przemysłem energetycznym, bazującym obecnie na tym surowcu. Rekultywacja terenów pokopalnianych postępuje sukcesywnie za eksploatacją, jednak problemem jest środowisko zdegradowane przez przemysł Zagłębia. Mimo to możliwe jest zagospodarowanie tych terenów pod funkcje rekreacyjne dzięki wykorzystaniu urozmaiconej rzeźby i zagospodarowaniu zbiorników wodnych.
W strefie Warty i Noteci zachodzi potrzeba prowadzenia działań zmierzających do ograniczenia zagrożenia powodzią, dostosowania koryt rzecznych do żeglugi (Warta – od Konina), odbudowy i rozbudowy urządzeń portowych, realizacji przystani (sportowych, turystycznych), rekreacyjnego zagospodarowania dolin (z uwzględnieniem walorów przyrodniczych i kulturowych tego obszaru), a przede wszystkim – ochrony środowiska przyrodniczego.
Coraz więcej uwagi poświęca się ochronie środowiska na terenach rolnych. Krajobraz rolniczy stanowi wielką wartość przyrodniczą, stąd istnieje konieczność ochrony różnorodności biologicznej nie tylko w granicach wyznaczonych obszarów objętych ochroną prawną. Jednym z instrumentów finansowania ochrony przyrody na obszarach rolnych jest Program Rolnośrodowiskowy, włączony do Planów Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Jego celem jest zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, finansowany z budżetu Unii Europejskiej i ze środków krajowych.
W województwie wielkopolskim problem ochrony środowiska traktowany jest priorytetowo. Nie tylko stworzono warunki do zachowania najcenniejszych zasobów przyrody, ale także całe zagospodarowanie podporządkowano obowiązującym zasadom ekorozwoju, a negatywne dla środowiska skutki zainwestowania, których nie da się uniknąć, starano się zminimalizować.
Jacek Michałowski
dyrektor Wielkopolskiego Biura Planowania Przestrzennego
Śródtytuły od redakcji
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa określa elementy, z których składa się cały układ, ich wzajemne relacje, wartości i funkcje. Główne części struktury województwa to środowisko przyrodnicze, osadnictwo i infrastruktura techniczna (szczególnie komunikacja), gdyż to przede wszystkim one określają kształt i sposób funkcjonowania zagospodarowania przestrzennego regionu, jakim jest województwo.
Żeby kształtować środowisko przyrodnicze i prawidłowo określić kierunki zagospodarowania przestrzennego województwa, wynikające z charakteru środowiska, trzeba je przede wszystkim dokładnie rozpoznać, ze szczególnym uwzględnieniem wzajemnych relacji między elementami, ich wpływu na obecne i przyszłe zagospodarowanie przestrzenne, skutków dla środowiska spowodowanych działalnością człowieka, a także obowiązujących przepisów prawnych.
Na podstawie zebranych informacji można sprecyzować główne problemy do rozwiązania oraz określić, które elementy środowiska przyrodniczego wymagają szczególnej ochrony, co jest największym bogactwem Wielkopolski, w jakim zakresie występują największe niedobory utrudniające prawidłowe gospodarowanie, a zatem – jakie kierunki gospodarowania mogą przynieść środowisku przyrodniczemu największe straty, a jakie dadzą największe korzyści.
Coraz większy nacisk w różnych dziedzinach życia kładzie się na zrównoważony rozwój, co przyczyni się do powstrzymania degradacji środowiska i stopniowej likwidacji skutków spowodowanych dotychczasową niewłaściwą działalnością człowieka. Należy jednak mieć świadomość, że jest to proces długotrwały, kosztowny i nie zawsze przynoszący oczekiwane efekty, a do tego często niepopularny w niektórych środowiskach.
Problemy Wielkopolski
Do najpoważniejszych problemów nękających Wielkopolskę zaliczono deficyt wód powierzchniowych (związany z bardzo niskim poziomem odpadów atmosferycznych), ich wysoki stopień zanieczyszczenia czy zagrożenie wystąpienia powodzi (na obszarze obejmującym ok. 75% powierzchni województwa). Niezadowalający jest też stan małej retencji, występowanie obszarów z deficytem wód podziemnych oraz niewłaściwe wykorzystanie cennych wód słabo odnawialnych zbiorników wodonośnych, które winny być rezerwowane dla celów komunalnych i tylko wybranych gałęzi przemysłu. Problemem jest również powstanie leja depresyjnego, obszarów przeobrażonych antropogenicznie w rejonach powierzchniowej eksploatacji węgla brunatnego i szczególnie uciążliwych dla człowieka i środowiska przyrodniczego pasm wzdłuż dróg o dużym natężeniu ruchu, a także degradacja środowiska w rejonach o nieuregulowanej gospodarce odpadami komunalnymi i przemysłowymi.
Jednym z podstawowych celów i warunków prawidłowego rozwoju województwa jest ochrona zarówno poszczególnych elementów środowiska, jak i obszarów cennych przyrodniczo.
Różnymi formami ochrony prawnej objętych jest 32% powierzchni województwa (tyle „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju” zakłada dla okresu perspektywicznego). Są to dwa parki narodowe (Wielkopolski Park Narodowy i skrawek Drawieńskiego Parku Narodowego), 96 rezerwatów przyrody, 12 parków krajobrazowych, 32 obszary chronionego krajobrazu, osiem obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 oraz liczne pomniki przyrody i użytki ekologiczne. Objęcie nowych terenów różnymi formami ochrony przyrody zwiększy udział obszarów chronionych do 40% powierzchni województwa.
Istotną rolę dla gospodarki województwa odgrywają wody powierzchniowe i podziemne, których ilość i jakość są niezadowalające. W Planie zaproponowano zwiększenie zasobów dyspozycyjnych przez zwiększenie retencjonowania wody (przewiduje się budowę 73 zbiorników dolinowych i podpiętrzenie 49 jezior), ochronę jakości wód przez realizację oczyszczalni ścieków komunalnych i przemysłowych, oczyszczanie wód opadowych z terenów zainwestowanych, ochronę wód podziemnych, które stanowią ok. 60% bilansu zasilania cieków, oraz wyznaczenie terenów przeznaczonych do zalewania w dolinie Warty (odcinki konińsko-pyzderski i śremsko-mosiński) oraz budowę zbiornika retencyjnego Wielowieś Klasztorna na Prośnie dla ochrony przed powodzią. Przewidziano również ochronę najbardziej zasobnych głównych zbiorników wód podziemnych (czwartorzędowych i kredowych),racjonalne kształtowanie elementów gospodarki wodnej w zakresie ilościowej ochrony wód (pobór, melioracje, regulacje odpływu) i szczególną ochronę jakości wód podziemnych poprzez ograniczenia w użytkowaniu terenów podatnych na przenikanie zanieczyszczeń.
Zagospodarowanie poszczególnych regionów
Warunki przyrodnicze Wielkopolski narzuciły sposób zagospodarowania poszczególnych jego rejonów, tym samym minimalizując zagrożenia dla środowiska.
Na obszarach charakteryzujących się stosunkowo wysokim wskaźnikiem jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wyznaczono strefę intensywnej gospodarki rolnej. Priorytetowym zadaniem jest ochrona gleb wysokich klas bonitacyjnych przed degradacją. Tereny te stanowią zaplecze żywnościowe Wielkopolski (i nie tylko) oraz bazę surowcową dla przemysłu rolno-spożywczego. Podniesienie lesistości wskazane jest tu głównie poprzez wprowadzenie zadrzewień śródpolnych i przydrożnych.
W rejonach ze znacznym udziałem lasów, z urozmaiconą rzeźbą, jeziorami i malowniczym krajobrazem wyznaczono strefę leśno-rekreacyjną z rolnictwem ekologicznym, zaś na terenach, które nie sprzyjają intensywnej produkcji rolnej ani rekreacji o ponadlokalnym znaczeniu czy położonych na uboczu głównych tras komunikacyjnych wyznaczono strefę rolno-leśną z wielofunkcyjnym rozwojem wsi.
Aglomeracja poznańska i kalisko-ostrowska oraz pasma wzdłuż najważniejszych dróg przechodzących przez województwo to strefy przyspieszonego rozwoju społecznego i gospodarczego oraz koncentracji procesów urbanizacyjnych. Nastąpią tu największe przeobrażenia środowiska, dlatego to tu będzie potrzebna szczególna ochrona tego, co przyrodniczo najcenniejsze.
Obszar Konińsko-Turkowskiego Zagłębia Węglowego to rejon województwa związany z eksploatacją węgla brunatnego i przemysłem energetycznym, bazującym obecnie na tym surowcu. Rekultywacja terenów pokopalnianych postępuje sukcesywnie za eksploatacją, jednak problemem jest środowisko zdegradowane przez przemysł Zagłębia. Mimo to możliwe jest zagospodarowanie tych terenów pod funkcje rekreacyjne dzięki wykorzystaniu urozmaiconej rzeźby i zagospodarowaniu zbiorników wodnych.
W strefie Warty i Noteci zachodzi potrzeba prowadzenia działań zmierzających do ograniczenia zagrożenia powodzią, dostosowania koryt rzecznych do żeglugi (Warta – od Konina), odbudowy i rozbudowy urządzeń portowych, realizacji przystani (sportowych, turystycznych), rekreacyjnego zagospodarowania dolin (z uwzględnieniem walorów przyrodniczych i kulturowych tego obszaru), a przede wszystkim – ochrony środowiska przyrodniczego.
Coraz więcej uwagi poświęca się ochronie środowiska na terenach rolnych. Krajobraz rolniczy stanowi wielką wartość przyrodniczą, stąd istnieje konieczność ochrony różnorodności biologicznej nie tylko w granicach wyznaczonych obszarów objętych ochroną prawną. Jednym z instrumentów finansowania ochrony przyrody na obszarach rolnych jest Program Rolnośrodowiskowy, włączony do Planów Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Jego celem jest zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, finansowany z budżetu Unii Europejskiej i ze środków krajowych.
W województwie wielkopolskim problem ochrony środowiska traktowany jest priorytetowo. Nie tylko stworzono warunki do zachowania najcenniejszych zasobów przyrody, ale także całe zagospodarowanie podporządkowano obowiązującym zasadom ekorozwoju, a negatywne dla środowiska skutki zainwestowania, których nie da się uniknąć, starano się zminimalizować.
Jacek Michałowski
dyrektor Wielkopolskiego Biura Planowania Przestrzennego
Śródtytuły od redakcji
