Przyszłość egzekucji prawa odpadowego
Zawsze kiedy planujemy nowości lub zmiany w jakiejś branży, warto odwołać się do stanu poprzedniego i ocenić system, jeśli takowy był, pod względem jego funkcjonalności. Na kreatywność można sobie pozwolić, gdy tworzy się coś od podstaw, w innym przypadku stratą byłoby nieskorzystanie z doświadczeń.
Podstawą do przygotowania analizy była wielokrotnie przez ZPGO propagowana teza, że właściwą jednostką dla stworzenia poprawnie, tzn. ekologicznie i ekonomicznie, funkcjonującego systemu gospodarki odpadami jest województwo lub powiat, a nie gmina, a także opublikowana 29 czerwca br. informacja z realizacji zadań Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ) i prace nad projektem ustawy o Państwowej Agencji Ochrony Środowiska (PAOŚ).
Związek wielokrotnie informował o braku egzekucji prawa odpadowego, mimo że organy administracji posiadają szereg narzędzi pozwalających kontrolować podmioty na rynku odpadów komunalnych – od planów gospodarki odpadami, poprzez regulaminy utrzymania czystości i porządku w gminach oraz wymagania dla przedsiębiorców odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, po decyzje administracyjne regulujące sposób prowadzenia działalności w zakresie gospodarki odpadami. Wielokrotnie przedstawialiśmy argumenty, jak poprzez przeniesienie kontroli nad odpadami na poziom wojewódzki wiele z tych problemów można by było rozwiązać. Teraz, kiedy trwają prace nad PAOŚ, warto wrócić do tego tematu, by zmiany, które są proponowane w systemie kontroli środowiskowych, były bardziej efektywne i skuteczniej było egzekwowane prawo.
Inspektoraty Ochrony Środowiska
Instytucją wspierającą organizacyjno-kontrolne zadania gminy (na poziomie wojewódzkim) są inspektoraty ochrony środowiska, które ustawowo umocowane są do prowadzenia kontroli u podmiotów działających m.in. w gospodarce odpadami. W informacji za 2006 r. znajdujemy dane nie tylko o wynikach z przeprowadzonych zadań, ale również o działaniach podjętych w celu dostosowania się do programu pracy w ramach monitoringu 2007-2009 i kierunków działań na lata 2007-2013.
W 2006 r. skupiono się przede wszystkim na prewencyjnym informowaniu o obowiązkach wynikających z przepisów ochrony środowiska. Zdecydowanie mniej nałożono kar finansowych, za to postawiono na dyscyplinowanie podmiotów poprzez np. zarządzenia pokontrolne, mandaty karne i wnioski kierowane do organów administracji publicznej. Stworzenie rejestrów, tj. ewidencji wszystkich uczestników gospodarowania odpadami komunalnymi, ułatwiło przygotowanie wytycznych do przeprowadzenia ogólnopolskiego cyklu kontrolnego podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, z którego raport opublikowano w 2006 r. Raport ten był określeniem bazowego stanu gospodarki odpadami, po którym dokonano szerokich zmian w prawie odpadowym i na którego kolejną publikację – po roku od wprowadzonych zmian – całe środowisko oczekuje.
Na 17 325 kontroli przeprowadzonych w 2006 r. 3559 podmiotów oceniono pod kątem prawidłowości postępowania z odpadami (w tym z odpadami niebezpiecznymi). W podstawowych wnioskach znalazła się informacja o niewystarczającym poziomie przestrzegania wymogów ochrony środowiska – co stwierdzono w aż 62,5% kontroli, z czego najwięcej naruszeń było w gospodarce odpadami. W naszej opinii spowodowane to zostało w dużej mierze przez brak egzekucji i opóźnienia wynikające z implementacji przepisów ustawy zmieniającej “pakiet ustaw odpadowych” z 2005 r., na który mógłby mieć wpływ wzrost zatrudnienia o 35% (efekt prac nad parametryzacją potrzeb etatowych w IOŚ).
Państwowa Agencja Ochrony Środowiska
W 2006 r. rozpoczęto prace nad projektem ustawy o Państwowej Agencji Ochrony Środowiska, a w końcu marca br. projekt przekazano do konsultacji. Głównym celem powołania Agencji ma być zapewnienie większej efektywności organizacyjnej i finansowej wykonywania zadań publicznych w dziedzinie ochrony środowiska w kontekście aktualnych wymogów prawa UE oraz w związku ze wzrastającymi zagrożeniami środowiskowymi. Zdaniem ZPGO, jest to ostatni moment, by podjąć działania, zanim zbliży się groźba niewypełniania przez Polskę zadań w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska. Reforma służb ochrony środowiska jest konieczna, by przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa ekologicznego państwa i skuteczniejszego rozwiązywania problemów w tej dziedzinie. Temu celowi ma służyć wdrożenie systemu zarządzania środowiskiem poprzez systemową zmianę zakresu zadań, zasad funkcjonowania i sposobów finansowania służb ochrony środowiska w nowym kształcie (połączenie kilku agencji), przy pełnym wykorzystaniu istniejącego potencjału kadrowego i zaplecza technicznego. Wątpliwości budzi struktura terenowa Agencji, która będzie odbiegała od dotychczasowego modelu podziału terytorialnego organów administracji wg województw, opierając się na siedmiu regionach środowiskowo-przemysłowych. W opinii ZPGO zachwieje to dotychczasowym systemem i zamiast oczekiwanych zysków wprowadzi większy chaos w środowisku. Problematyczny wydaje się również zakres kompetencji Agencji, obejmujący czynności o charakterze inspekcyjno-kontrolnym, zapobiegawczym, z zakresu monitoringu środowiska, analitycznym i prognostycznym – wydaje się to nie do udźwignięcia przez jedną organizację. Ponadto projekt zakłada przejęcie przez Agencję od Ministerstwa Środowiska szeregu zadań w zakresie gromadzenia i przetwarzania danych (dzięki kumulacji w jednej organizacji dane te mają być ujednolicone, ale czy zwiększy się ich wiarygodność?), w szczególności dla potrzeb spełniania wymogów prawa wspólnotowego.
ZPGO zdecydowanie popiera podjęcie działań zmierzających do zwiększenia efektywności organów kontrolnych, ich uprawnień oraz środków finansowych, jednak jako zwolennicy “okrągłych stołów” namawiamy do szerokiej i otwartej debaty, by nieprecyzyjne zapisy nie zniweczyły dobrych intencji ustawodawcy.
Marta Kubak
kierownik Biura, ZPGO
Podstawą do przygotowania analizy była wielokrotnie przez ZPGO propagowana teza, że właściwą jednostką dla stworzenia poprawnie, tzn. ekologicznie i ekonomicznie, funkcjonującego systemu gospodarki odpadami jest województwo lub powiat, a nie gmina, a także opublikowana 29 czerwca br. informacja z realizacji zadań Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ) i prace nad projektem ustawy o Państwowej Agencji Ochrony Środowiska (PAOŚ).
Związek wielokrotnie informował o braku egzekucji prawa odpadowego, mimo że organy administracji posiadają szereg narzędzi pozwalających kontrolować podmioty na rynku odpadów komunalnych – od planów gospodarki odpadami, poprzez regulaminy utrzymania czystości i porządku w gminach oraz wymagania dla przedsiębiorców odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, po decyzje administracyjne regulujące sposób prowadzenia działalności w zakresie gospodarki odpadami. Wielokrotnie przedstawialiśmy argumenty, jak poprzez przeniesienie kontroli nad odpadami na poziom wojewódzki wiele z tych problemów można by było rozwiązać. Teraz, kiedy trwają prace nad PAOŚ, warto wrócić do tego tematu, by zmiany, które są proponowane w systemie kontroli środowiskowych, były bardziej efektywne i skuteczniej było egzekwowane prawo.
Inspektoraty Ochrony Środowiska
Instytucją wspierającą organizacyjno-kontrolne zadania gminy (na poziomie wojewódzkim) są inspektoraty ochrony środowiska, które ustawowo umocowane są do prowadzenia kontroli u podmiotów działających m.in. w gospodarce odpadami. W informacji za 2006 r. znajdujemy dane nie tylko o wynikach z przeprowadzonych zadań, ale również o działaniach podjętych w celu dostosowania się do programu pracy w ramach monitoringu 2007-2009 i kierunków działań na lata 2007-2013.
W 2006 r. skupiono się przede wszystkim na prewencyjnym informowaniu o obowiązkach wynikających z przepisów ochrony środowiska. Zdecydowanie mniej nałożono kar finansowych, za to postawiono na dyscyplinowanie podmiotów poprzez np. zarządzenia pokontrolne, mandaty karne i wnioski kierowane do organów administracji publicznej. Stworzenie rejestrów, tj. ewidencji wszystkich uczestników gospodarowania odpadami komunalnymi, ułatwiło przygotowanie wytycznych do przeprowadzenia ogólnopolskiego cyklu kontrolnego podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, z którego raport opublikowano w 2006 r. Raport ten był określeniem bazowego stanu gospodarki odpadami, po którym dokonano szerokich zmian w prawie odpadowym i na którego kolejną publikację – po roku od wprowadzonych zmian – całe środowisko oczekuje.
Na 17 325 kontroli przeprowadzonych w 2006 r. 3559 podmiotów oceniono pod kątem prawidłowości postępowania z odpadami (w tym z odpadami niebezpiecznymi). W podstawowych wnioskach znalazła się informacja o niewystarczającym poziomie przestrzegania wymogów ochrony środowiska – co stwierdzono w aż 62,5% kontroli, z czego najwięcej naruszeń było w gospodarce odpadami. W naszej opinii spowodowane to zostało w dużej mierze przez brak egzekucji i opóźnienia wynikające z implementacji przepisów ustawy zmieniającej “pakiet ustaw odpadowych” z 2005 r., na który mógłby mieć wpływ wzrost zatrudnienia o 35% (efekt prac nad parametryzacją potrzeb etatowych w IOŚ).
Państwowa Agencja Ochrony Środowiska
W 2006 r. rozpoczęto prace nad projektem ustawy o Państwowej Agencji Ochrony Środowiska, a w końcu marca br. projekt przekazano do konsultacji. Głównym celem powołania Agencji ma być zapewnienie większej efektywności organizacyjnej i finansowej wykonywania zadań publicznych w dziedzinie ochrony środowiska w kontekście aktualnych wymogów prawa UE oraz w związku ze wzrastającymi zagrożeniami środowiskowymi. Zdaniem ZPGO, jest to ostatni moment, by podjąć działania, zanim zbliży się groźba niewypełniania przez Polskę zadań w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska. Reforma służb ochrony środowiska jest konieczna, by przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa ekologicznego państwa i skuteczniejszego rozwiązywania problemów w tej dziedzinie. Temu celowi ma służyć wdrożenie systemu zarządzania środowiskiem poprzez systemową zmianę zakresu zadań, zasad funkcjonowania i sposobów finansowania służb ochrony środowiska w nowym kształcie (połączenie kilku agencji), przy pełnym wykorzystaniu istniejącego potencjału kadrowego i zaplecza technicznego. Wątpliwości budzi struktura terenowa Agencji, która będzie odbiegała od dotychczasowego modelu podziału terytorialnego organów administracji wg województw, opierając się na siedmiu regionach środowiskowo-przemysłowych. W opinii ZPGO zachwieje to dotychczasowym systemem i zamiast oczekiwanych zysków wprowadzi większy chaos w środowisku. Problematyczny wydaje się również zakres kompetencji Agencji, obejmujący czynności o charakterze inspekcyjno-kontrolnym, zapobiegawczym, z zakresu monitoringu środowiska, analitycznym i prognostycznym – wydaje się to nie do udźwignięcia przez jedną organizację. Ponadto projekt zakłada przejęcie przez Agencję od Ministerstwa Środowiska szeregu zadań w zakresie gromadzenia i przetwarzania danych (dzięki kumulacji w jednej organizacji dane te mają być ujednolicone, ale czy zwiększy się ich wiarygodność?), w szczególności dla potrzeb spełniania wymogów prawa wspólnotowego.
ZPGO zdecydowanie popiera podjęcie działań zmierzających do zwiększenia efektywności organów kontrolnych, ich uprawnień oraz środków finansowych, jednak jako zwolennicy “okrągłych stołów” namawiamy do szerokiej i otwartej debaty, by nieprecyzyjne zapisy nie zniweczyły dobrych intencji ustawodawcy.
Marta Kubak
kierownik Biura, ZPGO
