Uprawa i pielęgnacja drzew w Unii Europejskiej
Drzewa w bezpośrednim otoczeniu człowieka zajmują miejsce szczególne. Oczekujemy od nich, by były w miarę duże, zdrowe, bezpieczne i „ładne”. Czy jest to możliwe przy braku jednoznacznych i przekonujących zasad uprawy i pielęgnacji?
Choć od dawna podejmowane są inicjatywny mające na celu poprawę sytuacji drzew miejskich, to nadal niedoskonała jest zarówno ich ochrona prawna, jak i ich uprawa oraz pielęgnacja. Obecnie szansę na korzystne zmiany dają inicjatywy podejmowane w krajach UE.
Pierwsze kroki
W latach 30. XX w. w niektórych krajach zaczęły wyodrębniać się grupy zawodowe zajmujące się uprawą i pielęgnacją drzew w miastach, osiedlach i przy domach. Wtedy też w USA powstał zawód arborysty. Przed i po II wojnie światowej w wielu krajach zawód ten pojmowany był jako tzw. chirurg drzew. W konsekwencji przeprowadzano drogie i szkodliwe dla drzewa zabiegi (w Polsce, niestety, stosowane do dzisiaj!). Powstawały organizacje zrzeszające arborystów oraz przemysł produkujący narzędzia potrzebne do uprawy drzew. Ponadto pojawiały się publikacje, podręczniki i przepisy branżowe, a także zaczęto organizować szkolenia. W Polsce została wydana jedna z pierwszych książek o leczeniu drzew.
Coraz wyraźniejsze różnice w poglądach o zakresie i sposobie uprawy drzew zarysowały się w latach 80. Stało się to głównie dzięki pracom A. Shigo z USA, dzięki którym zrozumiano szkodliwość wielu dotychczasowych zabiegów. Drzewa były źle pielęgnowane – uszkadzano je podczas niewłaściwego sadzenia, dokonywano nieprawidłowego cięcia, stosowano impregnaty, usuwano próchno oraz wiercono otwory w drewnie i zbyt radykalnie wzmacniano korony. Pierwszym zabiegiem, który został wreszcie całkowicie zaniechany, było wypełnianie próchniejących pni betonem, na czym cierpiały nie tylko drzewa, ale także inne organizmy z nimi związane. Po tym zabiegu pozostało jeszcze, niestety, kosztowne i szkodliwe dla drzewa „czyszczenie ubytków” wraz z „impregnowaniem” jego wnętrza.
Wraz z pojawieniem się ruchu samochodowego na zadrzewionych ulicach i drogach zaczęła rozwijać się arborystyka mająca na celu zapewnienie kierowcom bezpieczeństwa. Zajęto się problemem drzew chorych i osłabionych, które wymagają kontroli, diagnostyki oraz fachowej opieki (obecnie dzięki dokładnym metodom pomiarowym i szacunkowym można już określić podstawowe parametry statyki drzewa).
Standaryzacja usług
W 1997 r. powstała Europejska Rada ds. Drzew (European Arboricultural Council – EAC), której podstawowym celem jest sprawne i powszechne wprowadzanie we wszystkich krajach Unii Europejskiej racjonalnego, odpowiadającego aktualnemu stanowi wiedzy i zharmonizowanego sposobu uprawy oraz pielęgnacji drzew. Obecnie EAC staje się forum, na którym przedstawiciele organizacji arborystycznych z całej Europy spotykają się w celu określenia i ciągłej poprawy standardów pielęgnowania, promocji nowego zawodu oraz stymulowania badań i edukacji. Nadrzędnym celem Rady jest uzyskanie zdrowych i trwałych drzew i drzewostanów w miastach, parkach i ogrodach. Jest to niekwestionowana szansa dla organizacji i krajów, gdzie arborystyka jest jeszcze w powijakach lub w których zatrzymała się na etapie „chirurgii drzew”.
Polityczne zadanie EAC polega na wywieraniu wpływów i nacisków na instytucje, osobistości i polityków zarówno na szczeblu Unii, jak i poszczególnych krajów. Członkami European Arboricultural Council są przedstawiciele 15 krajów (ostatnio przystąpiły Rumunia i Chorwacja).
Niewątpliwym sukcesem EAC jest wprowadzenie w 13 krajach jednolitej certyfikacji European Tree Worker (ETW). Dzięki niej na poziomie wykonawczym narodził się jednolity zawód, którego angielska nazwa obowiązuje we wszystkich krajach. Od 2001 r. pod auspicjami i nadzorem EAC, wg jednolitego programu, przeszkolono w Europie 926 treeworkerów. Dyplomy te można uzyskać w dwóch kategoriach: „European Tree Worker – praca na linach” i „European Tree Worker – praca z podnośnika”. Obowiązujący system ciągłego doskonalenia i trzyletniej recertyfikacji ma gwarantować ustawiczną aktualizację stanu wiedzy i obowiązujących zasad. W 2004 r. na poziomie nadzoru uruchomiony został przez EAC program szkoleniowy European Tree Technican (ETT). W trakcie czterech dotychczasowych sesji certyfikacyjnych w Europei tytuł o tej samej nazwie uzyskały 22 osoby o wysokich kwalifikacjach. Do ich kompetencji zaliczane jest utrzymanie drzew i drzewostanów w stanie zdrowym, kontrola i diagnozowanie drzew, a także zapewnienie bezpieczeństwa dla życia i mienia człowieka oraz ruchu samochodowego. Do ich zadań należy również uwzględnienie wymogów ochrony przyrody i ochrony środowiska oraz prowadzenie dialogu z pozostałymi branżami, związanymi zarówno z nadziemną, jak i z podziemną przestrzenią drzewa. Osoba legitymująca się tytułem European Tree Technican musi znać przepisy prawne mające związek z ochroną i uprawą drzew oraz posiadać umiejętności techniczne, organizacyjne i nadzorcze, które powinny znaleźć zastosowanie w administracji rządowej i samorządowej. Za dużą część drzewostanów odpowiedzialne są urzędy gmin i miast, urzędy wojewódzkiego konserwatora przyrody oraz wojewódzkiego konserwatora zabytków, a tym samym są one największymi zleceniodawcami.
European Tree Technicans wydaje się być skutecznym sposobem poprawy stanu miejskich drzewostanów. Do jego bezpośrednich zadań powinno należeć sformułowanie zakresu i sposobu prowadzenia prac, zorganizowanie przetargu i zlecenia wszelkich prac związanych z utrzymaniem drzewostanów miejskich. Ponadto do obowiązków ETT należy wymuszenie na wykonawcach w ramach nadzoru inspektorskiego i odbioru jakościowego egzekwowania aktualnych zasad uprawy. Jest wiele do zrobienia, ale trzeba skądś wyjść, aby dokądś dojść.
prof. dr hab. inż. Marek Siewniak
Instytut Architektury Krajobrazu, Politechnika Krakowska
Choć od dawna podejmowane są inicjatywny mające na celu poprawę sytuacji drzew miejskich, to nadal niedoskonała jest zarówno ich ochrona prawna, jak i ich uprawa oraz pielęgnacja. Obecnie szansę na korzystne zmiany dają inicjatywy podejmowane w krajach UE.
Pierwsze kroki
W latach 30. XX w. w niektórych krajach zaczęły wyodrębniać się grupy zawodowe zajmujące się uprawą i pielęgnacją drzew w miastach, osiedlach i przy domach. Wtedy też w USA powstał zawód arborysty. Przed i po II wojnie światowej w wielu krajach zawód ten pojmowany był jako tzw. chirurg drzew. W konsekwencji przeprowadzano drogie i szkodliwe dla drzewa zabiegi (w Polsce, niestety, stosowane do dzisiaj!). Powstawały organizacje zrzeszające arborystów oraz przemysł produkujący narzędzia potrzebne do uprawy drzew. Ponadto pojawiały się publikacje, podręczniki i przepisy branżowe, a także zaczęto organizować szkolenia. W Polsce została wydana jedna z pierwszych książek o leczeniu drzew.
Coraz wyraźniejsze różnice w poglądach o zakresie i sposobie uprawy drzew zarysowały się w latach 80. Stało się to głównie dzięki pracom A. Shigo z USA, dzięki którym zrozumiano szkodliwość wielu dotychczasowych zabiegów. Drzewa były źle pielęgnowane – uszkadzano je podczas niewłaściwego sadzenia, dokonywano nieprawidłowego cięcia, stosowano impregnaty, usuwano próchno oraz wiercono otwory w drewnie i zbyt radykalnie wzmacniano korony. Pierwszym zabiegiem, który został wreszcie całkowicie zaniechany, było wypełnianie próchniejących pni betonem, na czym cierpiały nie tylko drzewa, ale także inne organizmy z nimi związane. Po tym zabiegu pozostało jeszcze, niestety, kosztowne i szkodliwe dla drzewa „czyszczenie ubytków” wraz z „impregnowaniem” jego wnętrza.
Wraz z pojawieniem się ruchu samochodowego na zadrzewionych ulicach i drogach zaczęła rozwijać się arborystyka mająca na celu zapewnienie kierowcom bezpieczeństwa. Zajęto się problemem drzew chorych i osłabionych, które wymagają kontroli, diagnostyki oraz fachowej opieki (obecnie dzięki dokładnym metodom pomiarowym i szacunkowym można już określić podstawowe parametry statyki drzewa).
Standaryzacja usług
W 1997 r. powstała Europejska Rada ds. Drzew (European Arboricultural Council – EAC), której podstawowym celem jest sprawne i powszechne wprowadzanie we wszystkich krajach Unii Europejskiej racjonalnego, odpowiadającego aktualnemu stanowi wiedzy i zharmonizowanego sposobu uprawy oraz pielęgnacji drzew. Obecnie EAC staje się forum, na którym przedstawiciele organizacji arborystycznych z całej Europy spotykają się w celu określenia i ciągłej poprawy standardów pielęgnowania, promocji nowego zawodu oraz stymulowania badań i edukacji. Nadrzędnym celem Rady jest uzyskanie zdrowych i trwałych drzew i drzewostanów w miastach, parkach i ogrodach. Jest to niekwestionowana szansa dla organizacji i krajów, gdzie arborystyka jest jeszcze w powijakach lub w których zatrzymała się na etapie „chirurgii drzew”.
Polityczne zadanie EAC polega na wywieraniu wpływów i nacisków na instytucje, osobistości i polityków zarówno na szczeblu Unii, jak i poszczególnych krajów. Członkami European Arboricultural Council są przedstawiciele 15 krajów (ostatnio przystąpiły Rumunia i Chorwacja).
Niewątpliwym sukcesem EAC jest wprowadzenie w 13 krajach jednolitej certyfikacji European Tree Worker (ETW). Dzięki niej na poziomie wykonawczym narodził się jednolity zawód, którego angielska nazwa obowiązuje we wszystkich krajach. Od 2001 r. pod auspicjami i nadzorem EAC, wg jednolitego programu, przeszkolono w Europie 926 treeworkerów. Dyplomy te można uzyskać w dwóch kategoriach: „European Tree Worker – praca na linach” i „European Tree Worker – praca z podnośnika”. Obowiązujący system ciągłego doskonalenia i trzyletniej recertyfikacji ma gwarantować ustawiczną aktualizację stanu wiedzy i obowiązujących zasad. W 2004 r. na poziomie nadzoru uruchomiony został przez EAC program szkoleniowy European Tree Technican (ETT). W trakcie czterech dotychczasowych sesji certyfikacyjnych w Europei tytuł o tej samej nazwie uzyskały 22 osoby o wysokich kwalifikacjach. Do ich kompetencji zaliczane jest utrzymanie drzew i drzewostanów w stanie zdrowym, kontrola i diagnozowanie drzew, a także zapewnienie bezpieczeństwa dla życia i mienia człowieka oraz ruchu samochodowego. Do ich zadań należy również uwzględnienie wymogów ochrony przyrody i ochrony środowiska oraz prowadzenie dialogu z pozostałymi branżami, związanymi zarówno z nadziemną, jak i z podziemną przestrzenią drzewa. Osoba legitymująca się tytułem European Tree Technican musi znać przepisy prawne mające związek z ochroną i uprawą drzew oraz posiadać umiejętności techniczne, organizacyjne i nadzorcze, które powinny znaleźć zastosowanie w administracji rządowej i samorządowej. Za dużą część drzewostanów odpowiedzialne są urzędy gmin i miast, urzędy wojewódzkiego konserwatora przyrody oraz wojewódzkiego konserwatora zabytków, a tym samym są one największymi zleceniodawcami.
European Tree Technicans wydaje się być skutecznym sposobem poprawy stanu miejskich drzewostanów. Do jego bezpośrednich zadań powinno należeć sformułowanie zakresu i sposobu prowadzenia prac, zorganizowanie przetargu i zlecenia wszelkich prac związanych z utrzymaniem drzewostanów miejskich. Ponadto do obowiązków ETT należy wymuszenie na wykonawcach w ramach nadzoru inspektorskiego i odbioru jakościowego egzekwowania aktualnych zasad uprawy. Jest wiele do zrobienia, ale trzeba skądś wyjść, aby dokądś dojść.
prof. dr hab. inż. Marek Siewniak
Instytut Architektury Krajobrazu, Politechnika Krakowska
