Wspólna Polityka Rolna (WPR)
Wspieranie uprawy roślin energetycznych
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej krajowe rolnictwo zostało objęte Wspólną Polityką Rolną (WPR), co oznacza, że zakres wsparcia działalności rolniczej jest wyznaczony przez prawo wspólnotowe.
Ministrowie rolnictwa krajów „Piętnastki” na szczycie w Luksemburgu w czerwcu 2003 r. uzgodnili, że przedmiotem wsparcia bezpośredniego będzie producent rolny, a nie rodzaj produkcji.
Reforma WPR wprowadza Jednolity System Płatności – SPS (z ang. Single Payment Scheme). System ten oznacza, że kilka istniejących rodzajów dopłat bezpośrednich, otrzymywanych przez rolników z różnych systemów, będzie zastąpionych jednolitą płatnością. Pewne formy wsparcia niektórych kierunków produkcji mogą być nadal utrzymane.
Ponadto reforma ta wprowadza nową formę pomocy, wspierającą uprawy przeznaczone na cele energetyczne. Nadal będzie funkcjonować istniejące wsparcie do gruntów odłogowanych, na których prowadzi się uprawy na cele przemysłowe, w tym również na cele energetyczne.
W ten sposób reforma daje rolnikom dwa rodzaje systemów wsparcia produkcji rolnej: wsparcie do produkcji na cele energetyczne i program odłogowania (dopuszczający uprawy na cele nieżywnościowe, m.in. produkcję energetyczną).
Dbałość o ochronę środowiska, a zwłaszcza potrzeba zmniejszenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery, jest przyczyną wzrostu zainteresowania społeczeństwa zwiększaniem produkcji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, w tym także z biomasy. Zasoby rolnicze również powinny być włączone w ten proces. Jednak na to, by uprawa roślin energetycznych była opłacalna dla rolników, potrzebne są specjalne dotacje.
System dopłat
W nowych państwach członkowskich UE, które wdrożyły system obszarowy płatności bezpośrednich (tzw. SAPS), nie jest możliwe wsparcie roślin energetycznych w ramach jednolitej płatności obszarowej. Wynika to z zapisów prawa unijnego, wg którego uprawy drzew energetycznych (bez względu na to, na jakich gruntach są położone) zaliczane są do kategorii H: „Inne”, podkategorii H/2: „grunty zadrzewione” i – zgodnie z Traktatem o Przystąpieniu – nie są przedmiotem płatności finansowanych z funduszy Unii Europejskiej w ramach płatności bezpośrednich1. Ponieważ rośliny energetyczne są umieszczone w wykazie sektorów objętych płatnościami bezpośrednimi w UE2, nowe państwa członkowskie mogą stosować do nich wsparcie krajowe. Jeżeli zaś zdecydują się one na przejście na SPS i specyficzne formy pomocy odnośnie określonych produktów, będą objęte tymi samymi warunkami, jakie stosowane są w pozostałych państwach UE. Dotyczy to także pomocy do upraw energetycznych oraz dostępu do maksymalnej gwarantowanej powierzchni upraw.
W ramach systemu SPS rolnikom, którzy zajmują się uprawą roślin energetycznych, przysługuje pomoc w wysokości 45 euro do hektara. Będzie ona stosowana w całej Unii na obszarze 1,5 mln ha (jest to maksymalna gwarantowana powierzchnia upraw dla producentów z rozszerzonej Wspólnoty).
Rolnicy będą uprawnieni do otrzymania pomocy, gdy zakontraktują swoje uprawy z odpowiednim przetwórcą przemysłowym. Kontrakt nie jest wymagany, jeżeli przetworzenie roślin energetycznych nastąpi w gospodarstwie. Rolnik i przetwórca nie muszą pochodzić z tego samego państwa członkowskiego.
Stosowane są kary (w formie zmniejszenia pomocy), jeżeli maksymalny gwarantowany unijny obszar uprawy zostanie przekroczony. Oznacza to, że przypadający na jednego producenta obszar, do którego przysługuje pomoc, jest zmniejszany proporcjonalnie w danym roku.
Uprawy energetyczne to uprawy z przeznaczaniem szczególnie na produkcję biopaliw lub innych odnawialnych paliw stosowanych w transporcie3 oraz elektrycznej lub cieplnej energii otrzymywanej z biomasy.
Do wszystkich roślin uprawianych na cele energetyczne, za wyjątkiem buraków cukrowych, przysługuje pomoc. Jednak obecnie Komisja Europejska zaproponowała już reformę sektora cukru, wprowadzającą możliwość stosowania dopłat bezpośrednich także do uprawy buraków cukrowych na cele energetyczne.
Dopłaty bezpośrednie są powiązane ze spełnieniem warunków wprowadzonych przez reformę WPR. Określa to tzw. zasada cross-compliance, czyli powiązanie dopłat bezpośrednich ze spełnieniem standardów środowiskowych, bezpieczeństwa żywności, zdrowia roślin i zwierząt oraz dotyczących dobrostanu zwierząt, a także z wymogiem utrzymania gospodarstwa w dobrej kulturze rolnej i środowiskowej.
Warunki dla producenta i przetwórcy
Pomoc do upraw energetycznych jest dodatkiem do płatności jednolitych. Jednocześnie obowiązują szczegółowe warunki kontroli. Kontrola musi zapewnić nie tylko to, że rośliny zostały zebrane i dostarczone do przetwórcy, ale także, że zostały przetworzone na energię. Dlatego istnieją ściśle określone warunki, które musi wypełnić zarówno rolnik, jak i przetwórca, aby otrzymać pomoc w postaci dopłat do produkcji roślin energetycznych.
Po pierwsze, pomoc jest zagwarantowana tylko do powierzchni uprawy będącej przedmiotem umowy pomiędzy rolnikiem a przetwórcą przemysłowym, a także związana jest z ilością dostarczonego surowca (państwo członkowskie ustala wysokość plonu, która musi zostać osiągnięta – rzeczywista ilość zebranego przez rolnika surowca powinna być do niej zbliżona). Taka umowa kontraktacyjna powinna zawierać wszystkie szczegóły dotyczące rolnika ubiegającego się o dopłatę, uprawy, przetwórcy i finalnego zużycia surowca. Po drugie, rolnicy muszą dostarczyć zbiory z całego zakontraktowanego obszaru, będącego przedmiotem ubiegania się o dopłatę. W celu zapewnienia, że surowiec jest przetwarzany na produkt energetyczny, pierwsi przetwórcy muszą odpowiednio zabezpieczyć produkt (tak, by ograniczyć ryzyko ostatecznej zmiany kierunku zużycia surowca). Ponadto przetwórcy muszą prowadzić dokumentację dostarczanych surowców, wyszczególniając gatunki surowca, nazwę i adres dostarczającego go rolnika, miejsce dostawy i informacje na temat umowy z określeniem czasu. Liczba sprzedaży surowca i wstępnie przetworzonych produktów powinna być ograniczona do maksymalnie dwóch razy przed końcowym przetworzeniem. Należy też pamiętać, że zobowiązania rolnika wygasają z momentem, gdy zebrane zbiory roślin zostają dostarczone do odbiorcy – wtedy rozpoczynają się zobowiązania pierwszego przetwórcy, które wygasają z chwilą finalnego przetworzenia surowca w produkt energetyczny.
Niektóre operacje transportowe (między krajami) dotyczące surowców na cele energetyczne (i produktów pochodnych) będą przedmiotem kontroli przy wykorzystaniu „dokumentów kontrolnych T5”.
Niespełnienie tych warunków grozi nałożeniem kary (zmniejszaniem dopłat dla rolników lub utratą zabezpieczenia w przypadku przetwórców). Warunki te są modyfikowane i dostosowywane do praw rynku. Państwa członkowskie muszą sprawować kontrolę na miejscu, obejmującą co najmniej 25% przetwórni wybranych na podstawie analizy ryzyka w celu zapewnienia zgodności z przepisami. Kontrola musi także objąć 10% rolników ubiegających się o pomoc, wybranych na bazie analizy ryzyka.
Przetwarzanie roślin energetycznych
Poszczególne państwa członkowskie UE mogą również wprowadzić wsparcie dla rolników, którzy sami przetwarzają uprawiane w gospodarstwie rośliny energetyczne. Zbiory roślin energetycznych mogą oni zużytkować w różny sposób: na ogrzewanie, na produkcję energii lub biopaliw lub na wytworzenie biogazu.
Z kolei w przypadku umowy z przetwórcą rolnicy ubiegający się o dopłaty deklarują, na jakie cele zostaną zużyte uprawy energetyczne. Ważenia zbiorów dokonują wskazane władze (w przypadku zbóż i nasion oleistych i słomy oraz tam, gdzie zużywana jest cała roślina, ważenie może zostać zastąpione przez wolumetryczne – ilościowe – zmierzenie surowca). Rolnicy muszą zachować wszystkie odrębne rachunki dotyczące zużytego surowca oraz produktów i półproduktów będących wynikiem przetworzenia.
Powierzchnie odłogowane
W ramach systemu SPS istnieje obowiązek ugorowania, czyli wyłączenia z uprawy pewnej powierzchni (obecnie 10%) zajętej pod takie uprawy jak zboża, rośliny oleiste i wysokobiałkowe. Ugorowanie gruntów po przejściu na system docelowy, czyli SPS, będzie dotyczyć również polskich rolników. W SPS rolnicy będą otrzymywać uprawnienia do płatności, przyznane na grunty odłogowane. Ugorowane powierzchnie mogą być wykorzystywane na produkcję roślin energetycznych.
Pomoc do upraw energetycznych jest częścią strategii unijnej mającej na celu zwiększenie udziału energii odnawialnej w potencjale energii pierwotnej. Jest elementem rolniczym szerszego pakietu środków realizujących ten cel. Polska skorzystała z możliwości wsparcia producentów roślin energetycznych, wprowadzając od 2005 r. płatność obszarową do uprawy niektórych roślin przeznaczonych na cele energetyczne. Rozszerzenie zakresu upraw roślin energetycznych uprawnionych do płatności bezpośrednich zależy od możliwości budżetowego wsparcia krajowego.
Zofia Krzyżanowska
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Źródła
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej krajowe rolnictwo zostało objęte Wspólną Polityką Rolną (WPR), co oznacza, że zakres wsparcia działalności rolniczej jest wyznaczony przez prawo wspólnotowe.
Ministrowie rolnictwa krajów „Piętnastki” na szczycie w Luksemburgu w czerwcu 2003 r. uzgodnili, że przedmiotem wsparcia bezpośredniego będzie producent rolny, a nie rodzaj produkcji.
Reforma WPR wprowadza Jednolity System Płatności – SPS (z ang. Single Payment Scheme). System ten oznacza, że kilka istniejących rodzajów dopłat bezpośrednich, otrzymywanych przez rolników z różnych systemów, będzie zastąpionych jednolitą płatnością. Pewne formy wsparcia niektórych kierunków produkcji mogą być nadal utrzymane.
Ponadto reforma ta wprowadza nową formę pomocy, wspierającą uprawy przeznaczone na cele energetyczne. Nadal będzie funkcjonować istniejące wsparcie do gruntów odłogowanych, na których prowadzi się uprawy na cele przemysłowe, w tym również na cele energetyczne.
W ten sposób reforma daje rolnikom dwa rodzaje systemów wsparcia produkcji rolnej: wsparcie do produkcji na cele energetyczne i program odłogowania (dopuszczający uprawy na cele nieżywnościowe, m.in. produkcję energetyczną).
Dbałość o ochronę środowiska, a zwłaszcza potrzeba zmniejszenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery, jest przyczyną wzrostu zainteresowania społeczeństwa zwiększaniem produkcji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, w tym także z biomasy. Zasoby rolnicze również powinny być włączone w ten proces. Jednak na to, by uprawa roślin energetycznych była opłacalna dla rolników, potrzebne są specjalne dotacje.
System dopłat
W nowych państwach członkowskich UE, które wdrożyły system obszarowy płatności bezpośrednich (tzw. SAPS), nie jest możliwe wsparcie roślin energetycznych w ramach jednolitej płatności obszarowej. Wynika to z zapisów prawa unijnego, wg którego uprawy drzew energetycznych (bez względu na to, na jakich gruntach są położone) zaliczane są do kategorii H: „Inne”, podkategorii H/2: „grunty zadrzewione” i – zgodnie z Traktatem o Przystąpieniu – nie są przedmiotem płatności finansowanych z funduszy Unii Europejskiej w ramach płatności bezpośrednich1. Ponieważ rośliny energetyczne są umieszczone w wykazie sektorów objętych płatnościami bezpośrednimi w UE2, nowe państwa członkowskie mogą stosować do nich wsparcie krajowe. Jeżeli zaś zdecydują się one na przejście na SPS i specyficzne formy pomocy odnośnie określonych produktów, będą objęte tymi samymi warunkami, jakie stosowane są w pozostałych państwach UE. Dotyczy to także pomocy do upraw energetycznych oraz dostępu do maksymalnej gwarantowanej powierzchni upraw.
W ramach systemu SPS rolnikom, którzy zajmują się uprawą roślin energetycznych, przysługuje pomoc w wysokości 45 euro do hektara. Będzie ona stosowana w całej Unii na obszarze 1,5 mln ha (jest to maksymalna gwarantowana powierzchnia upraw dla producentów z rozszerzonej Wspólnoty).
Rolnicy będą uprawnieni do otrzymania pomocy, gdy zakontraktują swoje uprawy z odpowiednim przetwórcą przemysłowym. Kontrakt nie jest wymagany, jeżeli przetworzenie roślin energetycznych nastąpi w gospodarstwie. Rolnik i przetwórca nie muszą pochodzić z tego samego państwa członkowskiego.
Stosowane są kary (w formie zmniejszenia pomocy), jeżeli maksymalny gwarantowany unijny obszar uprawy zostanie przekroczony. Oznacza to, że przypadający na jednego producenta obszar, do którego przysługuje pomoc, jest zmniejszany proporcjonalnie w danym roku.
Uprawy energetyczne to uprawy z przeznaczaniem szczególnie na produkcję biopaliw lub innych odnawialnych paliw stosowanych w transporcie3 oraz elektrycznej lub cieplnej energii otrzymywanej z biomasy.
Do wszystkich roślin uprawianych na cele energetyczne, za wyjątkiem buraków cukrowych, przysługuje pomoc. Jednak obecnie Komisja Europejska zaproponowała już reformę sektora cukru, wprowadzającą możliwość stosowania dopłat bezpośrednich także do uprawy buraków cukrowych na cele energetyczne.
Dopłaty bezpośrednie są powiązane ze spełnieniem warunków wprowadzonych przez reformę WPR. Określa to tzw. zasada cross-compliance, czyli powiązanie dopłat bezpośrednich ze spełnieniem standardów środowiskowych, bezpieczeństwa żywności, zdrowia roślin i zwierząt oraz dotyczących dobrostanu zwierząt, a także z wymogiem utrzymania gospodarstwa w dobrej kulturze rolnej i środowiskowej.
Warunki dla producenta i przetwórcy
Pomoc do upraw energetycznych jest dodatkiem do płatności jednolitych. Jednocześnie obowiązują szczegółowe warunki kontroli. Kontrola musi zapewnić nie tylko to, że rośliny zostały zebrane i dostarczone do przetwórcy, ale także, że zostały przetworzone na energię. Dlatego istnieją ściśle określone warunki, które musi wypełnić zarówno rolnik, jak i przetwórca, aby otrzymać pomoc w postaci dopłat do produkcji roślin energetycznych.
Po pierwsze, pomoc jest zagwarantowana tylko do powierzchni uprawy będącej przedmiotem umowy pomiędzy rolnikiem a przetwórcą przemysłowym, a także związana jest z ilością dostarczonego surowca (państwo członkowskie ustala wysokość plonu, która musi zostać osiągnięta – rzeczywista ilość zebranego przez rolnika surowca powinna być do niej zbliżona). Taka umowa kontraktacyjna powinna zawierać wszystkie szczegóły dotyczące rolnika ubiegającego się o dopłatę, uprawy, przetwórcy i finalnego zużycia surowca. Po drugie, rolnicy muszą dostarczyć zbiory z całego zakontraktowanego obszaru, będącego przedmiotem ubiegania się o dopłatę. W celu zapewnienia, że surowiec jest przetwarzany na produkt energetyczny, pierwsi przetwórcy muszą odpowiednio zabezpieczyć produkt (tak, by ograniczyć ryzyko ostatecznej zmiany kierunku zużycia surowca). Ponadto przetwórcy muszą prowadzić dokumentację dostarczanych surowców, wyszczególniając gatunki surowca, nazwę i adres dostarczającego go rolnika, miejsce dostawy i informacje na temat umowy z określeniem czasu. Liczba sprzedaży surowca i wstępnie przetworzonych produktów powinna być ograniczona do maksymalnie dwóch razy przed końcowym przetworzeniem. Należy też pamiętać, że zobowiązania rolnika wygasają z momentem, gdy zebrane zbiory roślin zostają dostarczone do odbiorcy – wtedy rozpoczynają się zobowiązania pierwszego przetwórcy, które wygasają z chwilą finalnego przetworzenia surowca w produkt energetyczny.
Niektóre operacje transportowe (między krajami) dotyczące surowców na cele energetyczne (i produktów pochodnych) będą przedmiotem kontroli przy wykorzystaniu „dokumentów kontrolnych T5”.
Niespełnienie tych warunków grozi nałożeniem kary (zmniejszaniem dopłat dla rolników lub utratą zabezpieczenia w przypadku przetwórców). Warunki te są modyfikowane i dostosowywane do praw rynku. Państwa członkowskie muszą sprawować kontrolę na miejscu, obejmującą co najmniej 25% przetwórni wybranych na podstawie analizy ryzyka w celu zapewnienia zgodności z przepisami. Kontrola musi także objąć 10% rolników ubiegających się o pomoc, wybranych na bazie analizy ryzyka.
Przetwarzanie roślin energetycznych
Poszczególne państwa członkowskie UE mogą również wprowadzić wsparcie dla rolników, którzy sami przetwarzają uprawiane w gospodarstwie rośliny energetyczne. Zbiory roślin energetycznych mogą oni zużytkować w różny sposób: na ogrzewanie, na produkcję energii lub biopaliw lub na wytworzenie biogazu.
Z kolei w przypadku umowy z przetwórcą rolnicy ubiegający się o dopłaty deklarują, na jakie cele zostaną zużyte uprawy energetyczne. Ważenia zbiorów dokonują wskazane władze (w przypadku zbóż i nasion oleistych i słomy oraz tam, gdzie zużywana jest cała roślina, ważenie może zostać zastąpione przez wolumetryczne – ilościowe – zmierzenie surowca). Rolnicy muszą zachować wszystkie odrębne rachunki dotyczące zużytego surowca oraz produktów i półproduktów będących wynikiem przetworzenia.
Powierzchnie odłogowane
W ramach systemu SPS istnieje obowiązek ugorowania, czyli wyłączenia z uprawy pewnej powierzchni (obecnie 10%) zajętej pod takie uprawy jak zboża, rośliny oleiste i wysokobiałkowe. Ugorowanie gruntów po przejściu na system docelowy, czyli SPS, będzie dotyczyć również polskich rolników. W SPS rolnicy będą otrzymywać uprawnienia do płatności, przyznane na grunty odłogowane. Ugorowane powierzchnie mogą być wykorzystywane na produkcję roślin energetycznych.
Pomoc do upraw energetycznych jest częścią strategii unijnej mającej na celu zwiększenie udziału energii odnawialnej w potencjale energii pierwotnej. Jest elementem rolniczym szerszego pakietu środków realizujących ten cel. Polska skorzystała z możliwości wsparcia producentów roślin energetycznych, wprowadzając od 2005 r. płatność obszarową do uprawy niektórych roślin przeznaczonych na cele energetyczne. Rozszerzenie zakresu upraw roślin energetycznych uprawnionych do płatności bezpośrednich zależy od możliwości budżetowego wsparcia krajowego.
Zofia Krzyżanowska
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Źródła
- Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1444/2002 z 24 lipca 2002 r. zmieniające decyzję Komisji 2000/115/WE odnoszącą się do definicji charakterystyk, wyjątków od definicji oraz regionów i okręgów, dotyczących przeglądów struktury gospodarstw rolnych.
- Rozporządzenie Rady nr 1782/2003 z 29 września 2003 r. (Dz. Urz. UE L 270 z 21.10.2003).
- Dyrektywa 2003/30/EC z 8 maja 2003 r. dotycząca promowania zużycia biopaliw (Dz. Urz. UE L 123 17.05.2003).
