Wykorzystanie OZE w ciepłownictwie w świetle „Planu działania w sprawie biomasy”
Prognozy Międzynarodowej Agencji Energii (IEA) wskazują, że coraz częściej będą występowały niedobory ropy naftowej, a następnie innych nośników, stąd też konieczność poszukiwania alternatywnych źródeł energii.
Biorąc te fakty pod uwagę, Unia Europejska w latach 2003-2006 dokonała gruntownego przeglądu, a następnie zmian w swojej polityce energetycznej. Najnowszym dokumentem UE odnoszącym się do wykorzystania OZE jest „Plan działania w sprawie biomasy”, przyjęty przez Komisję Wspólnot Europejskich 7 grudnia 2005 r. Z tego dokumentu też bardzo jasno wynika, że podstawowym źródłem energii odnawialnej w UE będzie w najbliższych latach biomasa.
Pochodzenie biomasy
Pochodzenie biomasy może być bardzo różnorodne, od polowej produkcji roślinnej, przez odpady występujące w rolnictwie, przemyśle rolno-spożywczym, gospodarstwach domowych, do gospodarki komunalnej. Biomasa może również pochodzić z odpadów drzewnych w leśnictwie, przemyśle drzewnym i celulozowo-papierniczym. Podejmuje się też jej produkcję na specjalnych plantacjach drzew szybko rosnących (wierzba, platan, topola, eukaliptus), trzciny cukrowej, rzepaku, słonecznika i wybranych gatunków traw. Ważnym źródłem biomasy są odpady z produkcji zwierzęcej (gnojowica, biogaz) oraz odpady w gospodarce komunalnej (osady ściekowe, odpady z gospodarstw domowych, makulatura). Może być używana na cele energetyczne w procesach bezpośredniego spalania biopaliw stałych (np. drewno, słoma, osady ściekowe), przetwarzana na paliwa ciekłe (np. estry oleju rzepakowego, alkohol) bądź gazowe (np. biogaz rolniczy, biogaz z oczyszczalni ścieków, gaz wysypiskowy).
Należy jednak przypomnieć, że OZE mają charakter lokalny i największe korzyści ekonomiczne i ekologiczne możemy uzyskać, wykorzystując je najbliżej miejsc, w których się one znajdują, np. do ogrzewania domów jednorodzinnych lub w lokalnych systemach grzewczych. W dotychczasowych prawodawstwie UE ta problematyka nie została należycie wyeksponowana. Zwrócono na to uwagę we wspomnianym już „Planie działania w sprawie biomasy”. Komisja Europejska zobowiązała się, że prace w tym zakresie podejmie w 2006 r.
Prawodawstwo w sprawie OZE w ciepłownictwie
Pierwszym efektem działań była Zielona Księga „Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii”. Obecnie trwają prace nad prawodawstwem dotyczącym działań intensyfikujących wykorzystanie OZE w ciepłownictwie, które mają m.in. zmienić dyrektywę 2002/91/WE dotyczącą charakterystyki energetycznej budynków w celu zwiększenia środków motywacyjnych na rzecz energii odnawialnej i wprowadzić oznakowanie urządzeń pod względem bezpieczeństwa dla środowiska. Działania te mają też zintensyfikować prace nad polepszeniem charakterystyki kotłów na biomasę stosowanych w ogrzewaniu budynków oraz nad ograniczeniem zanieczyszczenia środowiska, mające na celu ustalenie wymogów w ramach dyrektywy 2005/32/WE dotyczącej ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię. Należy bowiem pamiętać, że niekontrolowane spalanie biomasy może stanowić poważne źródło zanieczyszczenia. Może tak się stać w przypadku nielegalnego spalania odpadów lub w wyniku zastosowania kotłów do spalania biomasy nieposiadających odpowiednich mechanizmów kontrolnych w zakresie spalania i zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń. Nowoczesne kotły przystosowane do spalania pelet oraz nowoczesne kotłownie lokalne powodują o wiele mniej zanieczyszczeń.
Jako że głównym źródłem energii odnawialnej stosowanej w ciepłownictwie będzie biomasa, rozważa się wprowadzenie środków służących zapewnieniu, że dostawcy paliwa będą udostępniać paliwa pochodzące z biomasy. Rozważana jest także stosowność ustalenia wartości docelowych produkcji energii cieplnej z OZE (szczególnie biomasy). Planuje się też wprowadzenie norm europejskich dotyczących jakości paliw stałych produkowanych z biomasy (w celu ułatwienia handlu takimi paliwami, rozwijania dla nich rynków i zwiększania zaufania konsumentów) oraz wpisu usługi ogrzewania zbiorowego na listę towarów i usług, do których państwa członkowskie mogą zastosować obniżoną stawkę podatku VAT.
Państwom członkowskim zaleca się też, by wobec ogrzewania zbiorowego stosowały obniżoną stawkę VAT, taką jak w przypadku gazu ziemnego lub energii elektrycznej. Nowe prawodawstwo będzie przewidywać udzielanie wsparcia inwestorom przystosowującym kotłownie, sieci grzewcze oraz systemy zarządzania do stosowania odnawialnych źródeł, głównie biomasy oraz promowanie technik gospodarowania odpadami, które zmniejszają oddziaływanie na środowisko przy wykorzystywaniu odpadów jako paliwa. Opracowane zostaną normy techniczne, które umożliwią uznawanie materiałów odzyskanych za towary (co ułatwi ich wykorzystywanie do celów energetycznych). Przewiduje się też wspieranie inwestycji w technologie zapewniające energetyczną wydajność przy zastosowaniu odpadów jako paliwa, a państw członkowskich w podejmowaniu działań na rzecz rozwoju i dywersyfikacji gospodarki na obszarach wiejskich w ramach krajowych programów rozwoju obszarów wiejskich. Komisja proponuje utworzenie w ramach tych programów specjalnej grupy „ad hoc”, która zajęłaby się analizowaniem możliwości rozwoju związanych z energetycznym zagospodarowaniem biomasy.
Z uwagi na wagę problemu Komisja zaleci 7. Programowi Ramowemu potraktowanie badań nad energetycznym wykorzystaniem biomasy w sposób priorytetowy. Najważniejsze działania odnoszące się do energetycznego wykorzystania biomasy to: „Biomasa dla celów produkcji paliw, energii elektrycznej, ogrzewania i chłodzenia”, którego celem jest opracowanie i zademonstrowanie zestawu technologii, „Inteligentne sieci energetyczne”, w tym włączenie instalacji wykorzystujących biomasę do sieci energetycznych oraz dostarczanie biogazu i gazu syntetycznego do sieci przesyłowych gazu ziemnego, a także „Nauki o życiu i biotechnologia na rzecz zrównoważonych produktów i procesów niespożywczych”, w tym zastosowanie biotechnologii w celu poprawy wydajności, trwałości i składu surowców energetycznych z biomasy oraz opracowania nowych bioprocesów.
dr Piotr Gradziuk
Akademia Rolnicza, Lublin
Wydział Nauk Rolniczych, Zamość
Śródtytuły od redakcji
Biorąc te fakty pod uwagę, Unia Europejska w latach 2003-2006 dokonała gruntownego przeglądu, a następnie zmian w swojej polityce energetycznej. Najnowszym dokumentem UE odnoszącym się do wykorzystania OZE jest „Plan działania w sprawie biomasy”, przyjęty przez Komisję Wspólnot Europejskich 7 grudnia 2005 r. Z tego dokumentu też bardzo jasno wynika, że podstawowym źródłem energii odnawialnej w UE będzie w najbliższych latach biomasa.
Pochodzenie biomasy
Pochodzenie biomasy może być bardzo różnorodne, od polowej produkcji roślinnej, przez odpady występujące w rolnictwie, przemyśle rolno-spożywczym, gospodarstwach domowych, do gospodarki komunalnej. Biomasa może również pochodzić z odpadów drzewnych w leśnictwie, przemyśle drzewnym i celulozowo-papierniczym. Podejmuje się też jej produkcję na specjalnych plantacjach drzew szybko rosnących (wierzba, platan, topola, eukaliptus), trzciny cukrowej, rzepaku, słonecznika i wybranych gatunków traw. Ważnym źródłem biomasy są odpady z produkcji zwierzęcej (gnojowica, biogaz) oraz odpady w gospodarce komunalnej (osady ściekowe, odpady z gospodarstw domowych, makulatura). Może być używana na cele energetyczne w procesach bezpośredniego spalania biopaliw stałych (np. drewno, słoma, osady ściekowe), przetwarzana na paliwa ciekłe (np. estry oleju rzepakowego, alkohol) bądź gazowe (np. biogaz rolniczy, biogaz z oczyszczalni ścieków, gaz wysypiskowy).
Należy jednak przypomnieć, że OZE mają charakter lokalny i największe korzyści ekonomiczne i ekologiczne możemy uzyskać, wykorzystując je najbliżej miejsc, w których się one znajdują, np. do ogrzewania domów jednorodzinnych lub w lokalnych systemach grzewczych. W dotychczasowych prawodawstwie UE ta problematyka nie została należycie wyeksponowana. Zwrócono na to uwagę we wspomnianym już „Planie działania w sprawie biomasy”. Komisja Europejska zobowiązała się, że prace w tym zakresie podejmie w 2006 r.
Prawodawstwo w sprawie OZE w ciepłownictwie
Pierwszym efektem działań była Zielona Księga „Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii”. Obecnie trwają prace nad prawodawstwem dotyczącym działań intensyfikujących wykorzystanie OZE w ciepłownictwie, które mają m.in. zmienić dyrektywę 2002/91/WE dotyczącą charakterystyki energetycznej budynków w celu zwiększenia środków motywacyjnych na rzecz energii odnawialnej i wprowadzić oznakowanie urządzeń pod względem bezpieczeństwa dla środowiska. Działania te mają też zintensyfikować prace nad polepszeniem charakterystyki kotłów na biomasę stosowanych w ogrzewaniu budynków oraz nad ograniczeniem zanieczyszczenia środowiska, mające na celu ustalenie wymogów w ramach dyrektywy 2005/32/WE dotyczącej ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię. Należy bowiem pamiętać, że niekontrolowane spalanie biomasy może stanowić poważne źródło zanieczyszczenia. Może tak się stać w przypadku nielegalnego spalania odpadów lub w wyniku zastosowania kotłów do spalania biomasy nieposiadających odpowiednich mechanizmów kontrolnych w zakresie spalania i zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń. Nowoczesne kotły przystosowane do spalania pelet oraz nowoczesne kotłownie lokalne powodują o wiele mniej zanieczyszczeń.
Jako że głównym źródłem energii odnawialnej stosowanej w ciepłownictwie będzie biomasa, rozważa się wprowadzenie środków służących zapewnieniu, że dostawcy paliwa będą udostępniać paliwa pochodzące z biomasy. Rozważana jest także stosowność ustalenia wartości docelowych produkcji energii cieplnej z OZE (szczególnie biomasy). Planuje się też wprowadzenie norm europejskich dotyczących jakości paliw stałych produkowanych z biomasy (w celu ułatwienia handlu takimi paliwami, rozwijania dla nich rynków i zwiększania zaufania konsumentów) oraz wpisu usługi ogrzewania zbiorowego na listę towarów i usług, do których państwa członkowskie mogą zastosować obniżoną stawkę podatku VAT.
Państwom członkowskim zaleca się też, by wobec ogrzewania zbiorowego stosowały obniżoną stawkę VAT, taką jak w przypadku gazu ziemnego lub energii elektrycznej. Nowe prawodawstwo będzie przewidywać udzielanie wsparcia inwestorom przystosowującym kotłownie, sieci grzewcze oraz systemy zarządzania do stosowania odnawialnych źródeł, głównie biomasy oraz promowanie technik gospodarowania odpadami, które zmniejszają oddziaływanie na środowisko przy wykorzystywaniu odpadów jako paliwa. Opracowane zostaną normy techniczne, które umożliwią uznawanie materiałów odzyskanych za towary (co ułatwi ich wykorzystywanie do celów energetycznych). Przewiduje się też wspieranie inwestycji w technologie zapewniające energetyczną wydajność przy zastosowaniu odpadów jako paliwa, a państw członkowskich w podejmowaniu działań na rzecz rozwoju i dywersyfikacji gospodarki na obszarach wiejskich w ramach krajowych programów rozwoju obszarów wiejskich. Komisja proponuje utworzenie w ramach tych programów specjalnej grupy „ad hoc”, która zajęłaby się analizowaniem możliwości rozwoju związanych z energetycznym zagospodarowaniem biomasy.
Z uwagi na wagę problemu Komisja zaleci 7. Programowi Ramowemu potraktowanie badań nad energetycznym wykorzystaniem biomasy w sposób priorytetowy. Najważniejsze działania odnoszące się do energetycznego wykorzystania biomasy to: „Biomasa dla celów produkcji paliw, energii elektrycznej, ogrzewania i chłodzenia”, którego celem jest opracowanie i zademonstrowanie zestawu technologii, „Inteligentne sieci energetyczne”, w tym włączenie instalacji wykorzystujących biomasę do sieci energetycznych oraz dostarczanie biogazu i gazu syntetycznego do sieci przesyłowych gazu ziemnego, a także „Nauki o życiu i biotechnologia na rzecz zrównoważonych produktów i procesów niespożywczych”, w tym zastosowanie biotechnologii w celu poprawy wydajności, trwałości i składu surowców energetycznych z biomasy oraz opracowania nowych bioprocesów.
dr Piotr Gradziuk
Akademia Rolnicza, Lublin
Wydział Nauk Rolniczych, Zamość
Śródtytuły od redakcji
