Zarządzanie zielenią

Zarządzaniem zielenią w imieniu gm. Wrocław zajmują się różne jednostki organizacyjne w czterech departamentach – Architektury i Rozwoju, Infrastruktury i Gospodarki, Nieruchomości i Rozwoju oraz Spraw Społecznych (patrz schemat). Zarząd Zieleni Miejskiej (ZZM) utrzymuje 44 parki miejskie, 146 zieleńców, 485 ha zieleni ulicznej, 910 ha lasów komunalnych oraz zieleń tymczasową. Pozostała zieleń na osiedlach mieszkaniowych oraz wewnątrz bloków w starej zabudowie śródmiejskiej utrzymywana jest w imieniu gminy przez Zarząd Zasobu Komunalnego, wspólnoty oraz spółdzielnie mieszkaniowe i inne. Ogrody działkowe zajmują powierzchnię 1680 ha i stanowią własność Polskiego Związku Działkowców, a zieleń cmentarna zarządzana jest przez Zarząd Cmentarzy Komunalnych. Do obszarów zieleni należą również ogrody dydaktyczne: Miejski Ogród Zoologiczny, Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Ogród Roślin Leczniczych Akademii Medycznej, a także zieleń obiektów sportowych.


Źródła finansowania zieleni miejskiej we Wrocławiu w latach 2000-2008 w tys. zł 

W latach 1991-1999 utrzymaniem, urządzaniem i kształtowaniem terenów zieleni miejskiej Wrocławia zajmował się Wydział Ochrony i Kształtowania Środowiska Urzędu Miejskiego Wrocławia. Od 2000 r. zadania te realizuje ZZM, stanowiący jednostkę budżetową gm. Wrocław. Jego działalność prowadzona jest w oparciu o swoją bazę danych, czyli ewidencję geodezyjną przekazanych terenów zieleni. W Zarządzie Zieleni zatrudnionych jest 40 osób, w tym 21 prowadzi sprawy merytoryczne w zakresie zieleni i lasów komunalnych. Ich obowiązkiem jest zarządzanie terenami zieleni miejskiej, bieżąca pielęgnacją posiadanych zasobów oraz rewaloryzacja zieleni zabytkowej. Do ich obowiązków należy również zalesianie nowych terenów czy nasadzenia i ukwiecanie terenów miasta. Ponad to kształtują oni i rozbudowują tereny zieleni miejskiej Wrocławia oraz przygotowują dokumentację projektowo-kosztorysową. Od 2003 r., ZZM zgodnie z zawartym porozumieniem z Zarządem Dróg i Komunikacji, zajmuje się bieżącym utrzymaniem zieleni ulicznej wraz z towarzyszącą jej małą architekturą, uczestniczy w opiniowaniu projektów, w odbiorach końcowych i pogwarancyjnych realizowanych inwestycji drogowych przez Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta oraz jest upoważniony do występowania o zezwolenia na usuwanie drzew i krzewów w pasach zieleni ulicznej. Od 2004 r. realizuje także zadania w zakresie melioracji komunalnych.

Ponieważ w swoich strukturach ZZM nie posiada żadnej komunalnej jednostki wykonawczej, terenami zieleni zajmują się firmy specjalistyczne, wyłonione w drodze zamówień publicznych na okres trzech lat. Prace na terenach zieleni miejskiej prowadzone są pod kontrolą społeczną, co znacznie ułatwia realizację zamierzeń. Zarząd współpracuje ze społecznością lokalną, reprezentowaną przez 49 rad osiedlowych – jednostek pomocniczych Rady Miejskiej Wrocławia. Zaangażowanie mieszkańców sprzyja właściwemu utrzymaniu terenów zieleni, ogranicza zniszczenia i kradzieże, przez co racjonalniej mogą być wydawane środki publiczne.

W kompetencjach Wydziału Ochrony i Kształtowania Środowiska, obecnie Wydziału Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miejskiego Wrocławia, pozostały zadania administracyjne. W zakresie ochrony zieleni jest to wydawanie zezwoleń na usuwanie drzew i krzewów, ochrona gruntów rolnych i leśnych oraz wyłączenia gruntów rolnych i leśnych z produkcji. Do kompetencji tego wydziału w zakresie ochrony przyrody należy rejestr i utrzymanie pomników przyrody oraz innych form ochrony indywidualnej, zadania z zakresu leśnictwa i łowiectwa, nadzór nad gospodarką leśną w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa. Ponadto w jego zakresie jest wydawanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację nowych inwestycji, a także zadania związane z Powiatowym i Gminnym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Wszystkie tereny zieleni urządzonej, przekazane protokolarnie przez gm. w zasób Zarządu Zieleni Miejskiej, są objęte konserwacją. Zarząd określa również standard utrzymania tej zieleni. Miasto zostało podzielone na rejony, dla których wyznaczono częstotliwość zabiegów pielęgnacyjnych i sposób eksploatacji obiektów małej architektury ogrodowej. Wykonawcom zajmującym się pielęgnacją zieleni dostarczany jest materiał roślinny do nasadzeń uzupełniających i ukwiecania miasta, którego dostawcy są wyłaniani każdego roku. Oddzielnymi zamówieniami zlecane są specjalistyczne roboty, np. eksploatacja iluminacji i oświetlenia parkowego czy eksploatacja fontann, systemów napowietrzających i nawadniających (deszczowania). W celu poprawy estetyki i utrzymania miasta w czystości w 2007 r. opracowano plan eksploatacji miasta, w tym plan bieżącego utrzymania terenów zieleni miejskiej.

Środki finansowe pochodzą głównie z budżetu gminy, a środki własne przeznaczone na ten cel stanowią ok. 1%. Na dofinansowanie remontów i inwestycji zieleni korzystano głównie z dotacji Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W 2003 r. sięgano po dotacje Funduszu Powiatowego na usuwanie „dzikich wysypisk” na terenie lasów komunalnych, a w latach 2006-2007 czerpano z dotacji Funduszu Wojewódzkiego, którą przeznaczono na umocnienie skarp Wyspy Słodowej oraz dofinansowanie I etapu zalesień w ramach rozpoczętej budowy parku leśnego Janówek.

Utrudnieniem w zarządzaniu są tzw. zdarzenia losowe. W czasie majowej burzy w 2005 r. przewróciło się 1665 drzew, a 1400 uszkodzonych wymagało natychmiastowych prac pielęgnacyjnych. Usuwanie zniszczeń kosztowało budżet gminy 300 tys. zł. Natomiast w czasie wichur styczniowych w 2007 r. upadło 2440 drzew, a uszkodzonych, wymagających pilnych zabiegów pielęgnacyjnych, było 520. Na usuwanie skutków wichur wydano dodatkowo 650 tys. zł. 

ZZM w ramach swoich działań realizuje kilka programów. Pierwszy z nich to program zieleni rozproszonej, który ma wpływ na rozwój zieleni trwałej, np. drzewa, krzewy w miejscach bliskiego zamieszkania. Następny dotyczy poprawy estetyki i zagospodarowania rekreacyjnego miasta. Środki przeznaczane są m.in. na utrzymanie i rozbudowę placów zabaw lub placów rekreacyjno-sportowych, urządzonych na terenach parków i zieleńców Wrocławia. Kolejny program to rewitalizacja zieleni miejskiej, w ramach której realizowana jest budowa małych parków w osiedlach mieszkaniowych lub rewaloryzacja istniejących obszarów zieleni. W efekcie przebudowano m.in. zieleń osi Grunwaldzkiej na odcinku od ul. Norwida do ul. Pasteura, gdzie w miejsce starych topól posadzono platany i dęby (fot. 1).

Spośród głównych zadań inwestycyjno-remontowych, które realizował ZZM, należy wymienić rewaloryzację Parku Południowego. Na powierzchni obejmującej 24 ha odnowiono główne wejścia do parku, staw i odbudowano alejki. Zmodernizowano również oświetlenie i przebudowano polanę rekreacyjno-sportową. W ramach tych prac wymieniono także część małej architektury parkowej. Ciekawym, nowym elementem, który pojawił się wewnątrz parku jest zieleń otaczająca pomnik Chopina (fot. 2).

Odnowiono również dwa inne, znane każdemu mieszkańcowi Wrocławia, miejsca: zieleń na placu Św. Macieja i na Wyspie Słodowej. W pierwszym z nich przeprowadzono rewaloryzację historycznego układu zieleni na placu o powierzchni 1 ha. Zasypano tu zbiornik przeciwpożarowy, odbudowano fontannę i system alejek wraz z oświetleniem. Dodatkowo zrewaloryzowano szatę roślinną. Cały zieleniec ogrodzony został stalowym ogrodzeniem i wprowadzono monitoring wizyjny.

Natomiast na Wyspie Słodowej (fot. 3) przebudowano system alejek i placów wraz z oświetleniem, wyznaczając miejsce na masowe imprezy plenerowe. Wyremontowano zniszczony mur oporowy, umocniono skarpy brzegowe i wzbogacono szatę roślinną. Ciekawym uzupełnieniem są punkty widokowe i zejścia do wody oraz ławki wykonane wg indywidualnego projektu.

Nowością, która pojawiła się we Wrocławiu, jest leśny Park Przygody na Wyspie Opatowieckiej (patrz „Zieleń Miejska” 7/2007 s. 38). ZZM przeprowadził tu prace pielęgnacyjne w drzewostanie oraz dokonał ekspertyzy stanu zdrowotności i statyki drzew. Zorganizował także dostawę i montaż nadrzewnych torów przeszkód. Dodatkową atrakcją na tym terenie jest plac zabaw. Całość uzupełniają tablice edukacji ekologicznej.

W 2007 r. rozpoczęto I etap realizacji parku o nazwie Janówek. Ten leśny park o powierzchni 153 ha zlokalizowany jest w północno-zachodniej części Wrocławia. Obecnie zagospodarowano jego teren, zalesiając 36 ha gruntów rolnych. Następne etapy realizacji parku będą możliwe po uzyskaniu gruntów rolnych z Agencji Nieruchomości Rolnych.

Do najważniejszych inwestycji, które ZZM zamierza zrealizować w najbliższym czasie, należą – kontynuacja przebudowy zieleni osi Grunwaldzkiej, rewaloryzacja zieleni Promenady Staromiejskiej oraz budowa Pomnika Wspólnej Pamięci na terenie Parku Grabiszyńskiego. Będzie to 60-metrowy mur cmentarny, wytyczający granicę pomiędzy teraźniejszością a przeszłością. 

Eleonora Wiśniewska, Zarząd Zieleni Miejskiej we Wrocławiu

 

Do najważniejszych terenów zarządzanych przez ZZM należą park Szczytnicki (fot. 4) z Ogrodem Japońskim (fot. 5), Południowy, Promenady Staromiejskie z parkiem Słowackiego i parkiem Kopernika, Brochowski, Leśnicki, Wschodni, Zachodni i park Popowicki. Istotnym elementem miasta są również zieleńce, m.in. plac Kościuszki, plac Św. Macieja, skwer Krasińskiego i plac Katedralny zajmujące łączną powierzchnię 106 ha. Najcenniejsze kompleksy leśne we Wrocławiu to Las Rędziński Osobowicki i Sołtysowicki położone w północnej części miasta.